WANDA GAJ U > TRUSKAWKI I POZIOMKI 2005 -07- - 1 4 '* W lej serii ukazały się dotychczas: FASOLA I GROCH ZIEMNIAKI KAPUSTA BIAŁA WARZYWA KAPUSTNE OWOCE DZIKO ROSNĄCE . OWOCE PESTKOWE GRZYBY WANDA GAJ TRUSKAWKI I POZIOMKI WYDAWNICTWO • „WATRA" . WARSZAWA 1985 Okładka i ilustracje: JERZY TREUTLER Redaktor: ALINA STRADECKA Redaktor techniczny: JERZY DZIERŻAWSKI ELŻBIETA BABIŃSKA Korektor: IWONA PIETRUCHA 10690 ISBN 83-225-0154-4 Wszelkie prawa zastrzeżone Printed in Poland © Copyright by Wanda Gaj WYDAWNICTWO WATRA Warszawa 1985. Wydanie I. Nakład 50 000 + 250 egz. Format B6. Symbol 10536/RK. Ark. wyd. 7,0. Ark. druk. 4,625/6,15. Papier offs. ki. III, 80 g, 70X100 Maszynopis oddano do składu w kwietniu 1984 r. Podpisano do druku w listopadzie 1984 r. Druk ukończono w marcu 1985 r. Cena zł 75,— Zam. 1132/84 T-92/4118 Rzeszowskie Zakłady Graficzne Rzeszów, ul. Marchlewskiego 19. І Afcc V OD AUTORKI Truskawki i poziomki należą do owoców sezonowych. Pierwsze z nich pojawiają się na rynku w czerwcu i w połowie lipca. Poziomki zaś owocują dłużej — przez całe lato, z dwutygodniową przerwą w lipcu lub sierpniu. Są one dużo mniej popularne, ponieważ odznaczają się niższą plennością, choć ich wartość odżywcza nie ustępuje truskawkom. W pierwszej części tej książeczki próbuję wykazać, jak wiele cennych składników zawierają te owoce oraz jak duża jest ich wartość odżywcza. Cechy te przemawiają za wzrostem produkcji truskawek i poziomek. Podałam też charakterystykę najważniejszych odmian z uwzględnieniem ich zastosowania w potrawach oraz przydatności na przetwory. W drugiej części zebrałam w kilku rozdziałach przepisy kulinarne, które urozmaicą nasze codzienne jadłospisy. Ich podstawowym albo co najmniej uzupełniającym składnikiem są te owoce. Desery i wypieki z dodatkiem truskawek i poziomek są dość popularne i często przyrządzane w naszych domach. Asortyment zup, drugich dań i dań kólacyjnych jest raczej ubogi. Truskawki i poziomki powinny być często podawane dzieciom, jeżeli nie wywołują uczulenia. W zasadzie wszystkie potrawy bez dodatku alkoholu mogą być stosowane w kuchni dziecięcej. 5 Ponieważ truskawki i poziomki występują tylko w sezonie letnim i w stanie surowym nie nadają się do przechowywania, osobny rozdział poświęciłam na przetwory. Dzięki nim spożycie łych owoców przedłuży się o kilka jesienno-zimowych miesięcy. Przy sporządzaniu ciast, zwłaszcza biszkoptowego i ptysiowego, należy ściśle przestrzegać proporcji podanych w przepisie, ponieważ od tego zależy udanie się wypieku. Natomiast pozostałe przepisy gospodyni może modyfikować według własnego uznania. Wszystkie proporcje składników przewidziane .są dla 4—5 osób. Wyjątek stanowią wypieki, niektóre dania z drobiu i przetwory, na które z reguły bierze się większe ilości produktów. WIADOMOŚCI OGÓLNE ODMIANY TRUSKAWEK I POZIOMEK TRUSKAWKA Truskawka należy do rodzaju Fragaria, jako odmiana tzw. poziomki ananasowej. W dzikim stanie jest nieznana. „Powsiała" prawdopodobnie w Europie, jako mieszaniec importowanych amerykańskich gatunków, a może również przez skrzyżowanie europejskich gatunków poziomki z odmianami amerykańskimi. Przypuszcza się, że pierwsze truskawki wyhodowano w pierwszej połowie XVIII w. przez spontaniczne lub sztuczne zapylenie żeńskich roślin poziomki chilijskiej pyłkiem poziomki wirginijskiej. Do wyhodowania truskawek przyczynił się sławny francuski ogrodnik-botanik Duchesne, uzyskując z krzyżówek poziomek mieszańce, zwane Fragaria ananassa lub Fragaria grand/flora, czyli truskawka wielkoowocowa. 