Zagadnienia egzaminacyjne
1. Jakie organy w Polsce rozpoznają sprawy cywilne
- sądy powszechne i izba cywilna SN
2. Czy sąd może z urzędu podejmować czynności w celu uzupełnienia materiału dowodowego
- Do chwili nowelizacji w 1996 r. KPC w pełni wyrażał zasadę prawdy materialnej (obiektywnej). W związku z tym sąd mógł podejmować z urzędu czynności dopuszczalne według stanu sprawy, jakie uznał za potrzebne do uzupełnienia materiału i dowodów przedstawionych przez strony i uczestników postępowania, a zaniechanie przez sąd tych działań stanowiło podstawę zaskarżenia wyroku.
Obecnie uchylono również przepis art. 315 § 2 pozwalający sądowi na zarządzenie z urzędu uzupełnienia lub powtórzenia postępowania dowodowego w ramach zabezpieczenia dowodów
3. Czy i kiedy, sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata/radcy prawnego pouczeń co do czynności procesowych
- Sąd ma obowiązek udzielić stronom i uczestnikom występującym bez pomocy adwokata lub radcy prawnego niezbędnych pouczeń dot. postępowania (art. 5 KPC)
4. Na czym polega zasada jawności i szybkości postępowania
- Jawność wobec osób postronnych (jawność zewnętrzna; czyli obecność publiczności na rozprawie o charakterze jawnym)
Art. 9 zd. 2 KPC – strona może żądać wglądu w akta, odpisów dokumentów
- sąd z urzędu lub na wniosek strony może zarządzić niejawność rozprawy ze względu na:
* tajemnicę państwową
* ochronę dobrych obyczajów
posiedzenie niejawne – nie każda rozprawa jest posiedzeniem; posiedzenie jest nieoficjalne, biorą w niej udział tylko sędziowie
rozprawa przy drzwiach zamkniętych – oficjalna rozprawa bez publiki
5. Na czym polega zasada prawdy i kontradyktoryjności
- Zasada prawdy
art. 3 KPC, który podkreśla, że strony i uczestnicy postępowania zobowiązani są dawać wyjaśnienia zgodne z prawdą i bez zatajenia czegokolwiek, oraz przedstawiać dowody
Art. 212 KPC – przewodniczący przed rozpoczęciem postępowania, powinien za pomocą pytań kierowanych do stron (nie pełnomocników) ustalić, co jest dokładnie źródłem sporu; co jest sporne, a co jest niesporne między stronami.
Art. 6 KPC – sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu sprawy i dążyć do tego, by sprawę rozstrzygnąć już na pierwszym posiedzeniu
Art. 217 par. 2 KPC – sąd pominie środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub jeżeli powołuje dowody jedynie dla zwłoki
Art. 50 – 60 KPC –reguluje, kiedy prokurator może brać udział w postępowaniu cywilnym
Gwarancje represyjne - polegają na stworzeniu odpowiednich warunków kontroli orzeczeń sądowych
Zasada kontradyktoryjności
„ten kto twierdzi, musi to udowodnić” (art. 6 KC)
- strony mogą prowadzić spór przed sądem
- jest przeciwieństwem zasady inkwizycyjności
* organ sądzący i oskarżający jest ten sam
- w USA zasada ta jest mniej akcentowana (sędzia jest mało aktywny w procesie; wysłuchuje wszystkich daje wiarę jednej z stron)
- art. 232 KPC
- zasada ta nie pozbawia sądu możliwości wydania orzeczenia na podstawie faktów powszechnie znanych, lub na faktach znanych sądowi z urzędu (art. 228 KPC)
6. Na czym polega zasada pisemności i ustności
- określa formę, w jakiej mogą lub powinny być dokonane czynności postępowania. Polskie postępowanie cywilne opiera się na zasadzie ustności z silnymi ograniczeniami na rzecz zasady pisemności. Wszystkie pisma procesowe muszą być złożone w formie pisemnej, protokół musi być spisany, dlatego przeważa zasada pisemności - wszystko co zostanie powiedziane musi być zapisane. W pewnych okręgach przeważa jednak zasada ustności. Problem dotyczy ustalenia zakresu obowiązywania tych zasad, ograniczenia zasady pisemności na rzecz zasady ustności.
