Metoda PNF
Prawa Sheringtona
Twórca metody Heraman Kabat w swojej terapii wykorzystał tzw. Prawa Sheringtona, które określaja podstawowe zasady funkcjonowania układu nerwowego:
1. Wyładowania następcze – działanie impulsu pobudzającego jednostkę motoryczną trwa krócej niż sam efekt pobudzenia,
2. Sumacja czasowa – bodźce podprogowe występujące bezpośrednio po sobie sumują się dając w efekcie bodziec progowy pobudzający mięsień
3. Sumacja przestrzenna – bodźce podprogowe wysyłane jednocześnie z różnych miejsc sumują się tworząc bodziec progowy
4. Promieniowanie pobudzenia – jest to rozprzestrzenianie się i zwiększanie siły odpowiedzi. Występuje wtedy, gdy liczba bodźców wstępujących ( aferentnych ) lub czas ich trwania zwiększa się. Reakcją układu nerwowego może być odruchowe hamowanie lub pobudzanie.
5. Kolejne wzbudzanie – wzrastające pobudzenie agonistów następuje po skurczu antagonistów
6. Unerwienie przeciwstawne ( reciprokalne ) – skurcz agonistów wyzwala jednocześnie hamowanie mięśni antagonistycznych.
Teoretyczną podstawą metody Kabata stały się prawidłowości fizjologii rozwoju czynności ruchowych człowieka. Człowiek dorosły może odzyskać utracone funkcję ruchową poprzez stopniowe uczenie się jej według schematu rozwoju ruchowego dziecka.
Dlatego w technikach ćwiczeń zaleca się:
- stosowanie różnego rodzaju bodźców które wywołują odruchy bezwarunkowe – wczesne stadium rozwoju ruchowego obejmuje czynności odruchowobezwarunkowe,
- stałe powtarzanie czynności ruchowych z poszczególnych etapów rozwoju ruchowego, przy zachowaniu kolejności sekwencji rozwoju: ruchy głowy, szyi, kończyny górnej, dolnej ( od odcinków proksymalnych do dystalnych )
- naśladowanie w układzie ćwiczeń ruchów naturalnych, obserwowanych w czynnościach życia codziennego ( zwykle są to ruchy wielopłaszczyznowe, wieloosiowe z elementami obrotowo-skręcającymi, co odpowiada spiralnej strukturze większości mięśni szkieletowych )
Ćwiczenia, które „odnawiają” jak gdyby różne fazy rozwoju ruchowego można podzielić na następujące etapy:
- przetaczanie z leżenia tyłem do leżenia przodem
- ćwiczenia równowagi w leżeniu bokiem
- przetaczanie z leżenia przodem do leżenia tyłem
- ćwiczenia dolnej części tułowia
- pełzanie do przodu i tyłu
- unoszenie się do pozycji kolanowo-łokciowej i ćwiczenie równowagi w tej pozycji
- podnoszenie się do klęku podpartego, „hustanie się” w tej pozycji oraz ćwiczenia w niej równowagi
- poruszanie się w klęku podpartym
- przejście z klęku do pozycji czworonożnej i czworakowanie w tej pozycji
- przejścia do siadu z leżenia oraz ćwiczenia równowagi w tej pozycji
- przejścia do klęku prostego i ćwiczenia równowagi w tej pozycji
- przejścia do pozycji stojącej z klęku prostego zwieszonego, ćwiczenie równowagi w tej pozycji oraz stawianie kroków
Metoda obecnie znana pod nazwą proprioreceptywnego nerwowo-mieśniowego ułatwiania, która wykorzystuje zjawisko plastyczności układu nerwowego dąży do
A) aktywizowania w pełni receptorów narządu ruchu ( pobudzane są ekstero i proprioreceptory aby nastąpiła koncentracja pobudzeń w uszkodzonych obszarach mózgu ).
Cel osiągany jest poprzez:
- zastosowanie tzw. wzorców ruchowych
- wykonywanie ruchów w płaszczyznach skośnych ( diagonalnych )
- zaakcentowanie w płaszczyźnie skośnej elementów rotacji
Badania neurologiczne wykazały, ze aby pobudzić receptory odpowiedzialne za skurcz mięśni należy prowadzić ruch w płaszczyźnie złożonej, połączyć go ze skrętem, użyć oporu submaksymalnego, wykonać elongację na początku ruchu, każdy ruch zakończyć krótkim napięciem izometrycznym, używać komend słownych, każdy ruch prowadzić z kontrolą wzroku pacjenta.
B) Dodatkowo powtarzanie wielokrotne tego samego ruchu może doprowadzić na drodze kompensacji do utworzenia nowej drogi ruchowej, a tym samym do przywrócenia przewodnictwa nerwowego.
