41 Spór o inwestyturę między papiestwem i cesarstwem
podręcznik, str. 182-183
1. Kryzys Kościoła w średniowieczu:
a. nepotyzm ( od negus- bratanek)- popieranie własnej rodziny przy obsadzie stanowisk; osoby duchowne, zwykle obejmujące wysokie stanowiska kościelne oraz świeckie, łamały celibat i posiadały własne dzieci, które przy pomocy swoich wpływów obsadzali na różnych urzędach
b. symonia ( nazwa od Szymona Maga, który chciał kupić od apostołów dar udzielania Ducha św.) – handel stanowiskami kościelnymi, sakramentami; stąd obsada wielu stanowisk była bardzo przypadkowa
c. upadek autorytetu Kościoła:
- kryzys moralny – kler ( duchowieństwo) łamał przepisy kanoniczne, np. celibat, żyjąc właściwie jak osoby świeckie, panował nepotyzm, korupcja
- kryzys intelektualny- kler często bywał źle wykształcony, zupełnie nieprzygotowany do pełnienia swoich funkcji
d. zeświecczenie kleru i aktywność polityczna Kościoła – wyższe duchowieństwo aktywnie uczestniczyło w rozgrywkach między świeckimi
2. Ruch reformy Kościoła – program odbudowy moralnej i pozycji Kościoła:
a. benedyktyńska kongregacja ( związek klasztorów) kluniacka ( Cluny):
b. benedyktyńskie motto : „ora et labora” ( módl się i pracuj):
c. reformy kluniackie: surowa dyscyplina, codzienne modlitwy, celibat, zakaz symonii
d. dekret ( akt prawny) papieża Mikołaja II o wyborze papieża z roku 1059:
- wybór papieża przez konklawe- zamknięte obrady kolegium kardynałów,
- zakaz nadawania stanowisk kościelnych przez świeckich ( czyli inwestytury świeckiej)
- walka z zeświecczeniem kleru- przestrzeganie celibatu,
3. Podział chrześcijaństwa – schizma wschodnia 1054 r.
a. przyczyny:
- spory teologiczne,
- rywalizacja biskupów Rzymu ( papieży) i patriarchów Konstantynopola o przewodnictwo w chrześcijaństwie,
b. skutki schizmy wschodniej: rozłam w chrześcijaństwie na :
- Kościół wschodni, prawosławny na czele z patriarchą Konstantynopola,
- Kościół zachodni, czyli łaciński, rzymski na czele z papieżem
Rywalizacja papiestwa i cesarstwa o panowanie nad chrześcijańską Europą ( tzw. walka o „dominium mundi”)
a. spór o inwestyturę- w średniowiecznej Europie obowiązywał system lenny ( wasalny), władcy świeccy ( seniorzy) obsadzając stanowiska kościelne ( biskupstwa, opactwa) wraz ze stanowiskiem przekazywali nowemu urzędnikowi ( wasalowi, czyli lennikowi)lenno, czyli majątek ziemski za pełnienie urzędu. W czasie uroczystego przekazania lenna, tzw. hołdu lennego senior przekazywał wasalowi inwestyturę, czyli symbol nadania lenna, w przypadku osób duchownych był to pierścień lub pastorał ( biskup), zaś w przypadku osób świeckich włócznia.
b. zależność papiestwa od cesarzy za Ottonów
c. Dictatus papae- 1075 r. – program uniwersalizmu cesarskiego papieżą Grzegorza VII:
- papież sprawuje władzę absolutną nad wszystkimi świeckimi- cesarzem, królami, książętami ( tzw. papocezaryzm),
- zakaz przyjmowania inwestytury przez duchownych od świeckich seniorów,
- zwierzchność papieża nad wszystkimi chrześcijanami, mianowanie i odwoływanie władców
d. konflikt Grzegorza VII z cesarzem Henrykiem IV:
- cesarz Henryk IV próbuje unieważnić wybór Grzegorza VII,
- Grzegorz VII rzuca na Henryka IV klątwę ( ekskomunikę- wykluczenie z życia kościelnego),
- Podział Europy na zwolenników papieża ( obóz gregoriański- zwolennicy papieża, książęta niemieccy, Polska, Węgry) i antygregoriański ( zwolennicy Henryka IV),
- ukorzenie się Henryka IV przez Grzegorzem VII i zdjęcie ekskomuniki w Canossie 1077,
- ofensywa Henryka- pokonanie opozycji w Niemczech, wkroczenie do Italii, detronizacja Grzegorza VII ( zmarł na wygnaniu w roku 1084)
e. konkordat ( umowa między państwem kościelnym – papiestwem i państwem świeckim) w Wormacji 1122 r.
- cesarz Henryk V i papież Kalikst II zawarli kompromisowe rozwiązanie, które miało zakończyć spór o inwestyturę:
- inwestytury biskupów dokonywał od teraz papież, nie cesarz, czy inni władcy świeccy, którzy mogli nadawać ziemie ( lenna) związane z diecezjami
chrupacz