7. Jaki wpływ na postępowanie cywilne mają wyroki karne
- Wpływ postępowania karnego na cywilne
- zasada respektowania rozstrzygnięć podjętych w poszczególnych sprawach
- znaczenie ma związanie sądu w sprawie cywilnej wyrokiem karnym, którego moc wiążąca oznacza, że ustalenia faktyczne wyroku karnego obowiązują sąd cywilny, i nie mogą być w postępowaniu cywilnym obalane albo pominięte
- ustalenia sądu karnego są niewystarczające do wydania wyroku cywilnego – potrzebne jest dalsze postępowanie
- ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym (art. 11 zd. 1 KPC)
* zgodnie z art. 59 KK, wyrok skazujący to także taki, w którym sąd odstąpił od wykonania kary
- sądu cywilnego nie wiążą ustalenia dot. okoliczności pobocznych zawarte w wyroku karnym
- jeżeli postępowania cywilne karne i cywilne toczą się jednocześnie:
* sąd cywilny może zawiesić postępowanie (art. 177 par. 1 pkt. 4 KPC)
* art. 180 par. 1 pkt. 4 KPC – gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie ; sąd może jednak i przedtem, stosownie do okoliczności, podając dalsze postępowanie
- art. 403 par. 2 KPC – można żądać wznowienia sprawy, jeżeli wykryto istotne okoliczności lub środki dowodowe, na które strona wcześniej nie mogła się powołać
8. Na czym polega właściwość rzeczowa, miejscowa, przemienna, wyłączna i instancyjna
- Właściwość rzeczowa (art. 16 KPC)
- wyznacza zakres spraw ze względu na przedmiot , czyli jakie w I instancji są rozpoznawane sprawy przez sądu rejonowe, a jakie przez okręgowe (art. 17 KPC)
- art. 18 par. 2 KPC
Właściwość miejscowa
- zakres spraw jakie rozpoznają poszczególne sądy
- zazwyczaj dla 6-7 gmin tworzy się sąd rejonowy
Właściwość ogólna
- powództwo powinno być wytoczone w sądzie właściwym dla pozwanego
* ostatnie, znane miejsce pobytu w Polsce jest właściwie dla wniesienia pozwu
Właściwość przemienna
- gdy na podstawie przepisów ustawy przysługuje wybór właściwości ogólnej lub innego sądu
* ułatwienie w dochodzeniu niektórych roszczeń stronie powodowej
* np. sprawy alimentacyjne
* art. 32 do 37 KPC ; art. 461 KPC – przywilej dla pracownika
Właściwość wyłączna
- nie wchodzą w grę inne właściwości; właściwy jest jeden i tylko jeden sąd
* powództwa o własność
* sprawy spadkowe
* powództwo wynikające ze stosunku małżeństwa
* powództwo wynikające ze stosunku spółdzielczego
Właściwość instancyjna
- przepisy właściwości instancyjnej ustalają jaki organ jest właściwy do rozstrzygnięcia sprawy w pierwszej instancji, a jaki w drugiej instancji
9. Skład sądu
Zasadą w procesie cywilnym jest jednoosobowy, zawodowy skład sądu, natomiast w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz w sprawach rodzinnych z wyjątkiem spraw o alimenty, skład sądu to jeden sędzia zawodowy i dwóch ławników. W sprawach zawiłych oraz w sprawach o charakterze precedensowym, prezes sądu może wyznaczyć trzyosobowy skład zawodowy. W drugiej instancji również sprawy rozstrzyga trzyosobowy skład zawodowy, podobnie jak w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym z wyjątkiem czynności wyraźnie przez KPC przekazanych jednemu sędziemu.