8 Rewolucja Francuska przerwała rozpoczęte dzieło Duchesne'^, które przejęli angielscy botanicy i producenci, przyczyniając się wydatnie do dalszego rozwoju hodowli i uprawy tych roślin. W wyniku krzyżowania powstają ciągle nowe, wartościowe odmiany, które dziedziczą dobry smak po poziomce wirginijskiej, a duże owoce i czerwoną barwę po poziomce chilijskiej. Selekcjonuje się odmiany odporne na mróz, wolne od wirusów i wysokopienne. Obecnie znanych jest ich ok. 2000. W związku z naturą mieszańca, truskawki łatwo dziczeją i dlatego co 3 lała należy plantację odnowić. Produkcja truskawek w Polsce w 1981 r. wynosiła 1.400.000 ton. Truskawki są roślinami klimatu umiarkowanego i udają się w naszym kraju na ogół dobrze. Ale zarówno bez-śnieżne zimy, jak również suche i gorące lata mogą spowodować znaczne szkody na plantacjach. Dlatego też do uprawy tych roślin należy wybierać lekko pochylone skłony południowo-zachodnie, zachodnie czy południowo-wschodnie. Najodpowiedniejsze są gleby piaszczy-sto-gliniaste z dużą zawartością próchnicy. Nawet na glebach uboższych, ale dobrze doprawionych, uprawa truskawek jest możliwa. Należy tylko na 6 tygodni wcześniej nawieść glebę, najlepiej nawozem organicznym, i głęboko przyorać. Spośród wielu odmian uprawianych w Polsce tylko kilkanaście zdało praktyczny egzamin. Do najpopularniejszych należą (wg S. A. Pieniążka) następujące odmiany. Purpuratka. Pochodzi prawdopodobnie z Ameryki. W Polsce od dawna znana i szeroko rozpowszechniona pod nazwą Malinówka lub Murzynka. Wzrost silny, pokrój zwarty, ulistnienie gęste. Pora kwitnienia wczesna. Owoce dojrzewają wcześnie, o tydzień jednak później niż odmiany najwcześniejsze. Są małe i średniej wielkości, kuliste lub nerkowate, dość wyrównane. Kielich o dział- 9 kach dużych dobrze odchodzi od owocu. Barwa owocu ciemnowiśniowa, lśniąca, miąższ ciemnoczerwony, soczysty, o soku intensywnie czerwonym. Smak winny, aromatyczny. Odmiana mało plenna (4,5—5,5 kg z 10 m2). Okres owocowania średnio długi. Owoce nadają się raczej na przetwory niż do bezpośredniego spożycia. Senga Sengana (Faworytka). Odmiana niemiecka. Wzrost bardzo silny, pokrój zwarty. Owoce dojrzewają średnio wcześnie. Są średniej wielkości, szerokosłożkowate. Kielich niezbyt dobrze odchodzi od owocu. Barwa owocu intensywnie czerwona, lśniąca, miąższ czerwony, zwarty, kwaskowy, mało aromatyczny, o jasnoczerwonym soku. Komora średniej wielkości. Jest to odmiana przede wszystkim przetwórcza, bardzo plenna (ok. 20 kg z 10 m2). Ydun. Odmiana duńska. Wzrost silny, pokrój średnio zwarty. Ma nieliczne wąsy. Owoce duże, później nieco drobniejsze, wydłużone, nieregularnie stożkowate ze ściętym wierzchołkiem, dość niewyrównane pod względem kształtu. Barwa owocu jasnoczerwona, lśniąca, miąższ różowy, soczysty, winno-słodki, mało aromatyczny, o różowym soku. Dojrzewa średnio wcześnie, bardzo plenna i wyłącznie konsumpcyjna. Georg Soltwedel (Jerzy Soltwedel). Odmiana niemiecka. Wzrost s'lny, pokrój rozłożysty, liście jasnozielone. Kwitnie średnio późno, wąsy ma nieliczne. Okres owocowania jest dość długi. Owoce duże, wysokie, szerokie, nieregularne, stożkowate, workowate lub łopatkowate. Kielich odgięty dobrze odchodzi od owocu. Barwa owocu krwistoczerwona, miąższ jasnoczerwony, pod skórką ciemniejszy, różowo żyłkowany, dość zwarty, soczysty, o doskonałym smaku, słodkowinny, aromatyczny, o różowym soku. Plenność dobra (10—12 kg z 10 m2). Owoce zużywa się jako deserowe i przeznacza na niektóre przetwory. 10 Paryżanka (Yille de Paris). Odmiana francuska. Wzrost średnio silny, pokrój zwarty, niezbyt liczne wąsy. Liście ciemnozielone o ostro i głęboko ząbkowanych brzegach. Owoce duże, stożkowate, nieregularnie ścięte, o barwie ciemnobordówej, lśniącej. Miąższ ciemnowiśniowy, soczysty, słodkowinny, aromatyczny, o czerwonym soku. Plenność mała. Odmiana ta najlepiej nadaje się do przetwórstwa oraz do spożycia na surowo. Cambridge Favouriłe. Odmiana angielska. Wzrost średnio silny, pokrój rozłożysty. Jasnozielone liście średniej wielkości. Owoce dojrzewają średnio wcześnie. Okres owocowania długi. Owoce średniej wielkości, pod koniec owocowania drobniejsze, szerokosłożkowate, regularne, wyrównane. Kielich przylega do owocu i dość trudno od niego odchodzi. Barwa owocu ceglastoczerwona, przy wierzchołku jaśniejsza. Miąższ jasnoczerwony z jaśniejszymi żyłkami, o różowym soku. Komora dość duża. Smak owocu przyjemny, słodkowinny. Plenność duża (12,5—16,5 kg z 10 m2). Ze względu na jasne zabarwienie i dużą komorę, jest odmianą przydatną na mrożonki. Talisman. Odmiana angielska (ze Szkocji). Wzrost bujny, pokrój średnio zwarty, ulistnienie obfite. Liście jasnozielone średniej wielkości. Wąsy liczne. Owoce dojrzewają średnio późno. Są średniej wielkości i duże, stożkowate, o wierzchołku ściętym lub zaostrzonym. Kielich dość dobrze odchodzi od owocu. Barwa owocu cyno-browoczerwona, lśniąca. Miąższ różowy, zwarty, mało aromatyczny, o jasnoróżowym soku. Komora średniej wielkości. Plenność duża (18 kg z 10 m2). Owoców używamy do bezpośredniego spożycia oraz na mrożonki. Macherauchs Fruhernte (Najwcześniejsza Macheraucha). Odmiana niemiecka. Wzrost silny i średnio silny, pokrój zwarty. Ulistnienie gęste, stojące. Liście ciemnozielone, średniej wielkości. Kwiatostany luźne, wąsy liczne. Owoce dojrzewają bardzo wcześnie, o 2—4 dni wcze- 11 śniej niż owoce odmiany Deutsch Evern, uważanej za najwcześniejszą. Są średniej wielkości, pod koniec owocowania drobniejsze, wyrównane, stożkowate, wydłużone. Kielich dobrze odchodzi od owocu. Barwa owocu krwistoczerwona, lśniąca; różowy sok. Komora mała. Owoc smaczny, słodkowinny, aromatyczny. Jest to odmiana plenna (14,5—15,0 kg z 10 m2) i odznaczająca się długim okresem owocowania. Nadaje się do bezpośredniego spożycia oraz na przetwory. Surprise des Halles (Ananasowa z Grójca, Majówka). Odmiana francuska. Wzrost średnio silny, pokrój rozłożysty. Liczne rozłogi. Owoce średniej wielkości, nieregularne, szerokostożkowate, pod koniec owocowania małe, a nawet bardzo małe, kuliste, intensywnie czerwone, jaśniejsze przy wierzchołku. Miąższ różowoceglasty, średnio smaczny. Jest to odmiana głównie deserowa, bardzo plenna. W sprzedaży pojawia się w ostatnich dniach maja. Regina. Odmiana niemiecka. Wzrost silny, pokrój średnio rozłożysty. Ma ...
adamus19741