· ADMINISTRACJA PUBLICZNA
a) Ujęcie przedmiotowe – przejęta przez państwo działalność oparta na prawie, mająca na celu realizacje zadań publicznych i zaspokajanie potrzeb ogółu społecznego, grup społecznych oraz potrzeb indywidualnych, celem czego jest dobro wspólne jak i jednolitość wyznawanych powszechnie wartości. Zaspokajanie to nie ma charakteru działalności ustawodawczej (bo zajmuje się ona sprawami ogólnymi kierowanymi do ogólnie określonego kręgu adresatów) i sądowniczej (bo są to sprawy karne i cywilne, a rzadziej administracyjne), jest bliższe sferze władzy wykonawczej (jest to administrowanie).
b) Ujęcie podmiotowe – jest to ogół podmiotów, które sprawują administrację publiczną w znaczeniu przedmiotowym. Są to podmioty państwowe jak i niepaństwowe, którym państwo przekazało część funkcji z zakresu administracji. Działają w imieniu państwa.
· USTRÓJ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Jest to system organizacyjny administracji publicznej w znaczeniu podmiotowym. Obejmuje strukturę organizacyjną poszczególnych podmiotów jak i relacje w ramach tej struktury ( w ramach jednego podmiotu) oraz relacje między podmiotami (charakter wewnętrzny). Obejmuje zakres działań administracji publicznej i obszar działania jej podmiotów.
Sfery działania administracji:
- zewnętrzna: sfera stosunków z obywatelami, organizacjami społecznymi, jednostkami państwowymi i niepaństwowymi niepodporządkowanymi organizacyjnie
- wewnętrzna: sfera stosunków z organami czy jednostkami organizacyjnie podległymi bądź pracownikami bezpośrednio służbowo podporządkowanymi danemu organowi
· PRAWO USTROJOWE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Zespół norm prawnych, które ustanawiają i regulują ustrój administracji publicznej. Istnieją 2 poglądy na temat miejsca prawa ustrojowego w systemie prawa:
1) jest to jeden z działów prawa administracyjnego
2) jest to odrębna gałąź prawa (od prawa administracyjnego).
Za drugim przemawia fakt, iż w przeciwieństwie do prawa administracyjnego (brak więzi organizacyjnej między organami administracji publicznej a obywatelami), w prawie ustrojowym obecna jest duża organizacja.
I. Konstytucja
II. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgoda wyrażoną w ustawie i prawo UE
III. Ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, pozostałe umowy ratyfikowane
IV. Akty wewnętrznie obowiązujące, tworzone przez organy administracji publicznej : rozporządzenia, akty prawa miejscowego
Konstytucja – akt prawny o szczególnej nazwie, uchwalany (uchwala Sejm przy udziale Prezydenta i Senatu) i zmieniany (ustawa o zmianie konstytucji) w szczególny sposób, posiadający najwyższą moc prawną (nadrzędność Konstytucji, wszystkie inne akty prawne muszą być z nią zgodne) spośród wszystkich aktów normatywnych w Polsce. Stosowana bezpośrednio. Posiada pośredni (instytucje, które nie powstały w tym celu, ale pełnią taką funkcję) i bezpośredni (instytucje stworzone by zapewniać przestrzegania Konstytucji) system gwarancji. Ma szczególną treść: reguluje ustrój państwa, określa suwerena i sposób sprawowania władzy, status prawny jednostki, postanowienia dotyczące zmiany swoich przepisów, ustala katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe – umowy międzynarodowe to wspólne i zgodne oświadczenia podmiotów prawa międzynarodowego (państw, organizacji międzynarodowych, stolicy apostolskiej), które tworzą prawo. Muszą być zgodne z konstytucją. Po ratyfikacji i promulgacji w Dzienniku Ustaw stosowane są bezpośrednio. Zawierane przez Radę Ministrów. Ratyfikacja:
a) za zgoda wyrażoną w ustawie – mają pierwszeństwo przed ustawą; dotyczą:
- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych
- wolności, praw i obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji
- członkostwa Polski w organizacjach międzynarodowych
- znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
- spraw uregulowanych w ustawie lub dla których Konstytucja wymaga ustawy
b) ratyfikowane bezpośrednio (np. referendum) – ustępują ustawie, ale mają pierwszeństwo przed innymi aktami prawodawczymi; dotyczą:
- przekazania organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach
1) prawo pierwotne, tworzone bezpośrednio przez państwa członkowskie
- Europejska Wspólnota Węgla i Stali 1951
- Europejska Energii Atomowej „Euroatom” 1957
- Europejska Wspólnota Gospodarcza 1957
- Jednolity Akt Europejski 1986
- Traktat z Maastricht (Traktat o UE) 1992
- Traktat Amsterdamski (poprawki do poprzednich) z 1997 i Traktat z Nicei z 2000 (reforma instytucjonalna UE)
2) ogólne zasady prawa i prawo zwyczajowe
3) umowy międzynarodowe zawierane z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi; w tym traktaty akcesoryjne (umową międzynarodową zawartą między państwami członkowskimi Unii Europejskiej a państwem kandydującym, której przedmiotem jest członkostwo kraju kandydującego w Unii Europejskiej; określa warunki przystąpienia)
4)prawo wtórne, tworzone przez organy UE
a) Rozporządzenia – wydawane przez RUE, czasem KE (rozporządzenia wykonawcze) na podstawie uprawnień wynikających z traktatów. Są to generalnio-abstrakcyjne akty bezpośrednio obowiązujące na terytorium państwa członkowskiego. Charakter wiążący. Prowadzą do unifikacji prawa. Adresaci: państwa członkowskie, osoby prawne i fizyczne mające siedzibę/miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego.