10. Wyłączenie sędziego
- E. Wyłączenie sędziego (Art. 49 KPC)
- ta instytucja została stworzona dla zapewnienia praworządnego i obiektywnego orzekania;
- przesłanki
* uznanie, że sędzia jest nieodpowiedni dla orzekania w danej sprawie
bliski stosunek sędziego do sprawy lub strony
ten sam sędzia nie może sadzić w I i II instancji tej samej sprawy
* podejrzenie o stronniczość
* wyłączenia dokonuje się na wniosek własny sędziego lub na wniosek strony; chodzi o sytuację, w które między stronom a sędziom może zachodzić stosunek, który mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego
- sędziego wyłącza 3 sędziów na posiedzeniu niejawnym
- strona zgłaszająca wniosek o wyłączenie powinna uprawdopodobnić (nie udowodnić!) przyczynę wyłączenia; sędzia, który ma być wyłączony, składa w tej sprawie wyjaśnienie przed sądem (art. 52 KPC)
- skarga o wznowienie postępowania, w przypadku nie wyłączenia się sędziego
* (art. 401 pkt. 1 KPC) Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności
1. Jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia
11. Czy prokurator może występować w sprawach cywilnych
- Prokurator (art. 57 KPC i nast.)
1. Udział prokuratora w sądowym postępowaniu cywilnym wyraża się w trzech formach
- możliwość wytoczenia powództwa
- wstąpienia do toczącego się postępowania
- możliwość zaskarżenia orzeczeń, nawet tych prawomocnych
Sąd nie zasądza kosztów za udział prokuratora w postępowaniu
12. Czy i kiedy organizacje społeczne mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli
- Organizacje społeczne
- art. 8, 61, 462 KPC ustalają zasady udziału organizacji społecznych w postępowaniu
- organizacje takie nie mogą prowadzić działalności gospodarczej
- członkowie zarządu reprezentują organizację
13. Stosowanie norm prawa procesowego miejscu i czasie
- Stosowanie norm procesowych
- terytorialny zasięg obowiązywania pokrywa się z terytorium danego państwa
- sąd może w zasadzie stosować tylko krajowe prawo procesowe [zasada lex fonium]
- prawo prywatne międzynarodowe określa, jakie prawo materialne ma zastosowanie (np. sądy niemieckie orzekają przy użyciu polskiego prawa materialnego)
* Polska zawiera różne umowy międzynarodowe i konwencje, na podstawie których polski sąd może orzekać na podstawie prawa materialnego obcego
* sąd polski może odmówić wykonania odezwy sądu innego państwa, jeżeli wykonanie to naruszyłoby podstawowe zasady prawa polskiego (art. 1032 par. 1 KPC)
* stosowanie w czasie – stosuje się to prawo, które obowiązuje w czasie dokonywania czynności procesowych [zasada aktualności]
* zasada lex retro non agit nie obowiązuje w przypadku, gdy prawo wcześniejsze jest korzystniejsze
* jeżeli w trakcie sprawy zmieniono przepisy, to w konkretnym przypadku są stosowane stare przepisy aż do zakończenia sprawy
14. Jurysdykcja krajowa sądów polskich
- Jurysdykcja krajowa
- stwierdzenie, że sprawa może być rozpatrywana przez sąd konkretnego państwa; władza państwa do stosowania prawa i realizacji porządku prawnego na swoim terytorium
* oznaczenie zakresu kompetencji sądu danego państwa w sprawach cywilnych
- łącznik – element łączący sprawę z sądem konkretnego państwa, może mieć charakter podmiotowy lub przedmiotowy,
* przedmiotowy – wszelkie spory dot. nieruchomości w Polsce mogą się toczyć tylko przed sądem polskim [jest to jednocześnie jurysdykcja wyłączna]
* podmiotowy - sprawy rozwodowe [można sprawę toczyć przed różnymi sądami]
- zakres jurysdykcji krajowej może być szerszy niż zakres funkcjonowania sądownictwa danego państwa, i może wykraczać poza jego terytorium, obejmując podmioty prawa związane z miejscem zamieszkania lub obywatelstwem innego państwa
