Dlaczego Niemcy poparli Hitlera.pdf

OKRES MI¢DZYWOJENNY

Temat

dyskusyjny

D LACZEGO N IEMCY P OPARLI

H ITLERA?

Poeci, filozofowie, kaci

Kalendarium

X 1919 – pocztek dzia∏alnoÊci pu-

blicznej Hitlera

7 XII 1921 – pierwsze okreÊlenie

Hitlera „fhrerem NSDAP”

8–9 XI 1923 – pucz monachijski –

nieudany nazistowski zamach stanu

XI 1923 – XII 1924 – uwizienie

Hitlera, powstanie Mein Kampf

IX 1930 – zdobycie przez nazistw

107 mandatw – NSDAP drug par-

ti w parlamencie

IV 1932 – uzyskanie przez Hitlera

13,5 mln g∏osw w wyborach prezy-

denckich

VII 1932 – zdobycie przez nazistw

230 mandatw w parlamencie –

NSDAP najwiksz parti w parla-

mencie

XI 1932 – zdobycie przez nazistw

196 mandatw w parlamencie (ko-

muniÊci zdobyli 100)

30 I 1933 – mianowanie Hitlera

kanclerzem Niemiec

27–28 II 1933 – podpalenie Reichs-

tagu – wydanie dekretu o ogranicze-

niu swobd obywatelskich

23 III 1933 – przyznanie Hitlerowi

przez parlament uprawnieƒ do wy-

dawania dekretw z moc ustawy

III–VII 1933 – delegalizacja lub sa-

morozwizanie si wszystkich partii

poza NSDAP

IV 1933 – powstanie gestapo

1 XII 1933 – wprowadzenie domi-

nacji struktur NSDAP nad adminis-

tracj paƒstwow

30 I 1934 – centralizacja Niemiec –

likwidacja sejmw krajowych, pod-

porzdkowanie rzdw krajowych

w∏adzom centralnym

2 VIII 1934 – przejcie przez Hitle-

ra po Êmierci prezydenta Hindenbur-

ga pe∏ni w∏adzy paƒstwowej jako

„fhrera i kanclerza Rzeszy”

Fenomen

nazizmu

W dotychczasowej historii ludzkoÊci powsta∏o kilkanaÊcie paƒstw

totalitarnych. W wikszoÊci wypadkw system ten ustanawiano

si∏ – w efekcie zbrojnego przewrotu, rewolucji, wojny domowej

lub obcej interwencji. Na tym tle nazistowskie Niemcy stanowi

wyjtek. Jak wiecie, Hitlera wynios∏y do w∏adzy demokratyczne

wybory (por. rozdz. 58). Dla swego rasistowskiego i faszystow-

skiego programu pozyska∏ ponad 37% g∏osujcych, co uczyni∏o

NSDAP najwiksz si∏ polityczn w paƒstwie. Liczba cz∏onkw

partii sign∏a 8 mln, czyli jednej szstej doros∏ych Niemcw. Ma-

sowy charakter zyska∏y rwnie˝ nazistowskie organizacje kobiece,

m∏odzie˝owe i zawodowe. Setki tysicy osb bra∏o udzia∏ w hitle-

rowskich wiecach i pochodach. W ten sposb przygniatajca

wikszoÊ Niemcw, zwykle dobrowolnie, czsto z entuzjazmem,

popar∏a nazistowski totalitaryzm.

Co sprawi∏o, ˝e „nard poetw i filozofw”, o bogatych tradycjach

intelektualnych, kulturalnych i duchowych, wyrzek∏ si wolnoÊci

i wybra∏ brutalny re˝im? Dlaczego znaczna czÊ niemieckich elit

– uczonych, artystw, arystokratw – odda∏a si na us∏ugi niedo-

uczonego fanatyka i jego Êwity? Ludzi takich, jak: Hermann

Gring (1893–1946) – oty∏y morfinista o mentalnoÊci gangstera,

Joseph Goebbels (1897–1945) – grafoman i hochsztapler, czy

Heinrich Himmler (1900–1945) – ograniczony funkcjonariusz,

wierzcy, ˝e jest wcieleniem jednego ze Êredniowiecznych krlw.