Schemat to zespół ruchów wykonywanych z pozycji wyjściowej np. z odwiedzenia do przywiedzenia kg i z przywiedzenia do odwiedzenia kg
Są dwa schematy dla ćwiczeń kończyny górnej i dolnej: z odwiedzenia do przywiedzenia, z przywiedzenia do odwiedzenia
Jeden schemat dla górnej części tułowia ćwiczonej wspólnie z kkg
Jeden schemat dla dolnej części tułowia ćwiczonej wspólnie z kkd
Wzorzec będzie dotyczył rodzaju lub sposobu wykonywanego ruchu w danym schemacie ze względu głównie na „zachowanie się stawu pośredniego”:
a) z wyprostowanym stawem pośrednim
b) od wyprostu do zgięcia w stawie pośrednim
c) od zgięcia do wyprostu w stawie posrednim
Najczęściej jeden schemat obejmuje sześć wzorców ruchowych trzy wzorce początkowe i trzy wzorce powrotne. ( wzorzec początkowy to taki wzorzec w którym w trakcie ruchu dochodzi do zgięcia w głównym stawie, natomiast wzorzec powrotny to wzorzec w którym dochodzi do wyprostu ) Pozycja wyjściowa dla każdego wzorca powrotnego jest pozycja końcowa poprzedniego wzorca początkowego.
Ważny jest chwyt – ręce terapeuty powinny zawsze przeciwdziałać zespołowi ruchów pobudzając ( przez ucisk ) receptory skórne tych grup mięśniowych które ulegają skurczowi.
Ma to znaczenie ponieważ wzmaga torowanie i zwiększa pobudzenie komórek ruchowych w rogach przednich rdzenia kręgowego.
Każdy wzorzec terapeuta powinien zakończyć maksymalnym napięciem ( skurczem izometrycznym ) wszystkich grup mięśniowych biorących udział w ruchu trwającym ok. 1 s.
W czasie wykonywania ćwiczeń niezbędny jest kontakt słowny terapeuty z chorym polegający na wydawaniu krótkich poleceń, mających na celu:
- przypominanie choremu o kolejnych elementach ruchu
- mobilizacje pacjenta do maksymalnego wysiłku i współudział w wykonywaniu ruchu
Komendy słowne powinny być poparte obserwacją wzrokową w celu korygowania przez chorego ruchu co ułatwia jego prawidłowe wykonanie.
Dla wzmożenia sygnalizacji proprioreceptywnej stosuje się przed rozpoczęciem każdego wzorca ruchu następujące techniki:
1. Elongacja aby być pobudzone muszą być w pełni rozciągnięte
2. Trakcja oddalenie powierzchni stawowych. Terapeuta zdecydowanym ruchem pociąga kończynę pacjenta przed rozpoczęciem takiego wzorca, który ma charakter przyciągania kończyny ( najczęściej ruch zgięciowy w głównym stawie ). Oddalenie powinno być utrzymywane aż do zakończenia ruchu.
3. Kompresja przybliżanie powierzchni stawowych. Terapeuta zdecydowanym ruchem dociska kończynę pacjenta przed rozpoczęciem takiego wzorca, który ma charakter odpychania kończyny ( najczęściej ruch wyprostny w głównym stawie ). Przybliżenie powinno być utrzymywane aż do zakończenia ruchu.
4. Koncentracja – maksymalne napięcie silniejszych mięśni w celu pobudzenia słabszych mięśni znajdujących się w tym samym zespole synergistycznym.
Ćwiczenia kończyn górnych, dolnych i tułowia najczęściej wykonuje się w pozycji leżącej. Można także ćwiczyć w innych pozycjach np. w pozycji siedzącej na krześle ( kończyny górne ), pozycja siedząca na macie ( tułów ).
Przed rozpoczęciem ćwiczeń należy przeprowadzić właściwą ocenę siły mięśniowej ( jest podstawą do wyboru odpowiedniej techniki ).
Najczęściej wybiera się dwa lub trzy wzorce. Każdy wzorzec powtarza się kilkakrotnie bez przerwy między powtórzeniami ( liczba powtórzeń uzależniona jest od wydolności i ogólnego stanu chorego ). Po wykonaniu w ten sposób serii ćwiczeń należy zastosować krótki odpoczynek ( kilkunastosekundowy ). Przeciętnie wykonuje się kilka serii dla każdego wzorca, uwzględniając krótkie odpoczynki między poszczególnymi seriami. W miarę możliwości wskazane są kilkakrotne ćwiczenia z chorym w ciągu dnia.
Warunkiem właściwego stosowania wzorców ćwiczeń jest bezbolesność mięśni i stawów oraz pełny lub niewielkiego stopnia ograniczony zakres ruchu w stawach. Stwarza to możliwość pełnego rozciągnięcia i skurczu mięśniowego.
Chorego powinna charakteryzować pełna świadomość, aby mógł on w pełni współdziałać w wykonywanych ćwiczeniach.
Kończyna górna:
1. Schemat z odwiedzenia do przywiedzenia
- wzorzec początkowy I – zgięcie z przywiedzeniem – staw łokciowy wyprostowany
- wzorzec powrotny I – wyprost z odwiedzeniem – staw łokciowy wyprostowany
- wzorzec początkowy II – zgięcie z przywiedzeniem – i zgięcie w stawie łokciowym
- wzorzec powrotny II – wyprost z odwiedzeniem - i wyprostem w stawie łokciowym
- wzorzec początkowy III – zgięcie z przywiedzeniem i wyprostem w stawie łokciowym
- wzorzec powrotny III – wyprost z odwiedzeniem i zgięciem w stawie łokciowym
2. Schemat z przywiedzenia do odwiedzenia
- wzorzec początkowy I – zgięcie z odwiedzeniem – staw łokciowy wyprostowany
- wzorzec powrotny I – wyprost z przywiedzeniem – staw łokciowy wyprostowany
- wzorzec początkowy II – zgięcie z odwiedzeniem i zgięciem w stawie łokciowym
- wzorzec powrotny II – wyprost z przywiedzeniem i wyprostem w stawie łokciowym
- wzorzec początkowy III – zgięcie z odwiedzeniem i wyprostem w stawie łokciowym
- wzorzec powrotny III – wyprost z przywiedzeniem i zgieciem w stawie łokciowym
w powyższych wzorcach współistnieją pewne stałe komponenty, a mianowicie:
1. ruchom ramion w górę ( zgięciom ) towarzyszy:
- rotacja zewnętrzna ramienia
- supinacja przedramienia
- promieniowe odwiedzenie w nadgarstku
2. ruchom ramion w dół ( wyprostom ) towarzyszy:
- rotacja wewnętrzna ramienia
- pronacja przedramienia
- łokciowe przywiedzenie w nadgarstku
Zgięcie palców, ich przywiedzenie w stronę łokciową i zgięcie w nadgarstku łączy się z:
- przywiedzenie w stawie barkowo obojczykowym
Wyprost palców, ich odwiedzenie w stronę promieniową i wyprost w nadgarstku łączy się z:
- odwiedzeniem w stawie barkowo – obojczykowym
Zgięcie kciuka z przywiedzeniem i wewnętrzną rotacją pierwszego stawu śródręczno-paliczkowego łączy się z :
- zgięciem,
- przywiedzeniem
- zewnętrzną rotacją ramienia
Dłoniowe odwiedzenie kciuka z odwiedzeniem i zewnętrzną rotacją pierwszego stawu śródręczno-paliczkowego łączy się z :
- wyprostem,
- odwiedzeniem
- wewnętrzną rotacją ramienia
- wzorzec początkowy I – zgięcie z przywiedzeniem – staw kolanowy wyprostowany
- wzorzec powrotny I – wyprost z odwiedzeniem – staw kolanowy wyprostowany
- wzorzec początkowy II – zgięcie z przywiedzeniem i zgięciem w stawie kolanowym
- wzorzec powrotny II – wyprost z odwiedzeniem i wyprostem w stawie kolanowym
- wzorzec początkowy III – zgięcie z przywiedzeniem i wyprostem w stawie kolanowym
- wzorzec powrotny III – wyprost z odwiedzeniem i zgięciem w stawie kolanowym
- wzorzec początkowy I – zgięcie z odwiedzeniem – staw kolanowy wyprostowany
- wzorzec powrotny I – wyprost z przywiedzeniem – staw kolanowy wyprostowany
- wzorzec początkowy II – zgięcie z odwiedzeniem i zgięciem w stawie kolanowym
- wzorzec powrotny II – wyprost z przywiedzeniem i wyprostem w stawie kolanowym
- wzorzec początkowy III – zgięcie z odwiedzeniem i wyprostem w stawie kolanowym
- wzorzec powrotny III – wyprost z przywiedzeniem i zgięciem w stawie kolanowym
Ogólnie w schematach ruchowych dla kończyn dolnych
Przywiedzenie w stawie biodrowym łączy się z :
- zewnętrzną rotacją uda
- supinacją stopy
Odwiedzenie z:
- wewnętrzną rotacją uda
- nawróceniem stopy
Przy ruchach zgięciowych uda następuje:
- zgięcie grzbietowe stopy
- wyprost palców
- i ich odwiedzenie
ruchom wyprostnym uda towarzyszy:
- zgięcie stopy
- zgiecie palców
- i ich przywiedzenie
rotacja palców lub odwiedzenie palców w stronę piszczelową przy supinacji stopy łączy się z:
- przywiedzeniem uda
- zewnętrzna rotacją
odwiedzenie palców w stronę strzałkową przy pronacji stopy z:
- odwiedzeniem uda
- rotacją wewnętrzną
Wzorzec początkowy – zgięcie w przód ze skrętem ( w stronę prawą )
Wzorzec powrotny – zgięcie w tył ze skrętem ( w stronę lewą )
Wzorzec początkowy – zgięcie tułowia z rotacją ( w stronę prawą )
Wzorzec powrotny – wyprost tułowia z rotacją ( w stronę lewą )
Wzorzec początkowy I – zgięcie z rotacją ( s stro...
dalia77