- zakres jurysdykcji krajowej może być węższy, jeżeli weźmiemy pod uwagę immunitety dyplomatyczne
- państwo samo określa w granicach swej suwerennej władzy zakres kompetencji swoich organów sądowych
- normy dot. jurysdykcji krajowej są częścią systemu prawa krajowego
* tzw. konflikty jurysdykcyjne (który sąd ma rozpoznawać)
* często problemy jurysdykcyjne są regulowane w umowach dwustronnych między państwami
* uznanie wyroku sądu zagranicznego sprawia, że powoduje non na terenie RP skutki prawne
* stwierdzenie wykonalności wyroku sądu zagranicznego
- art. 1145 -1153 KPC
- jeżeli sąd ustali brak jurysdykcji, to oddala pozew/wniosek (art. 1099 KPC)
- w sprawach małżeńskich/rozwodowych łącznikami są
* obywatelstwo, miejsce zamieszkania , znajdowanie się przedmiotu sporu na terenie Polski
Zwolnienie spod jurysdykcji krajowej
- immunitet dyplomatyczny i sądowy [powoduje to wyłom w suwerenności państwa]
- państwo jako podmiot prawa międzynarodowego publicznego ma immunitet
* od immunitetu państwa należy odróżnić immunitet sądowy osób eksterytorialnych, to jest osób zwolnionych spod władzy państwa, na terytorium którego się znajdują (wobec takich osób bezskuteczna jest egzekucja, jak i pozew cywilny; art. 1111 KPC)
- ograniczony immunitet
* konsulowie, pracownicy ambasad i konsulatów
* korzystają tylko w zakresie wykonywanych obowiązków
15. Przesłanki procesowe
- Dopuszczalność drogi sądowej jest bezwzględną przesłanką procesową, brak tej przesłanki powoduje, że pozew zostaje odrzucony/sprawa zostaje umorzona.
Niedopuszczalność drogi sądowej może być bezwzględna i względna
- bezwzględna niedopuszczalność
* gdy sprawa nie podlega rozpatrzeniu przez sąd powszechny, nie ma charakteru sprawy cywilnej
- względna niedopuszczalność
* gdy sprawa w znaczeniu prawa materialnego może zostać rozpoznana przez sąd powszechny lub polubowny, zależy od woli zainteresowanych podmiotów
- czasowa niedopuszczalność
* zachodzi, gdy określona sprawa cywilna może być załatwiona przez sąd powszechny, po obligatoryjnym przeprowadzeniu postępowania przed innym organem
np. postępowanie reklamacyjne, postępowanie w ZUS-ie
- pierwotna niedopuszczalność
* czy zachodziła w chwili wszczęcia postępowania
- następcza niedopuszczalność
* czy powstała w toku postępowania
- sprawy powinny być rozpatrywane we właściwym trybie procesu lub nieprocesu
* właściwy tryb postępowania rozpoznawczego stanowi jedynie względną przesłankę procesową (w razie naruszenia tej przesłanki, nie zachodzi nieważność postępowania)
* jeżeli sąd stwierdzi rozpoznawanie we niewłaściwym trybie, dalsze prowadzenie sprawy powinno się odbywać we właściwym trybie
* sygnatura I C oznacza zazwyczaj tryb procesu
* sygnatura Ns oznacza zazwyczaj tryb nieprocesu
- czynności dokonane w niewłaściwym trybie pozostają mocy, ale każda ze stron może żądać powtórzenia czynności dokonanych bez ich udziału (art. 201 par. 2 KPC)
- sąd odwoławczy bierze pod uwagę niewłaściwość trybu/miejscowości tylko pod warunkiem wniesienia zaskarżenia tego faktu
- sprawa musi odbywać się w sądzie właściwym miejscowo
* sąd przekazuje sprawę właściwemu miejscowo sądowi
* niewłaściwość miejscowa jest przesłanką nieważności względnej
* przekazanie jest jednorazowe, nie kumuluje się; może zostać dokonane tylko raz
- zazwyczaj odbywa się w trybie nieprocesu, ale można zastosować tryb procesu
* podział majątku wspólnego po rozwodzie
16. Dochodzenie roszczeń wynikających z przestępstwa
- A. Artykuł 12 KPC
- roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w wypadkach przewidzianych przez ustawę w postępowaniu karnym
B. Powództwo adhezyjne
- mogą być dochodzone tylko roszczenia majątkowe
- może być wniesione przez samą osobę poszkodowaną, jak też i przez prokuratora (art. 54 KPK)
- może być złożone najpóźniej do momentu rozpoczęcia rozprawy głównej
- sąd karny może odmówić przyjęcia powództwa adhezyjnego, albo zostawić je bez rozpoznania, jeżeli :
* okaże się, że proces o to samo roszczenie toczy się już w postępowaniu cywilnym
* okaże się, że o tym roszczeniu prawomocnie orzeczono w innym postępowaniu
* sąd karny stwierdzi, że roszczenie powoda cywilnego nie ma bezpośredniego związku z przedmiotem oskarżenia (art. 65 KPK)
17. Co to jest współuczestnictwo procesowe
18. Współuczestnictwo formalne i materialne
19. Współuczestnictwo jednolite i konieczne
- Współuczestnictwo
- kilka podmiotów może być po jednej stronie
- połączenie kilku roszczeń w jednym procesie
- współuczestnictwo czynne lub bierne
* po stronie pozywającej lub pozwanej
- materialne i formalne
* formalne – polega na tym, że roszczenie współuczestników jest oparte na takiej samej podstawie, a roszczeń jest wiele
* materialne - polega na tym, że roszczenie współuczestników jest oparte na tej samej podstawie (roszczenie jest jedno)
- jednolite i konieczne
* jednolite – dotyczy rozstrzygnięcia (wyrok jednolity, jednakowy dla wszystkich podmiotów określonej strony)
* konieczne – dotyczy udziału w postępowaniu (konieczny jest udział określonych podmiotów w postępowaniu)
20. Interwencja główna i uboczna
- Interwencja
- główna
* polega na tym, że osoba trzecia zgłasza się do sądu z roszczeniem przeciwko osobom które pomiędzy sobą prowadzą już proces
- uboczna
* osoba trzecia zgłasza interes prawny polegający na tym, że ma ona interes w tym, by postępowanie wygrała konkretna strona
* interwencję uboczną można zgłosić do końca postępowania w I instancji
21. Przypozwanie i dopozwanie
- Dopozwanie
* sąd może dopozwać osobę, by wzięła ona udział w postępowaniu
- przypozwanie
* polega na tym, że za pośrednictwem sądu strona informuje osobę o tym, że może ona wystąpić z interwencją uboczną
Przypozwanie
- jest powiązane z interwencją uboczną
- polega na tym, że strona w toczącym się procesie może za pośrednictwem sądu zawiadomić osobę trzecią o toczącym się procesie, i wezwać ją do wzięcia udziału w procesie w charakterze interwenienta ubocznego (art. 84 KPC)
- można dokonać go na piśmie procesowym do dnia zamknięcia postępowania w I instancji
- osoba, która otrzymała przypozwanie, nie jest zobowiązana do wzięcia udziału w procesie
* nie wzięcie udziału w procesie może mieć negatywne skutki przy dochodzeniu ewentualnych roszczeń dla osoby powiadamianej
22. Pełnomocnictwo procesowe
Pełnomocnicy procesowi
- umocowanie do działania w cudzym imieniu (art. 86 - 88 KPC)
- pełnomocnik w postępowaniu cywilnym ma inne umocowania niż pełnomocnik w myśl przepisów kodeksu cywilnego
- pełnomocnictwo
* szczególne
określa się zakres możliwości
ograniczenie do konkretnej sprawy, w konkretnej instancji
* ogólne
umocowanie do podejmowania wszystkich decyzji
- pełnomocnictwa udziela się na piśmie
* udziela się adwokatowi lub radcy prawnemu, ew. innej osobie
- adwokat, radca prawny lub rzecznik patentowy mogą sami uwierzytelnić odpisy swojego pełnomocnictwa (art. 89 KPC)
- pełnomocnik ma prawo do działania w imieniu mocodawcy [umocowanie zewnętrzne]
- stosunek prawny wewnętrzny łączący pełnomocnika z mocodawcą to umowa zlecenia
* wtedy pełnomocnik ma obowiązek działania
* może odpowiedzieć za niestaranne działanie
- artykuł 87 KPC reguluje, kto może być pełnomocnikiem
- pełnomocnictwo wygasa
* przez śmierć pełnomocnika, względnie mocodawcy
* poprzez osiągnięcie celu
* wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę
* wypowiedzenie pełnomocnictwa przez pełnomocnika (wyjątkowo)
- art. 379 par. 2 KPC [nienależyte umocowanie]
7
gosicka