PRZENIESIENIE LENNA NA ELEKTORÓW BRANDERBURSKICH.pdf.pdf

A NONIM

G ŁOS P OLSKI W S PRAWIE P RZENIESIENIA L ENNA

Edycja komputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.pl

Mail: historian@z.pl

MMIV®

N A E LEKTORÓW B RANDENBURSKICH

GŁOS POLSKI W SPRAWIE PRZENIESIENIA LENNA

NA ELEKTORÓW BRANDENBURSKICH

DYSKURS Z STRONY POSTĘPKU 1 Z BRANDENBURSKIM

ELEKTOREM O LENNO ZIEMI PRUSKIEJ

(J. U. Niemcewicz, Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Pol-

sce t. V, Puławy 1830, s. 373 i n.)

Kiedyby Księstwo Pruskie po śmierci tego książęcia 2 w Kró-

lewcu (co pierwej być nie może) bez zaciągów, bez kłopotów

i bez trudności wszelakich do Korony przyłączone być mogło,

wielkie by bez pochyby przypadły Królowi Jegomości i Rzeczy-

pospolitej commoda 3 .

Biskupstwa dawne 4 , kościoły piękne i wielkie mogłyby być

ad pristinum statum 5 przywiedzione, skąd by się religio catho-

lica 6 snadnie szerzyła i rozmnażała.

Dominium 7 całe i jednakie miałby Król Jegomość i Rzecz-

pospolita obojej pruskiej ziemie. Intrata 8 by niemała przybyła

do skarbu Króla Jegomości. Poborów 9 by przybyło niemało,

i już by je zawsze z Koroną równo wydawali 10 . Do wojny

apparatus et numerus maior 11 , bo tam i szlachty, którzy wojnę

służyć powinni, i ludzi wszelakich, i rzemieślników wielki do-

statek. Zamków, miast i portów znacznych i bogatych przyby-

1 — tj. rozważanie co do sposobu postępowania. Data pojawienia się

tej anonimowej broszury politycznej nie jest ustalona, podobnie jak nie

wiadomo, kto był jej autorem.

2 — syna Albrechta, obłąkanego Albrechta Fryderyka.

3 commoda — pożytki.

4 — pomezańskie i sambijskie.

5 ad pristinum statum — do dawnego stanu.

6 religio catholica — religia katolicka.

7 dominium — władztwo.

8 intrata — dochód.

9 pobór — podatek.

10 z Koroną równo wydawali — uiszczali wtedy, kiedy Korona,

i w takiej samej wysokości.

11 apparatus et numerus maior — opatrzenie i większa liczba.

łoby Koronie niemało. Niemiec, który nigdy nie będzie Pola-

kowi przyjacielem, już by się wyrugował i już by się tam potem

cudzoziemiec tak gęsto nie naciskał.

Miasta nadmorskie, jako Gdańsk, Elbląg, Ryga nie tak by

wierzgały. Kurlandczyk 12 też i Inflantczyk 13 nie mógłby już

tak snadnie praktyk stroić 14 przeciw Koronie, kiedyby się zniósł

z Księstwa Pruskiego Brandenburczyk.

Nie byłoby już takowych skwierków 15 i takowych skarg od

szlachty tamecznej tak ze strony kościołów, jako i inszych cię-

żarów; owszem, sama szlachta rada by po większej części zbyła

iugum Brandenburgicum 16 . Nalazłyby się et plura commoda 17 ,

które sam czas, loci commoditas et abundantia 18 pokazać by

mogły, kiedyby to wszystko bez kłopotów i bez zaciągów wiel-

kich tak stanąć mogło.

Lecz że się ożywają margrabiowie brandenburscy 19 z pra-

wem swym jakowymsi dalszym, które by snadź electoralis

linea 20 od trzech królów polskich 21 nadane mieć miała, oba-

wiam się, że bez trudności tak ledajako nie daliby sobie tego

Księstwa z rąk swoich wyjąć. Ale jednak wejrzywszy w origi-

nem i fundament 22 lenna tego, które Albrychtowi pierwszemu,

książęciu pruskiemu, i czterem braci 23 jego nadane było, wielka

się różnica pokaże między lennem tym, które sobie linea electo-

ralis mieć mieni i które privatim 24 onej jest nadane. Bo za woj-

12 Kurlandczyk — książę kurlandzki jako lennik polski.

13 Inflantczyk — tu: mieszkańcy Inflant.

14 praktyki stroić — spiskować.

15 skwierki — narzekania.

16 iugum Brandenburgicum — jarzmo brandenburskie.

17 et plura commoda — i liczne pożytki.

18 loci commoditas et abundantia — dogodność miejsca i obfitość.

19 — elektor brandenburski.

20 electoralis linea — linia elektorska.

21 — Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy.

22 w originem i fundament — w pochodzenie i podstawę prawną.

23 — Albrechtowi i trzem jego braciom. Mylnie mowa o czterech braciach.