A tak˝e ich towarzyszy, wÊrd ktrych nie brakowa∏o psychopa-

tw, alkoholikw i dewiantw. Jak dosz∏o do tego, ˝e rzesze zwyk-

∏ych Niemcw wesz∏y na drog, ktra wkrtce mia∏a uczyni

z nich „gorliwych katw Hitlera”?

Praca zamiast wolnoÊci

Kryzys

gospodar-

czy i spo-

∏eczny

Prbujc wyjaÊni sukces nazistw, wskazuje si zwykle na sytu-

acj spo∏eczn w wczesnych Niemczech. Podobnie jak w innych

krajach problemy gospodarcze okresu midzywojennego tworzy∏y

podatny grunt dla demagogicznych hase∏ (por. rozdz. 58). Kryzys

ekonomiczny uderzy∏ zw∏aszcza w drobnych niemieckich przed-

sibiorcw, ktrzy nie wytrzymywali konkurencji z wielkimi kon-

cernami. To w∏aÊnie drobnomieszczaƒstwo, obok robotnikw

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

DLACZEGO NIEMCY POPARLI HITLERA?

i urzdnikw paƒstwowych, stanowi∏o trzon elektoratu hitlerow-

cw (sam Hitler by∏ synem pracownika stra˝y celnej). G∏wnie do

tych grup trafia∏y g∏oszone przez nazistw slogany o walce z „plu-

tokracj” (prawie zawsze „˝ydowsk”), czyli dominacj wielkiego

kapita∏u, posiadajcego banki, fabryki i domy towarowe. Jeden

z czo∏owych hitlerowcw, Gregor Strasser, mwi∏ w 1932 r.:

Nard ˝da od paƒstwa, aby w obronie jego praw do ˝ycia zerwa∏o

z demonami z∏ota, ekonomiki Êwiatowej i materializmu, ze zwycza-

jem myÊlenia w kategoriach statystyki eksportowej i oprocentowania

bankowego i aby potrafi∏o przywrci uczciw p∏ac za uczciw pra-

c. Ten antykapitalistyczny nastrj dowodzi, ˝e jesteÊmy w przede-

dniu wielkiej zmiany: zwycistwa nad liberalizmem.

Otwarcie odcinka autostrady w okoli-

cach Monachium. Jedn z podstawo-

wych metod walki z bezrobociem za-

stosowanych przez hitlerowski re˝im

by∏y wielkie roboty publiczne – budo-

wa drg, boisk sportowych, lotnisk,

umocnieƒ czy gmachw partyjnych.

Inwestycje te mia∏y zwykle znaczenie

propagandowe lub strategiczne. Nowe

autostrady s∏u˝y∏y hitlerowskiemu pro-

gramowi powszechnej motoryzacji,

a tak˝e usprawnieniu transportu

wojsk i zaopatrzenia.

Po wybuchu wielkiego kryzysu krg odbiorcw antyliberalnej pro-

pagandy NSDAP gwa∏townie si poszerzy∏ o szybko rosnce rzesze

bezrobotnych, zrujnowanych przedsibiorcw i inwestorw, stu-

dentw pozbawionych perspektyw oraz urzdnikw zagro˝onych

redukcj wydatkw paƒstwowych. Nie bez powodu zwycistwo

wyborcze nazistw przypad∏o na okres, kiedy bezrobocie dotkn∏o

6 mln zdolnych do pracy. Mo˝na wic powiedzie, ˝e Hitlera

wynios∏a do w∏adzy wielka fala frustracji i zniechcenia do kapi-

talizmu.

Wyborcy NSDAP, ktrym zale˝a∏o przede wszystkim na pracy, sta-

bilizacji i bezpieczeƒstwie socjalnym, nie rozczarowali si do rz-

dw nazistowskich. Hitler nie zlikwidowa∏ co prawda domw to-

warowych ani wielkich koncernw (ktre udzieli∏y mu poparcia),

niemiecka gospodarka zacz∏a jednak wychodzi z kryzysu. Co

najwa˝niejsze, dziki wielkim robotom publicznym, inwestycjom

zbrojeniowym oraz wprowadzeniu przymusu pracy nowe w∏adze

w cigu kilku lat praktycznie zlikwidowa∏y bezrobocie. Pracowni-

cy otrzymali d∏u˝sze p∏atne urlopy, wczasy, dodatki i ulgi proro-

dzinne. NaziÊci organizowali te˝ wycieczki, festyny i zawody

sportowe. Chocia˝ zdobycze te wprowadzono kosztem trzykrotne-

go podwy˝szenia podatkw i ograniczenia konsumpcji (zgodnie

z has∏em: „Armaty zamiast mas∏a”), polityka spo∏eczna pozyska∏a

dla hitlerowcw wikszoÊ robotnikw.

Porzdek zamiast demokracji

Kryzys

parlamen-

taryzmu

WyjaÊnienie powy˝sze nie t∏umaczy jednak, dlaczego po stronie

Hitlera opowiedzia∏y si tak˝e inne grupy spo∏eczne. CzÊciow

odpowiedzi jest kryzys polityczny, w ktrym pogr˝one by∏y

midzywojenne Niemcy. System parlamentarny, wprowadzony

w 1919 r., zmusza∏ partie do cig∏ego budowania koalicji i szuka-

nia kompromisw. Przy ostrych podzia∏ach politycznych wÊrd

Niemcw oznacza∏o to czste zmiany rzdw i kryzysy gabineto-

we. Na nieca∏e 14 lat istnienia Republiki Weimarskiej przypad∏o

a˝ 18 rzdw, z tego 10 mniejszoÊciowych (czyli nieposiadajcych

Ceremonia dekoracji medalistw pod-

czas olimpiady w Berlinie w 1936 r. –

niemieccy sportowcy wycigaj rce

w nazistowskim pozdrowieniu. Igrzyska

berliƒskie sta∏y si dla re˝imu hitle-

rowskiego okazj do wielkiej manife-

stacji politycznej. Na arenie midzy-

narodowej olimpiada mia∏a podnieÊ

presti˝ III Rzeszy i zademonstrowa

jej potg. Dla potrzeb propagandy we-

wntrznej zawody wykorzystano, aby

podkreÊli jednoÊ narodow oraz za-

manifestowa nazistowski kult t˝yzny

fizycznej „prawdziwych Aryjczykw”.

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

OKRES MI¢DZYWOJENNY

poparcia wikszoÊci pos∏w). Zdarzy∏o si, ˝e sformowanie nowe-

go gabinetu zaj∏o rok. Widzc to, wielu Niemcw porzuca∏o de-

mokratyczne i liberalne przekonania na rzecz marzeƒ o silnej,

sprawnej w∏adzy. NiepopularnoÊ republiki pog∏bia∏y dodatkowo

okolicznoÊci jej powstania: klska w I wojnie Êwiatowej, rewolu-

cja listopadowa i ingerencja mocarstw ententy. Znaczna czÊ

Niemcw, nadal przywizana do monarchii, uwa˝a∏a ustrj repu-

blikaƒski za narzucony i szkodliwy dla Niemiec. Niektrzy prawi-

cowi radyka∏owie organizowali zamachy na politykw demokra-

tycznych, a w 1920 r. wojskowi podjli nieudan prb przewrotu

(pucz Kappa). Poniewa˝ rwnie˝ komuniÊci krytykowali „bur˝ua-

zyjn” demokracj, w obozie obroƒcw parlamentaryzmu pozosta-

li jedynie socjaldemokraci i s∏abnce partie centrowe. W 1933 r.

okaza∏o si to zbyt ma∏o, aby uratowa republik.