b) Dyrektywy – określają cele do zrealizowania i ich terminy dla państw członkowskich. Prowadzą do harmonizacji prawa. Aby zostały wcielone w życie musi zostać wydany akt prawa krajowego je realizujący. Charakter wiążący.
c) Decyzje – indywidualno-konkretne akty skierowane do państw członkowskich i osób prawnych mających na ich terenie siedziby. Charakter wiążący.
d) Zalecenia – brak charakteru wiążącego (soft-law). Zajmują stanowisko w określonej sprawie i sugerują podobne.
e) Opinie – brak charakteru wiążącego (soft-law). Wyrażają tylko stanowisko.
5)porozumienia między państwami członkowskimi
Ustawa – generalno-abstrakcyjny akt prawny uchwalany w Polsce przez Sejm za zgodą Senatu. Nie powinna regulować spraw uregulowanych przez Konstytucje. Mogą być nowelizowane. Są tekstem autentycznym. Akty podustawowe muszą być z nimi zgodne, a ustawy muszą być zgodne z umowami międzynarodowymi, które ratyfikowały oraz Konstytucją. Specyficzne ustawy: ustawa budżetowa, ustawa o ratyfikacji umowy międzynarodowej, ustawa o zmianie Konstytucji. Kodeks to akt normatywny wydany w formie ustawy regulujący całość lub część stosunków składających się na sferę życia publicznego.
Rozporządzenia – wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego w celu wykonania ustawy. Upoważnienie powinno określać organ i zawierać wytyczne dotyczące treści aktu. Muszą być zgodne z Konstytucją, ustawami i umowami międzynarodowymi. Zakaz subdelegacji (nie można przekazać otrzymanych kompetencji innemu organowi). Ogłaszane w Dzienniku Ustaw. Rozporządzenia wydają: Rada Ministrów i jej Prezes, Prezydent, KRRiT, ministrowie kierujący działem administracji rządowej
Rozporządzenia z mocą ustawy – wydaje je Prezydent na wniosek Rady Ministrów w czasie stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Musi zostać zatwierdzone na najbliższym możliwym posiedzeniu Sejmu. Dotyczy zasad działania organów władzy publicznej, ich zakresu oraz sposobu wyrównywania strat majątkowych wywołanych przez stan wojenny.
Akty prawa miejscowego (terenowe źródła prawa) – wydawane przez organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej na podstawie upoważnienia ustawowego i w jego granicach (nie muszą być wydawane w celu wykonania ustawy!). Obowiązują tylko na obszarze działania organu, który sprawuje władze na nim władzę. Podział:
· O charakterze samoistnym (np. statut gminy)
Wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w ustawie dotyczącej ich wydawania. Szczególną odmianę stanowią akty porządkowe wydawane w sytuacjach nagłych (gdy chodzi o zagrożenie życia, mienia, środowiska naturalnego, porządku i spokoju). Ich wydawanie jest nieuregulowane w aktach prawa powszechnie obowiązującego.
· O charakterze wykonawczym (np. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego)
Wydawane na podstawie upoważnienia zawartego w szczególnych ustawach z zakresu prawa materialnego. Mają charakter wykonawczy w stosunku do tych ustaw.
A) Gmina - > Rada Gminy (uchwały), wyjątkowo wójt (zarządzenia dotyczące przepisów porządkowych w nagłych przypadkach)
B) Powiat - > Rada Powiatu (uchwały), wyjątkowo zarząd powiatu (uchwały dotyczące przepisów porządkowych w nagłych przypadkach)
C) Województwo - > Sejmik Województwa (uchwały), wojewoda i określone organy administracji niezespolonej (rozporządzenia), przepisy porządkowe nie są stanowione!