24 privatim — prywatnie, tj. bez formalnej zgody stanów polskich.

nami wielkimi, które królowie polscy i Rzeczpospolita z Krzy-

żakami wiodła, tak byli ci Krzyżacy ściśnieni, tak enervati 25 tak

fracti 26 , że straciwszy już zamki i miasta przedniejsze

volentes nolentes ad pacis conditiones 27 przystępować musieli.

Figlowali 28 długo; słów swych rzeczonych, pisanych, komisy-

jami, kompromisyjami roborowanych 29 nie trzymali; fortelów

dziwnych przez wiele lat używali, tandem 30 już dalej wydołać

nie mogąc, za Albertusa Brandenburskiego, ostatniego mistrza

pruskiego, wszystkie transakcyje, wszystkie stanowienia skutek

swój wziąć musiały.

Ten bowiem Albertus, choć był domu wielkiego i możnego,

ciągnąc za sobą cesarze, króle, książęta rzeskie 31 , mając pomocy

wiele i clientelas 32 niemałe, widząc, że już i sam, i ordo 33 ten

jego viribus Polonicis resistere 34 nie mógł, widząc, że już na

tym miejscu zostać nie mógł, obawiając się, aby et dignitatem

magni magistri 35 i ostatka pruskiej ziemi, którą już prawie za

ogon trzymał 36 , tak ledajako nie stracił, udał się ad pacifica-

tionem 37 . Próbował dróg wiele, kosztem niemałym czynił sta-

rając się o to, aby z królem polskim, którego był siostrzeńcem,

i z Koroną gruntownie uspokoić się mógł, za którymi pracami

i staraniem jego dignitatem magni magistri in ducalem 38 odmie-

niwszy, publice palam omnibus ordinibus consencientibus,

25 enervati — zmęczeni.

26 fracti — złamani.

27 volentes nolentes ad pacis conditiones — chcąc nie chcąc do warunków

pokoju.

28 figlowali — przeciwstawiali się.

29 kompromisyjami roborowany — układami zatwierdzany.

30 tandem — w końcu.

31 rzeski — Rzeszy Niemieckiej.

32 clientelas — tutaj: stosunki.

33 ordo — Zakon (krzyżacki).

34 viribus Polonicis resistere — siłom polskim oprzeć się.

35 et dignitatem magni magistri — i godność wielkiego mistrza.

36 trzymać za ogon — ledwo trzymać.

37 ad pacificationcm — do ułagodzenia.

38 dignitatem magni magistri in ducalem — godność wielkiego mistrza w

książęcą.

acclamantibus 39 je t na K ęstwo Pruskie inwestytowany et

infeudowany, które jemu i czterem braci 40 jego, masculisque

illorum haeredibus iure feudi 41 jest dane i konferowane 42 , jako

to przywileje oryginalne szerzej opiewają; które to ich przy-

wileje na tę inwestyturę constitutionibus Regni et tabulis publi-

cis 43 są konfirmowane. Transumpti 44 przywilejów Albertuso-

wych autentice 45 do skarbcu koronnego 46 wniesione, hołd

nemine reclamante, nemine protestante, publice 47 oddany.

Księstwo Pruskie secundum iura et consuetudines Regni per

deputatas a do tego ab ordinibus Regni et rege personas intro-

mittowany 48 i na Księstwie Pruskim gruntownie posadzony

i konfirmowany.

Oboedientiae et fidelitatis homagium nie tylko Albertus suo,

fratrum ac successorum suorum nomine iuramento comproba-

vit 49 , ale i poddani Księstwa tamtego, taki pro se et pro omni-

bus successoribus suis regi et Regno fidelitatis et oboedientiae

39 publice palam omnibus ordinibus consencientibus, acclamantibus —

publicznie wobec wszystkich stanów godzących się i przyklaskujących.

40 jemu i czterem braci — błędnie; winno być: jemu (tj. Ałbrechtowi)

i trzem braciom (Jerzemu Fryderykowi, Janowi i Kazimierzowi).

41 masculisque illorum haeredibus iure feudi — i ich męskim dziedzicom

prawem lennym.

42 konferowane — nadane.

43 constitutionibus Regni et tabulis publicis — konstytucjami króle-

stwa i księgami publicznymi.

44 transumpti — odpisy.

45 autentice — autentycznie, urzędowo.

48 W skarbcu koronnym były przechowywane również ważne doku-

menty państwowe.

47 nemine reclamante, nemine protestante, publice — przy braku ja-

kiegokolwiek zastrzeżenia i sprzeciwu, publicznie.

48 secundum iura et consuetudines Regni per deputates a do tego ab

ordinibus Regni et rege personas intromittowany — według praw i zwy-

czajów Królestwa, a do tego przez osoby wyznaczone przez stany Kró-

lestwa i króla intromitowany (wwiązany, wprowadzony w posiadanie).

49 Oboedientiae et fidelitatis homagium nie tylko Albertus suo, frat-

rum ac successorum suorum nomine iuramento comprovabit — hołd po-

słuszeństwa i wierności nie tylko Albrecht w swoim, swych braci i dzie-

dziców imieniu przysięgą zatwierdził.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: