Ćwiczenia 11 16.02.2009

Podział terytorialny

Historia podziałów terytorialnych

·      Tuż po wojnie

·      1972-1975

·      1998

Definicja

Podział terytorialny to względnie trwałe rozczłonkowanie terytorium państwa dokonywane za pomocą norm prawnych w celu określenia terytorialnych podstaw, umożliwienia działania jednostek organów państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego a także i innych jednostek którym zlecono wykonywanie funkcji publicznych.

Spełnia on rolę usługową wobec administracji, przeprowadzany jest dla potrzeb, ułatwiania działalności administracji. Ma charakter wtórny.

Analiza definicji

·      względnie trwały – podział terytorialny może być zmieniany w celu nadążania za zmieniającą się administracją ale nie powinien być zmieniany często

·      terytorium państwa – obszar objęty granicami państwa, obejmujący powierzchnię oraz to co znajduje się pod ziemią i przestrzeń powietrzną. Jeśli chodzi o placówki dyplomatyczne i statki morskie i powietrzne jest to pewna fikcja prawna.

·      za pomocą norm prawnych – nie ma murów, kanałów wodnych, podziału fizycznego

Rodzaje podziałów terytorialnych

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny jest to jeden z rodzajów podziałów terytorialnych dokonywany dla potrzeb administracji ogólnej zarówno rządowej jak i samorządowej. Obecnie obowiązujący podział jest trójszczeblowy:

·      gmina – 2478

·      powiat – 389 (65 miast na prawach powiatu, 314 ziemskich)

·      województwo - 16

administracja ogólna – zajmuje się ogólnymi dziedzinami administracji

·      szczebel terenowy - Wojewoda (rządowa) + wszystkie organy samorządowe

·      szczebel centralny – Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów (Nie ministrowie, bo ministrowie to administracja szczególna)

Województwo

Największa jednostka podziału terytorialnego, utworzona mocą norm ustawowych. Obejmuje graniczące ze sobą tereny powiatów. Województwo nie może dzielić powiatów.

Art. 3. Siedzibą wojewody i sejmiku województwa są:

  1)   w województwie dolnośląskim - wojewody i sejmiku województwa - Wrocław,

  2)   w województwie kujawsko-pomorskim - wojewody - Bydgoszcz, sejmiku województwa - Toruń,

  3)   w województwie lubelskim - wojewody i sejmiku województwa - Lublin,

  4)   w województwie lubuskim - wojewody - Gorzów Wielkopolski, sejmiku województwa - Zielona Góra,

  5)   w województwie łódzkim - wojewody i sejmiku województwa - Łódź,

  6)   w województwie małopolskim - wojewody i sejmiku województwa - Kraków,

  7)   w województwie mazowieckim - wojewody i sejmiku województwa - Warszawa,

  8)   w województwie opolskim - wojewody i sejmiku województwa - Opole,

  9)   w województwie podkarpackim - wojewody i sejmiku województwa - Rzeszów,

  10)  w województwie podlaskim - wojewody i sejmiku województwa - Białystok,

  11)  w województwie pomorskim - wojewody i sejmiku województwa - Gdańsk,

  12)  w województwie śląskim - wojewody i sejmiku województwa - Katowice,

  13)  w województwie świętokrzyskim - wojewody i sejmiku województwa - Kielce,

  14)  w województwie warmińsko-mazurskim - wojewody i sejmiku województwa - Olsztyn,

  15)  w województwie wielkopolskim - wojewody i sejmiku województwa - Poznań,

  16)  w województwie zachodniopomorskim - wojewody i sejmiku województwa - Szczecin.

Powiaty województwa łódzkiego

·      zgierski

·      łęczycki

·      kutnowski

·      łódzki wschodni

·      pabianicki

·      bełchatowski

·      poddębicki

·      sieradzki

·      zduńsko-wolski

·      rawski

·      radomszczański

·      pajęczański

·      łaski

·      skierniewicki

·      łowicki

·      wieluński

·      wieruszowski

·      opoczyński

·      piotrkowski

·      brzeziński

·      tomaszowski

·      poddębicki

Powiat

Powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje obszary graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Tworzony przez rozporządzenie Rady Ministrów na wniosek zainteresowanej rady, po konsultacjach z mieszkańcami. Łączy tereny, które łączą więzi kulturowe, geograficzne, społeczne, gospodarcze, ekonomiczne, komunikacyjne oraz układ przestrzenny.

·      Miasta na prawach powiatu (powiaty miejskie) - 64 miasta na prawach powiatu. Miasta na prawach powiatu przyjęto jako rozwiązanie ustrojowe dla dużych (powyżej 100 tys. mieszkańców) miast. Są to też miasta, które przed reforma były siedzibą wojewody. Wyodrębnienie kategorii miast na prawach powiatów zostało przyjęte jako możliwość realizacji większej, ponadgminnej kategorii zadań, przewidzianych prawem dla powiatu. Konsekwencją jest to, że nie ma takiego powiatu np. nie ma powiatu łódzkiego. Prezydent Miasta pełni więc funkcję Zarządu Powiatu ze starostą na czele.