Mogą dotyczyć wyłącznie jednostek organizacyjnych podległych organowi wydającemu ten akt. Nie mogą być podstawą wydania decyzji regulującej sprawy obywatela. Wydawane na podstawie ustawy. Kategorie:
· Zarządzenia – wydawane przez organy jednoosobowe (np. premiera, ministrów, Prezydenta, rektora) na podstawie upoważnień ustawowych
· Uchwały – wydawane przez organy kolegialne (np. Radę Ministrów, Radę Gminy, Senat uczelni) na podstawie upoważnień ustawowych
· Akty kierownictwa wewnętrznego – nie są wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego, lecz na podstawie normy zawierającej kompetencje kierownicze („norma kierownicza”), Są to: instrukcje, wytyczne, okólniki, regulaminy
· Szczególnymi aktami prawa ustrojowego są statuty (określają strukturę i zakres funkcjonowania podmiotów administracji publicznej) i regulaminy (są szczegółowe; określają tryb funkcjonowania w ramach określonej przez statuty struktury).
· Dziennik Ustaw – Konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe
· Dziennik Urzędowy UE – prawo UE
· Dziennik Urzędowy Monitor Polski – uchwały RM, zarządzenia Prezesa RM i Prezydenta
· Dzienniki Urzędowe poszczególnych ministrów kierujących działami administracji publicznej (charakter wewnętrzny, akty są tworzone przez organ wydający dziennik)
· Dzienniki Urzędowe organów centralnych (charakter wewnętrzny, akty są tworzone przez organ wydający dziennik)
· Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe – akty prawa miejscowego
Pozostałe akty nie muszą być publikowane, muszą dotrzeć jednak bezpośrednio do adresatów.
ZASADY OGÓLNE PRAWA USTROJOWEGO (NORMY PRAWNE O PODSTAWOWYM ZNACZENIU)
· Zasada praworządności [art. 7 Konstytucji]
Organy władzy publicznej muszą działać na podstawie i w granicach prawa. Dotyczy to już wydanej decyzji. Gwarancje praworządności:
a) materialne – całokształt warunków ekonomicznych i społecznych sprzyjających przestrzeganiu prawa np. rozwój oświaty
c) formalne – całokształt środków politycznych i prawnych ustanowionych dla zabezpieczenia przestrzegania prawa przez wszystkich adresatów np. system kontroli nad organami administracji
d) przepisy proceduralne np. odwołania, skargi
e) majątkowa odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone działaniem funkcjonariuszy państwowych
f) kontrola zgodności rozporządzeń z Konstytucją, ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
g) odpowiednia kultura, wychowanie, wykształcenie i kwalifikacje zawodowe pracowników zatrudnionych w administracji (Europejski Kodeks Dobrej Administracji)
· Zasada legalności [art. 7 Konstytucji]
Każde działanie organu administracji powinno mieć swoją podstawę prawną, czyli powinno być oparte na normie upoważniającej do podjęcia określonego działania. Dotyczy to momentu podejmowania działań.
· Zasada pomocniczości (subsydiarności) [preambuła]
Organy administracji publicznej powinny być zlokalizowane możliwie najbliżej obywatela nie tylko w sensie przestrzennym, ale też by obywatele mogli w jak najszerszym zakresie uczestniczyć w sprawowaniu administracji publicznej (pośrednio i bezpośrednio). Państwo pomaga obywatelom i powinno ingerować tylko w sfery życia obywateli, w których obywatele sami nie są zdolni do wykonania/realizacji danych działań. Nie należy powierzać jednostce znajdującej się wyżej w hierarchii tego, co jednostka znajdująca się niżej może zrobić równie wydajnie.
· Zasada decentralizacji [art. 15 Konstytucji]
Ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizacje władzy publicznej, istotą czego jest zagwarantowanie samodzielności i niezależności w podejmowaniu zadań. Utworzenie samorządów (np. terytorialny, zawodowy)
· Zasada jawności administracji [art. 61 Konstytucji] m.in.
- prawo obywatela do uzyskania informacji o działalności organów administracji publicznej, a także o osobach pełniących ich funkcję
- prawo do dostępu do dokumentów
- prawo do wstępu na posiedzenia organów kolegialnych
- informowanie uczestników postępowań o ich prawach i obowiązkach oraz wyjaśnienie przesłanek podejmowanych rozstrzygnięć
- jawność wolnych miejsc pracy zgłoszonych do urzędu i lokali mieszkaniowych
PODMIOTY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
¨ Podmioty, które wykonują administracje publiczną w znaczeniu przedmiotowym na podstawie prawa. Najważniejszą kategorię stanowią organy administracji publicznej, czyli człowiek/grupa ludzi, która:
1) jest wyodrębniona ze struktury organizacyjnej państwa/samorządu terytorialnego
2) została powołana w celu realizacji norm prawa administracyjnego (do stosowania tych norm w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu)
3) działa w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji
I. Ze względu na rodzaj struktury organizacyjnej do której organ należy:
a) organy administracji państwowej, w tym rządowej (np. Pre...
gosicka