Część I - ogólna:
Demokratyczne państwo prawne: prawo reguluje i obowiązuje wszystkich ludzi i organy władzy (normy abstrakcyjne) + wola społeczeństwa. Tylko władza ustawodawcza kształtuje system prawny.
Organy Administracji nie mogą wykonywać innych czynności niż czynności prawne (polityczne). Wskazuje się na działalność reglamentacyjną (dzielenie dóbr) oraz świadczącą (regulowanie sposobu korzystania z tych dóbr). Administracja zajmuję się też konkretyzacją prawa(administracja decyzyjna). Jest skierowana na ochronę interesu publicznego lub konkretnej osoby. Pełni również funkcje właścicielskie – wykonuje uprawnienia skarbu państwa (s.p. jest osobą prawną – prawa prywatnego).
Zasada legalności działania administracji:
- administracja może działać tylko na podstawie przepisów prawa art. 7 Konstytucji RP.
- administracja może działać tylko w granicach prawa (w przepisach muszą się znaleźć środki pozwalające na osiągnięcie jej celu lub zadania).
Administracja mieści się w zasadzie legalizmu.
Dodatkowa cecha państwa prawnego: pojęcie publicznych praw podmiotowych:
Każda jednostka ma prawo oczekiwać i wiedzieć, jakie środki mogą zostać przedsięwzięte w określonej sytuacji.
Źródła prawa administracyjnego:
- nadrzędne źródło prawa: Ratyfikowane umowy międzynarodowe ßà Konstytucja (muszą być wzajemnie zgodne).
- akty powszechnie obowiązujące: Ustawy, Rozporządzenia + Uchwały i Zarządzenia jako szczególne źródło prawa administracyjnego, interia administracji (prawo wewnętrzne), nie może być źródłem podejmowania czynności na zewnątrz. Np. Rządowe wiążą tylko adm. Rządową, nie wiążą samorządowej.
- akty prawa miejscowego: powszechnie obowiązujące na określonym terytorium art. 94 Konstytucji RP. Wydawane są przez organy:
gminne: Rada Gminy (organ stanowiący i kontrolny); wójt; - Rada Miejska; Prezydent(Burmistrz);
powiatowe: rada powiatu; zarząd powiatu(przewodniczący – starosta);
wojewódzkie: sejmik województwa, zarząd województwa
rządowe: np. wojewoda
- orzecznictwo NSA jako quasi-źródło prawa administracyjnego.
- normy branżowe – wtedy gry dopuszczają to przepisy;
Kodyfikacja prawa administracyjnego:
- nieskodyfikowane prawo materialne (np. normy ochrony środowiska) – charakteryzują się: dużym obszarem regulacji, dużą zmiennością i elastycznością.
- prawo administracyjne proceduralne – skodyfikowane.
Podział źródeł prawa: a) prawo wewnętrzne; b: prawo zewnętrzne - pow. obowiązujące
Stanowienie prawa jest to prawotwórstwo w sensie ścisłym (tych aktów, które dopuszcza konstytucja).
Stosowanie prawa – wydawanie aktów administracyjnych opartych o akty stanowienia prawa.
Sądowa kontrola legalności aktów administracyjnych:
System anglosaski: sądy powszechne(cywilne);
Kontynent: Odrębne wyznaczone sądy administracyjne (badają konkretną sprawę).
W Polsce sądownictwo administracyjne jest jednoinstancyjne: NSA.
Od 1 st. 2004 dwuinstancyjne: Wojewódzkie Sądy Administracyjne + NSA jako 2-ga inst.
Nad polskim sądownictwem administracyjnym nadzór jurysdykcyjny pełni Sąd Najwyższy (rewizja nadzwyczajna).
Francja: Między-departamentalne Trybunały Administracyjne, Apelacyjne Sądy Administracyjne, rozstrzyga także sprawy cywilne.
Niemcy: Sąd Administracyjny, Wyższy Sąd Administracyjny, Związkowy Sąd Administracyjny.
Zewnętrzne organy kontroli działalności administracji:
RPO – od 1987 roku:
- może samodzielnie skarżyć do sądu administracyjnego,
- może skarżyć w trybie rewizji nadzwyczajnej wyroki NSA,
- może inicjować postępowanie administracyjne jako podmiot na prawach strony,
- może występować do TK o zbadanie zgodności z konstytucją,
- przyjmuje skargi od obywateli na działanie administracji.
Urzędy Audytorskie:
- badają gospodarkę finansową.
(Polski system prawny nie przewiduje zewnętrznych organów audytorskich, występują wewnętrzne organy audytu zajmujące się całością działalności urzędu oraz różne inspekcje).
NIK – wykonuje kontrolę merytoryczną (zasadność, sposób, celowość) administracji.
TK – art. 79 Konstytucji RP, skarga obywatelska po wyczerpaniu procedury.
Decentralizacja – przeniesienia zadań na organy administracji, wobec których nie występuje podporządkowanie hierarchiczne względem siebie (osobowe -nominacje i rzeczowe –finanse)
Posiadają samodzielność wykonywaniu powierzonych im zadań. Kryterium wykonywania zadań dokonywane jest przez kontrolę legalności (organ nadzoru). Przekazanie kompetencji następuje w drodze ustaw, ma charakter względnie trwały.
Centralizacja – Skupienie zadań w organie najwyższym, który ma prawo je wykonywać lub powierzyć.
Dekoncentracja – przenoszenie wykonywania zadań w ramach jednego podmiotu na podmioty niższe(bliższe obywatelowi) np. gmina à sołectwo (sołtys, zebranie wiejskie) – jednostka pomocnicza gminy. Wewnętrzna w ramach jednego urzędu np. wojewoda à pracownicy.
Struktura aparatu administracji publicznej:
Administracja publiczna
2
1) Administracja Rządowa
a) centralna
b) terytorialna
- zespolona
2) Administracja Samorządowa
a) województwo
b) powiat
c) gmina
3) Organy kierownicze państwowych osób prawnych
- niezespolona
Część II - Rządowa administracja centralna
Rządowa administracja centralna jest funkcjonalnie, organizacyjnie i personalnie powiązania z Radą Ministrów.
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa, kieruje administracją rządową (władcze kierowanie), nie występuje domniemanie kompetencji.
W skład Rady Ministrów wchodzą: Prezes RM, Ministrowie, Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych, Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej.
Prezes RM określa w rozporządzeniach zakres działania ministerstw
---część wykładowa---
Administracja rządowa łączy funkcje polityczne i stricte administracyjne.
Rząd (RM) – zespół osób wyłoniony drogą polityczną, który pod przewodnictwem premiera uczestniczy w sprawowaniu polityki państwa oraz prawuje kierownictwo wobec wyspecjalizowanych agend rządowych. Najistotniejszy samodzielny podmiot władzy wykonawczej.
Minister – osoba kierująca określonym działem administracji rządowej.
Odpowiedzialność ministrów: kolektywna, indywidualna – polityczna.
Funkcje rządu: koordynacyjna; kierownicza w stosunku do podległych organów; ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami; ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.
Zadania rząd: zapewnienie wykonywania ustaw; czuwanie nad realizacją polityki ekonomicznej i planowanie rozwoju; gwarancja interesów gwarantowanych przez państwo.
Uprawnienia rządu: inicjatywa ustawodawcza, wydawanie rozporządzeń, wydawanie uchwał wykonawczych.
Kompetencje w sferze wewnątrzpaństwowej i międzynarodowej:
1) ze względu na adresata:
a) naczelne organy władzy (Sejm, Senat, Prezydent, Sąd Najwyższy, TK, NSA, etc.)
c) samorząd terytorialny
d) organy administracji rządowej centralnej i terenowej
e) podmioty usytuowane (mające kompetencje) w sferze zarządzania gospodarką narodową
f) wszystkie podmioty prawne o zdolności administracyjnej prawnej biernej
2) ze względu na kompetencje w poszczególnych dziedzinach (resortowo).
3) ze względu na sposób działania:
a) kontrolne
b) koordynacyjne
c) kierownicze
d) normodawcze
4) ze względu na obieraną formę działania:
a) zarządzenie
b) uchwały wewnętrzne
c) uchwały zewnętrzne
d) nadawanie statutów
e) sprawozdanie
f) decyzje indywidualne
---koniec części wykładowej---
Sposoby wyłaniania rady ministrów:
Tryb podstawowy: Prezydent desygnuje Premiera, Premier proponuje ministrów, Sejm powołuje ministrów w drodze uchwały nad całością, bezwzględną (50%+1) większością głosów w obecności co najmniej połowy posłów.
Tryb awaryjny: Sejm wskazuje Premiera w ciągu 14 dni, Premier wybiera ministrów, sejm głosuje nad wybranym składem j.w.
Drugi tryb awaryjny: jak tryb podstawowy tylko zwykłą większością głosów, gdy nie można powołać Rządu Prezydent wyznacza nowy termin wyborów.
Odpowiedzialność ministrów i premiera: konstytucyjna przed Trybunałem Stanu, polityczna przed Sejmem (votum nieufności).
Urząd centralny – organ stojący na czele danego pionu administracji, lecz nie jest organem na szczycie (np. administracja celna, nad nią ministrowie), istnieje inny organ nad nim.
Organ naczelny – może stać na czele danego pionu administracji mając nad sobą tylko organy ustawodawcze (Prezes Rady Ministrów). Wyjątek: konstytucyjne organy centralne.
Zasady tworzenia urzędów ministerialnych:
1) w drodze ustaw
2) w drodze rozporządzeń Prezesa RM ß w Polsce
3) Ustawy i zwyczaje – Ustawy o Ministrach Korony, wydane przez królową z inicjatywy Premiera.
Podział funkcjonalny na szczeblu centralnym i naczelnym:
1) Administracja na rzecz rządzenia – zaplecze polityczne organu naczelnego lub ministra.
2) Administracja funkcjonalna – typowa działalność administracyjna
Tryb pracy Rady Ministrów:
- posiedzenia;
- droga korespondencyjna (obiegowa) – PremieràMinister….MinisteràPremier –
w sprawach bezdyskusyjnych i nagłych.
Premiera może zastępować upoważniony minister.
Organy wewnętrzne Rady Ministrów:
- Komitety powołuje Rada Ministrów;
- Komisje powołuje Premier z inicjatywy ministrów;
- Rady powołuje Premier z własnej inicjatywy;
Rada Legislacyjna ocenia akty prawne.
Rządowe Centrum Legislacji – pomaga RM w tworzeniu aktów prawnych, opiniowaniu etc.
Agencje Publiczne i inne podmioty wykonujące kompetencje organów administracyjnych.
Aparat pomocniczy organów administracji – substrat osobowy, rzeczowy pomocny w wykonywaniu czynności administracyjnych np. Urząd wojewódzki (gminy, ministra) – nie jest organem administracji!
Formy Agencji
1) Państwowe osoby prawne
2) Państwowe jednostki budżetowe (brak osobowości prawnej)
3) Spółki Prawa Handlowego
Agencje są tworzone w celu wykonywania administracji rządowej (decentralizacja).
Kompetencje agencji są określane w drodze aktów je tworzących lub określających ich statut.
Podmiot administrujący – wykonuje administracje powierzoną przez organ administracyjny
np. Izba Gospodarcza, Okręgowa Izba Lekarska, organizacje pozarządowe, spółki prawa handlowego, fundacje, osoby fizyczne.
Podmiot administracyjny – ustawa wprost przyznaje mu zakres uprawnień np. Prezydent Miasta, Wójt etc.
Dopuszczalności przekazywania zadań organu administracji na rzecz innego podmiotu. Przekazanie administracji musi mieć podstawę ustawową.
Część III – Rządowa administracja terytorialna
Rządowa administracja terytorialna występuje na szczeblach podziału zasadniczego kraju (województwo-powiat-gmina).
Zespolenia administracji rządowej – administracja pod jednym zwierzchnictwem i w jednym urzędzie. Np. Wojewoda à Urząd wojewódzki.
Rodzaje zespolenia:
organizacyjne
1) pełne – organy
administracyjne funkcjonują w
osobowe
kierowników sekcji powołuje i odwołuje
kompetencyjne
prawo do wykonywania
czynności
finansowe
jeden budżet w ramach którego wydzielone są
ramach jednego
urzędu.
2) niepełne – aparat pomocniczy organów pozostaje poza strukturą urzędu, ale jego ustrój i funkcjonowanie określone są w statucie urzędu np. administracja w województwie (struktura org.)
wojewoda (prawo do obsady personalnej) za wyjątkiem woj. komendanta policji i straży pożarnej (wojewoda tylko opiniuje), wyraża zgodę na odwołanie komendanta straży pożarnej. Inne przypadki np. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego.
aministrac. w rękach wojewody lub kierowników okręgowych służb i straży (jeśli tak stanowi ustawa)
odrębne pieniądze na wojewodę i okręgowe służby i inspekcje. Pieniądze w pełni rozdziela wojewoda.
Administracja rządowa niezespolona.
Prowincjonalnośc – jeden organ posiada pełne kompetencje na jednym terenie np. Rzym – organ poziomy – powszechne do XVII.
Resortowość – od XVII – Richellieu. – Każdy pion administracji posiada ministra (zwierzchnik i kierownik) – organ pionowy.
Resort – część administracji kierowana przez kierownika centralnego (podmiotowo), posiadająca wyodrębniony administracyjnie zakres spraw (przedmiotowo), posiadający odrębną organizację (znaczenie organizacyjne) i odrębne zadania (znaczenie kompetencyjne).
Adm. rządowa niezespolona – typowy przykład resortowości – wydaje decyzję we własnym imieniu jest powoływana / odwoływana przez organ naczelny np. wojewoda.
Wojewoda kompetencje – art. 7 Ustawy o administracji rządowej w województwie:
- przedstawiciel RM w województwie
- zwierzchnik zespolonej administracji rządowej.
- nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego etc.
Wojewodę powołuje Premier na wniosek właściwego ministra zostaje zawarty stosunek pracy na podstawie powołania, powołany zostaje co najmniej 1 vice wojewoda (w praktyce co najmniej dwóch).
Kompetencje wojewody:
- wydawanie aktów wykonawczych na podstawie obowiązującego prawa, akty mogą być uchylone przez Prezesa RM art. 41 + kompetencje w art. 15:
- kontrola nad rządową administracją zespoloną
- kontrola nad samorządem (tylko zadania nałożone ustawowo lub w drodze porozumienia)
- koordynacja działań adm. rz. i samorządowej w wypadku zagrożenia
- zabezpiecznia przeciwpowodziowe
...
gosicka