Kawaleria niemiecka na ulicach Mo-

nachium podczas puczu Kappa

w marcu 1920 r. Grupa nacjonali-

stycznych wojskowych, niepogo-

dzonych z postanowieniami traktatu

wersalskiego i zmianami politycz-

nymi w kraju, poprowadzi∏a swe od-

dzia∏y na Berlin, gdzie ustanowi∏a

samozwaƒczy rzd pod przewodnic-

twem Wolfganga Kappa. Co prawda

pucz skoƒczy∏ si po kilku dniach na

skutek wybuchu strajku generalnego,

dowid∏ jednak, ˝e armia nie ma za-

miaru broni republiki przed prawi-

cowymi zamachowcami. Dowdca

Reichswehry (wojska Rzeszy) odm-

wi∏ obrony legalnych w∏adz, wyja-

Êniajc: „Reichswehra nie strzela do

Reichswehry”. Tak samo zareagowa∏

3 lata pniej na prb przewrotu

nazistowskiego.

Hitler zdawa∏ sobie znakomicie spraw ze zmczenia Niemcw

demokracj parlamentarn. Wiedzc, ˝e nieustanne kompromisy,

roz∏amy i przetasowania os∏abi∏y autorytet dotychczasowych elit

politycznych, przedstawia∏ swj ruch jako oglnonarodow, anty-

partyjn alternatyw dla tradycyjnych stronnictw. W swoich

przemwieniach ciska∏ gromy na „˝a∏osnych politykierw” oraz

g∏osi∏, ˝e „politycy zrujnowali Rzesz”. Miesza∏ has∏a prawicowe

z lewicowymi, tworzc wra˝enie, i˝ nazizm jest „trzeci drog”.

Obiecywa∏ odrzucenie partyjnych podzia∏w i zjednoczenie naro-

dowe (zgodnie z has∏em: „Jeden nard, jedna Rzesza, jeden

wdz”). Przekonywa∏ te˝, i˝ ograniczenie swobd obywatelskich

oraz akty terroru s konieczn cen za wprowadzenie ∏adu i po-

rzdku, tak wytsknionych przez obywateli. Argumenty te uczyni-

∏y wikszoÊ Niemcw zwolennikami dyktatury.

Brunatni zamiast czerwonych

Strach

przed ko-

muniz-

mem

Do wzrostu popularnoÊci nazistw wÊrd przedsibiorcw, inteli-

gencji i ch∏opw przyczyni∏ si te˝ panujcy w tych grupach strach

przed rewolucj. Obawy te nie by∏y ca∏kowicie bezpodstawne.

Komunistyczna Partia Niemiec (KPD), podporzdkowana Komin-

ternowi, stanowi∏a znaczn si∏ polityczn. W latach 1918–1919

i 1923 jej dzia∏acze podejmowali prby zbrojnego przejcia w∏adzy

(por. rozdz. 51, zob. rozdz. 60). Po wybuchu wielkiego kryzysu no-

towania komunistw zacz∏y szybko rosn. W 1932 r. w wybo-

rach prezydenckich przywdc KPD Ernsta Thlmanna popar∏o

ju˝ 5 mln osb, a w elekcji parlamentarnej jego partia zdoby∏a

17% g∏osw (100 mandatw). Coraz silniejsi komuniÊci odbierali

elektorat socjaldemokratom, a czerwone bojwki wdawa∏y si

w starcia z hitlerowcami. Sytuacj t wykorzysta∏ Hitler, przed-

stawiajc ruch nazistowski jako jedyn skuteczn zapor przeciw-

ko bolszewizmowi. Przemawiajc do przemys∏owcw, Êwiadomie

wyolbrzymia∏ komunistyczne zagro˝enie:

Dzia∏acze komunistycznej organizacji

niemieckiej Czerwony Zwizek Bo-

jownikw Frontowych (RFB) pod

antynazistowskim transparentem

w 1928 r. RFB, liczcy ponad 100 tys.

cz∏onkw, stawia∏ sobie za cel zbroj-

ne obalenie republiki i wprowadze-

nie w Niemczech komunizmu. Od

1929 r. bojwki organizacji toczy∏y

regularne walki uliczne z policj

i prawicowymi bojwkarzami. Pod-

czas kampanii wyborczej w 1932 r.

zgin∏o ponad 180 osb, a 400 zo-

sta∏o rannych. Co ciekawe, po dojÊ-

ciu do w∏adzy nazistw czÊ cz∏on-

kw RFB przesz∏a do SA.

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

DLACZEGO NIEMCY POPARLI HITLERA?

Pidziesit procent ludnoÊci chce rozbi paƒstwo w drzazgi. Tylko po∏owa

ludnoÊci gotowa jest stan pod sztandarami paƒstwa, druga po∏owa wznios-

∏a inny sztandar. ˚adne legalne Êrodki nie zdo∏aj powstrzyma upadku na-

rodu niemieckiego, je˝eli Niemcy nie poradz sobie z dzielcym ich Êwiato-

pogldem.

Wobec os∏abienia innych partii antykomunistycznych umiarkowani wy-

borcy, obawiajc si rewolucji, oddali swe g∏osy na NSDAP. Pomimo an-

tyliberalnego programu hitlerowcw wielcy przedsibiorcy udzielili im

poparcia finansowego, a w szeregach partii zaczli si pojawia arysto-

kraci i profesorowie. W ten sposb strach przed czerwonym totalitaryz-

mem pchn∏ Niemcw w objcia brunatnego re˝imu.

Zwyciscy naziÊci rzeczywiÊcie rozprawili si brutalnie z komunistami.

KPD zosta∏a zdelegalizowana, a jej aktywistw zamordowano, uwizio-

no lub zmuszono do emigracji (czÊ zbieg∏ych do ZSRR w∏adze stali-

nowskie wyda∏y pniej Hitlerowi). Walka z bolszewizmem pozosta∏a

jednym z g∏wnych hase∏ propagandy hitlerowskiej, u˝ywanym zw∏asz-

cza w kontaktach z paƒstwami zachodnimi i s∏u˝cym mobilizacji w∏as-

nych obywateli, a˝ do ostatnich dni III Rzeszy.

P∏oncy gmach Reichstagu,

27 II 1933 r. Na miejscu po-

chwycono chorego umys∏owo

by∏ego komunist z Holandii,

ktry zosta∏ nastpnie uznany

za winnego i skazany na Êmier.

OdpowiedzialnoÊci za podpa-

lenie prbowano te˝ obarczy

grup niemieckich i bu∏gar-

skich dzia∏aczy komunistycz-

nych (m.in. Gieorgija Dymitro-

wa – pniejszego kierownika

Kominternu), ale z braku do-

wodw musiano ich zwolni.

Poniewa˝ jednak po˝ar Reichs-

tagu przynis∏ najwiksze

korzyÊci nazistom, czyn ten

powszechnie uwa˝a si za hi-

tlerowsk prowokacj.

WielkoÊ zamiast pokoju

Konse-

kwencje

traktatu

wersal-

skiego

Wszystkie wymienione okolicznoÊci nie wystarcz jednak, aby wyt∏u-

maczy fenomen nazizmu. Przecie˝ kryzys gospodarczy, za∏amanie si

parlamentaryzmu i wzrost wp∏yww komunistw by∏y zjawiskami

wsplnymi dla wielu krajw (por. rozdz. 58). Dlaczego wic tylko

w Niemczech doprowadzi∏y do masowego poparcia ideologii totalitarnej?

Szukajc rozwizania tej zagadki, podkreÊla si powszechne poczucie

krzywdy zwizane z warunkami traktatu wersalskiego. Jak pamitacie,

na jego mocy Niemcy musia∏y odda czÊ ziem, zredukowa armi, za-

p∏aci wysokie odszkodowania oraz uzna si za winne wywo∏ania woj-

ny. Niektre obszary Republiki Weimarskiej znalaz∏y si pod midzyna-

rodowym zarzdem lub okupacj aliantw (por. rozdz. 51, zob. rozdz.

60). Tymczasem przygniatajca wikszoÊ Niemcw nie czu∏a si ani

winna, ani pokonana. Cesarstwo Niemieckie nie wypowiedzia∏o wojny

jako pierwsze, a w momencie jej zakoƒczenia na terytorium Niemiec nie

by∏o, z drobnymi wyjtkami, obcych wojsk (por. rozdz. 50). W tej sytu-

acji znaczna czÊ spo∏eczeƒstwa uwa˝a∏a podpisanie kapitulacji przez

lewicowy rzd za zdrad („n˝ w plecy”), natomiast warunki narzucone

przez zwycizcw – za ra˝c niesprawiedliwoÊ. ˚dz odwetu pa∏ali

zw∏aszcza wojskowi (szczeglnie przymusowo zdemobilizowani) oraz

imigranci z utraconych ziem, ale przekreÊlenie „dyktatu wersalskiego”

by∏o pragnieniem wikszoÊci Niemcw.

Karykatura niemiecka przed-

stawiajca traktat wersalski ja-

ko kar Êmierci dla Niemiec.

Po lewej – prezydent amery-

kaƒski Woodrow Wilson.

W g∏bi – premier Francji Geor-

ges Clemenceau, ze sznurem

gilotyny w rku. Po prawej –

premier brytyjski David Lloyd

George, trzymajcy dokument

z wyrokiem. KilkanaÊcie lat

pniej Hitler poprowadzi∏

Niemcw do krwawej zemsty

na wszystkich 3 „oprawcach”.

Hitler od pocztku swej dzia∏alnoÊci wzywa∏ do rewizji powojennego ∏a-

du, ktry przedstawia∏ jako owoc spisku si∏ wrogich Niemcom. Roz˝alo-

nych rodakw przekonywa∏, i˝ nazizm da narodowi niemieckiemu moc,

aby mg∏ odzyska dawn pozycj. Przemawiajc na wiecu w 1930 r.,

zapewnia∏:

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

OKRES MI¢DZYWOJENNY

To nie wasza wina, ˝e przegraliÊcie wojn i musieliÊcie potem tyle wy-

cierpie. Zdradzali was w 1918 roku i eksploatowali pniej ci, ktrzy za-

zdroszcz wam i nienawidz was, bo byliÊcie za uczciwi i zbyt cierpliwi.

Zbudcie si, Niemcy, i staƒcie si znw silne, przypomnijcie sobie swoj

dawn wielkoÊ i odzyskajcie dawn pozycj w Êwiecie.

Odwo∏ujc si do patriotycznej dumy, mwi∏ o dziejowym pos∏annic-

twie Niemiec i prawie do „przestrzeni ˝yciowej” (czyli ziem innych

krajw). Wystarczy∏o tylko odrzuci oglnoludzkie idea∏y oraz huma-

nitarne skrupu∏y i pjÊ za fhrerem. Retoryka ta, ˝erujca na poczu-

ciu krzywdy i upokorzenia, pocign∏a Niemcw za Hitlerem, a˝ do

rozptania nowej wojny Êwiatowej (zob. rozdz. 65).