·      Powiaty ziemskie

Gmina

Gmina jest to najmniejsza ale podstawowa jednostka podziału terytorialnego. Tryb powoływania taki jak dla powiatu. Łączy tereny, które łączą więzi kulturowe, geograficzne, społeczne, gospodarcze, ekonomiczne.

Ćwiczenia 12 23.02.2009

Pomocniczy podział terytorialny

Podział pomocniczy to taki podział, który jest tworzony dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku do podstawowych organów administracji publicznej. Podział pomocniczy pełni uzupełniającą rolę w stosunku do podziału zasadniczego, ponieważ w ramach podziału pomocniczego są realizowane te zadania organów podstawowych, których wykonanie w ramach podziału zasadniczego jest nieracjonalne lub mało skuteczne.

Podstawa prawna

Tworzony na podstawie ustawy o samorządzie gminnym z 8.03.1990

Cechy charakterystyczne

·      fakultatywny (z wyjątkiem Miasta Stołecznego Warszawy gdzie jest obligatoryjny)

·      może być tworzony tylko w gminach i miastach na prawach powiatu

·      nie ma ustawowych zadań

·      zadania określone w statucie danej jednostki

·      zasady tworzenia, łączenia nie są określone w ustawie lecz w statucie gminy

·      sołectwa, osiedla, dzielnice i inne – mogą się inaczej nazywać

Tryb tworzenia

W drodze uchwały rady gminy ale po konsultacjach z mieszkańcami albo z inicjatywy mieszkańców. Rada gminy nadaje statut jednostce pomocniczej.

Ustrój wewnętrzny

·      Sołectwo

Ü     organ stanowiący – zebranie mieszkańców

Ü     organ wykonawczy – sołtys – wybierany przez zebranie mieszkańców

Ü     organ opiniodawczo-doradczy – rada sołectwa – wybierana przez zebranie mieszkańców

·      Osiedla

Ü     organ stanowiący – co do zasady rada osiedla lub jeśli statut tak określa zebranie mieszkańców

Ü     organ wykonawczy – zarząd osiedla na czele z przewodniczącym

·      Dzielnice

Ü     organ stanowiący – rada dzielnicy

Ü     organ wykonawczy – zarząd dzielnicy na czele z przewodniczącym

Zadania

Określone są w statucie jednostek pomocniczych. Statut może przewidywać także składniki majątkowe.

Łódź

Łódź jest podzielona na osiedla, nie ma dzielnic (były jeszcze kilkanaście lat temu, do 94 czy 95).

Np. Teofilów podzielony jest na 3 osiedla.

Specjalny podział terytorialny

Dotyczy administracji niezespolonej, których specyfika zadań nie pozwala na włączenie ich do zasadniczego podziału terytorialnego np. organy administracji morskiej, górniczej, pobierczej. Istnieje także potrzeba wyodrębnienia terytorium funkcjonowania sądów, prokuratury, izb inżynierów. Wszystkich podziałów specjalnych jest ponad 100.

Cechy charakterystyczne

·      brak wytycznych co do ilości szczebli (1, 2 lub 3)

·      mogą obejmować terytorium całego kraju lub też jego część (część terytorium nie jest objęta tym podziałem – np. podział morski występuje tylko w miejscach gdzie mamy dostęp do morza)

Tryb tworzenia

Są tworzone na podstawie ustawy.

Przykłady podziałów specjalnych

·      okręgowe i obwodowe komisje wyborcze – podział specjalny na potrzeby wyborów i referendów

·      sądy powszechne i prokuratury – rejony, okręgi, apelacje

·      wojskowe – okręgi (śląski i pomorskie), wojewódzkie sztaby wojskowe, dowódcy jednostek wojskowych

·      administracja miar i wag

·      straż graniczna – granice i lotniska

·      górnictwa – Urzędy Górnicze

·      morska

·      skarbowa – Urzędy Skarbowe, Izby Skarbowe, Urzędy Kontroli Skarbowej

·      ZUS – inspektoraty i oddziały

·      inspekcje nasiennictwa

·      Agencje Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

·      Leśnictwa i Nadleśnictwa

Nadmierna ilość podziałów specjalnych rodzi pewien chaos i bałagan ale czasem jest wysoce uzasadniona np. administracja morska.

Ćwiczenia 13 2.03.2009

Publiczne prawa podmiotowe

Definicja

Publiczne prawa podmiotowe oznaczają taką sytuację prawną podmiotu administrującego, w ramach której obywatel opierając się na chroniących jego interesy prawne normach prawnych może skutecznie żądać czegoś od państwa lub może w sposób niekwestionowany przez państwo coś zadziałać.

·      ujęcie normatywne – pierwotne wobec publicznych praw podmiotowych są normy prawne, nadawane przez państwo

·      ujęcie naturalistyczne – publiczne prawa podmiotowe mają charakter pierwotny

Ze względu na ich rangę znajdujemy je głównie w Konstytucji, a są one uszczegółowione w aktach niższej rangi. Ograniczone zostać mogą jedynie w drodze ustawy.

Przepisy przewidują ochronę publicznych praw podmiotowych, przewidują złożenie skargi do sądu, w tym sądu administracyjnego.

Nie mają charakteru bezwzględnego:

·      ustawy mogą je ograniczać

...