Nard zamiast obywateli

Pod∏o˝e

ideowe

nazizmu

Historycy badajcy fenomen nazizmu zwracaj rwnie˝ uwag na

panujc w Niemczech atmosfer ideow, stwarzajc warunki do

rozwoju ideologii totalitarnej. Patriotyzm niemiecki, ukszta∏towany

w czasach Cesarstwa, pod wp∏ywem pruskim po∏czy∏ si z nacjona-

lizmem, militaryzmem i imperializmem. Znaczna czÊ Niemcw

podziela∏a przekonanie o wy˝szoÊci w∏asnego narodu, ceni∏a pos∏u-

szeƒstwo wobec w∏adz, wyznawa∏a kult munduru oraz wyra˝a∏a po-

parcie dla polityki ekspansji. Du˝y wp∏yw na inteligencj i m∏odzie˝

mia∏ ruch volkistowski (niem. Volk – „lud”, „nard”), odrzucajcy ra-

cjonalizm i nawizujcy do starogermaƒskich wierzeƒ. PopularnoÊci

cieszy∏y si rwnie˝ teorie rasistowskie, mwice o wy˝szoÊci rasy

„aryjskiej”, a tak˝e pogldy antysemickie (ju˝ w 1887 r. has∏a anty˝y-

dowskie da∏y miejsce w parlamencie niezale˝nemu kandydatowi). Or-

ganizacje imperialistyczne wspiera∏y Drang nach Osten (niem. „par-

cie na wschd”) i domaga∏y si „przestrzeni ˝yciowej” dla Niemiec,

a zwizki m∏odzie˝owe przygotowywa∏y swych cz∏onkw do przy-

sz∏ej walki za ojczyzn. Wybitni myÊliciele, jak Oswald Spengler lub

Ernst Jnger, wieszczyli koniec starej cywilizacji i g∏osili pochwa∏

wojny. W krgach intelektualistw, pod wp∏ywem Nietzschego, sze-

rzy∏y si nihilizm oraz niech do indywidualizmu, liberalizmu i hu-

manitaryzmu.

M∏odociani dobosze podczas hi-

tlerowskiego wiecu. Nazistowsk

indoktrynacj stosowano ju˝

wobec dzieci. Od 1936 r. wszy-

scy ch∏opcy niemieccy po ukoƒ-

czeniu 10. roku ˝ycia musieli

wstpi do Hitlerjugend – m∏o-

dzie˝owej organizacji hitlerow-

skiej. Jej cz∏onkw uczono

Êlepego pos∏uszeƒstwa nazistow-

skim przywdcom i szkolono

na przysz∏ych ˝o∏nierzy. Odrb-

ne organizacje utworzono dla

niemieckich dziewczt.

Ruch nazistowski wykorzysta∏ ten klimat. Szowinistyczne has∏a, rasi-

stowskie teorie, antysemicka demagogia, kult si∏y, idea wodza, „aryj-

ska” symbolika i rytua∏y, odwo∏ywanie si do germaƒskiej przesz∏oÊci

– wszystko to trafia∏o do wyobrani nacjonalistycznie nastawionych

krgw inteligencji i studentw. Krytycy liberalizmu chtnie s∏uchali

Hitlera zapowiadajcego zastpienie spo∏eczeƒstwa obywatelskiego

wsplnot narodow, po∏czon „Êwitymi wizami krwi”:

Tomasz Mann – jeden z najwy-

bitniejszych pisarzy niemieckich,

laureat Nagrody Nobla, zagorza-

∏y przeciwnik nazizmu. Przeby-

wajc na emigracji, krytykowa∏ re-

˝im, za co w∏adze pozbawi∏y go

obywatelstwa niemieckiego. Jako

wra˝liwy intelektualista, Mann tak

postrzega∏ poparcie rodakw dla

totalitarnego systemu: „Masowa

histeria, muzyka jarmarczna, alle-

luja i derwiszowate powtarzanie

monotonnych hase∏, pki

wszystkim piana nie wystpi na

usta. Fanatyzm staje si zasad

zbawienia, entuzjazm epileptycz-

n ekstaz, polityka masowym

op∏atkiem III Rzeszy”.

Jednostka jest czymÊ przejÊciowym; nard jest wieczny. Podczas gdy libe-

ralny Êwiatopogld w swoim ubstwieniu jednostki musi doprowadzi do

zniszczenia narodu, to narodowy socjalizm pragnie zachowa nard,

w razie potrzeby nawet kosztem jednostki. Jest zatem niezbdne, aby jed-

nostka dosz∏a do przekonania, ˝e jej w∏asne „ja” nie ma ˝adnego znacze-

nia w porwnaniu z istnieniem ca∏ego narodu.

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: