Prawa zastawnicze – to prawa spośród praw rzeczowych ograniczonych, które służą zabezpieczeniu wierzytelności. Akcesoryjność praw zastawniczych oznacza, że
Ú Prawo zastawnicze powstaje dopiero wtedy gdy istnieje wierzytelność, którą ma zabezpieczyć.
Ú Przeniesienie prawa zastawniczego jest możliwe tylko wraz z przeniesieniem wierzytelności, którą to prawo zabezpiecza.
Ú Wygaśnięcie wierzytelności będzie pociągało za sobą również wygaśnięcie prawa zastawniczego.
Prawa zastawnicze to:
1 Hipoteka
2 Zastaw
3 Zastaw rejestrowy
ZASTAW (art. 306 i następne K.C.)
Przedmiotem zastawu mogą być:
1 Rzeczy ruchome (nie wchodzi w rachubę założenie zastawu na nieruchomościach).
2 Prawa zbywalne→ prawa te mogą być przedmiotem obrotu, mogą być przeniesione na inną osobę. Prawami zbywanymi wielokrotnie są prawa akcjonariusze, wierzytelności.
Prawa niezbywalne – to prawa użytkowania (art.254 K.C.) i prawa służebności osobistej (art.660 K.C.)
Z art.329 i następnych K.C.→ wynika, iż ustanowienie zastawu na prawach będzie dokonywane w sposób przeniesienia prawa czyli oznacza cesję.
Z art.329 K.C.→ wynika, że umowa o zastaw na prawach winna być utworzona na piśmie z datą pewną, uchybienie wymaganiom co do formy będzie oznaczało nieważność umowy.
Według art.306 K.C.→ zastaw polega na tym, że wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem:
Ø Bez względu na to czyją ta rzecz stała się własnością, więc będzie mógł to czynić wobec każdoczesnego właściciela tej rzeczy, a więc wobec tego, który jest aktualnym właścicielem rzeczy.
Ø Z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.
Według art. 311 K.C.→ rzecz obciążona zastawem może być przedmiotem obrotu, można nią dowolnie rozporządzać.
Jak powstaje zastaw?
1 W drodze umowy
2 Z mocy samego prawa
AD. 1. W drodze umowy.
Jest to umowa zawierana przez właściciela rzeczy (zastawcę) z wierzycielem (zastawnikiem), który miałby korzystać z zabezpieczenia w postaci zastawu. Jest to umowa realna, a więc oznacza konieczność wydania rzeczy przez zastawce zastawnikowi lub osobie trzeciej, takiej która będzie wyznaczona (uzgodniona) przez zastawcę lub zastawnika. Rzecz musi zostać wydana przez zastawcę!!!
Zaspokojenie zastawnika zgodnie z art.312 K.C. może nastąpić tylko w trybie postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że wierzyciel musi zastosować się do reguł, które stanowi postępowanie egzekucyjne. Zastawnik nie staje się właścicielem rzeczy w wyniku samego zastawu!!!
W przypadku lombardu→ pożyczkobiorca udziela pełnomocnictwa właścicielowi lombardu, co oznacza, że w przypadku nie spłacenia pożyczki lombardzista będzie mógł sprzedać rzecz pozostawioną pod zastaw.
ZASTAW REJESTROWY (ustawa z 6 grudnia 1996r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów).
Jak powstaje zastaw rejestrowy (różnice z zastawem)?
1. Ustanowienie zastawu rejestrowego będzie wymagało nie tylko zawarcia umowy między zastawcą a zastawnikiem ale również będzie wymagało wpisu do rejestru zastawów prowadzonego przez sądy rejonowe miast wojewódzkich. Rzecz obciążona zastawem rejestrowym pozostawać będzie w rękach właściciela czyli zastawcy.
2. W umowie o zastaw rejestrowy dopuszczalne jest zastrzeżenie innego sposobu zaspokojenia zastawnika niż tylko w trybie postępowania egzekucyjnego.
HIPOTEKA (art. 65 i następne ustawy z 6 lipca 1982r. o hipotece i księgach wieczystych).
Przedmiotem zastawu hipotecznego mogą być:
1) Nieruchomości (nie mogą to być rzeczy ruchome).
2) Udziały we współwłasnościach (w częściach ułamkowych). Każdy z współwłaścicieli w częściach ułamkowych może zastawić swój udział we własności nieruchomości.
3) Nieruchomości użytkowane wieczyście.
4) Spółdzielcze, własnościowe prawo do lokalu.
5) Wierzytelności zabezpieczone hipoteką (tzw. hipoteka na hipotece).
Nie trzeba być właścicielem aby zaciągnąć hipotekę. Można być wierzycielem, ale takim który jest wierzycielem własności na której ciąży już hipoteka.
Według art.65 ust. 1 ustawy o hipotece i księgach wieczystych→ hipoteka polega na tym, że wierzyciel hipoteczny będzie mógł dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką:
- bez względu na to czyją ona stała się własnością
- z pierwszeństwem nad wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości
Jak powstaje hipoteka?
1. W drodze umowy (hipoteka umowna)
2. W skutek żądania wierzyciela (hipoteka przymusowa, sądowa)
AD. 1. Hipoteka umowna.
Powstaje w wyniku:
1) Umowy zawartej przez właściciela nieruchomości z wierzycielem. Oświadczenie dłużnika musi być złożone w formie aktu notarialnego. Oświadczenie wierzyciela może być złożone w każdej formie.
2) Konieczny jest wpis do księgi wieczystej, który ma charakter konstytutywny. Bez tego wpisu nie ma hipoteki!!!
AD.2. Hipoteka sądowa.
Hipoteka sądowa wymaga żądania wierzyciela o ustanowienie hipoteki na wierzytelności jego dłużnika. Żądanie może złożyć tylko wierzyciel, który ma tytuł wykonawczy czyli tytuł egzekucyjny zaopatrzony klauzule wykonalności (art. 776 K.P.C.). W art. 777 K.P.C.→ wyliczono szereg tytułów egzekucyjnych, np. prawomocne orzeczenie sądu.
Sposób zaspokojenia wierzyciela hipotecznego następuje w trybie postępowania egzekucyjnego.
Księgi wieczyste są prowadzonymi dla nieruchomości. Reguluje je ustawa z 6 lipca 1982r. o hipotece i księgach wieczystych. Księgi wieczyste prowadzone są przez sądy rejonowe, które mają wydzielone oddziały tzw. wydziały ksiąg wieczystych. Księgi wieczyste są jawnymi i prowadzone się w 2 postaciach:
1 Postaci ksiąg→ postać materialna.
2 Postaci elektronicznej→ tzw. zdematerializowanie księgi wieczystej.
Ustrój ksiąg wieczystych (4 działy):
1 Opis nieruchomości
2 Przedstawienie właściciela bądź właścicieli danej nieruchomości
3 Zawiera obciążenia nieruchomości (prawa rzeczowe ograniczone), jednak nie zawiera obciążenia jakim jest hipoteka
4 Poświęcony wpisom dotyczącym hipoteki
Księgi wieczyste służą również rękojmi wiary publicznej→ co oznacza, że nabywca nieruchomości w drodze czynności prawnej może działać w zaufaniu co do wpisów wynikających z księgi wieczystej. Nabycie nieruchomości powinno zostać odnotowane w dziale 2 księgi wieczystej. Wpis do księgi wieczystej nie ma jednak charakteru konstytutywnego (nie jest obowiązkowy).
Sytuacja:
Sam wpis nie nadaje tytułu własności nieruchomości. Taki tytuł nadaje tylko czynność prawna jaką jest umowa w tym wypadku np. kupna – sprzedaży. W dziale 2 nie będzie wskazany nowy właściciel nieruchomości jeżeli niedbały nabywca o to nie zadbał. W takiej sytuacji osoba bliżej oznaczona w dziale 2 jako właściciel może rozporządzić tą nieruchomością w stosunku do drugiej osoby, która pozostawać będzie w dobrej wierze co oznaczać będzie, że nie wie kto jest prawdziwym właścicielem. Po zakupie tej nieruchomości stanie się właścicielem gdyż korzysta z rękojmi wiary publicznej księgi wieczystej.
Źródłem zobowiązań jest najczęściej czynność prawna ale po drugie niejednokrotnie źródłem zobowiązania będzie czyn zabroniony, który łączy obowiązek naprawienia szkody (art.415 i następne K.C.), zobowiązania wynikają również z bezpodstawnego zobowiązania (art.405 i następne K.C.).
Przedmiotem zobowiązań jest świadczenie. Wierzyciel może żądać zobowiązania a dłużnik musi je spełnić. Świadczenie zawsze będzie polegało na określonym zachowaniu dłużnika. Zachowanie dłużnika będzie niejednokrotnie polegało również na posłużeniu się określonym obiektem. Dłużnik ponosi odpowiedzialność za spełnienie świadczenia – jest to odpowiedzialność osobista, czyli odpowiedzialność całym swoim mieniem. Wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z całego majątku dłużnika.
Odpowiedzialnością rzeczową ponosi np. właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką. Odpowiedzialność rzeczowa będzie więc utożsamiana z odpowiedzialnością ograniczoną.
Istnieją 2 zasadnicze rodzaje świadczeń:
1) Pieniężne.
2) Niepieniężne.
Świadczenia pieniężne.
Świadczenie pieniężne wchodzi w rachubę w znakomitej większości umów. Polega ono na zapłacie→ co oznacza konieczność posłużenia się pieniędzmi.
Pieniądz w istocie swej pochodzi od państwa, które emituje pieniądze (mogą być to również związki państw jak np. Unia Europejska).
Pieniądz może występować w postaci:
1) Znaków pieniężnych (banknoty, monety, tzw. gotówka)
2) Postaci zdematerializowanej czyli zapisu na rachunku bankowym czyi tzw. pieniądz bankowy.
Zapłata może być dokonana za pomocą znaków pieniężnych bądź pieniądza bankowego – taka zapłata polegać będzie na obciążeniu rachunku dłużnika i uznaniu rachunku wierzyciela. Uznanie tych wpisów również będzie oznaczało zapłatę.
Od pieniędzy należy odróżnić inne środki zapłaty czyli:
1 Czek
2 Weksle
3 Karty płatnicze (w tym kart kredytowe)
Zapłata np. za pomocą czeku nie oznacza tego, iż dokonujący zapłaty jest zwolniony z obowiązku wobec wierzyciela z chwilą wystawienia czeku. Zapłata nastąpi dopiero z chwilą realizacji czeku przez wierzyciela czyli z chwilą gdy na rachunku wierzyciela odnotowany zostanie wpływ pieniędzy lub zostanie wypłacona gotówka.
USTWOWYM ŚRODKIEM ZAPŁATY JEST PIENIĄDZ. UŻYCIE INNEGO ŚRODKA ZAPŁATY WYMAGA ZGODY OBU STRON!!!!
Ustalenie wysokości zapłaty:
Należy rozróżnić różne wartości pieniądza:
Ú Wartość nominalną→ jest ustalaną przez emitenta czyli państwo.
Ú Wartość rynkową→ miałaby zależeć od siły nabywczej pieniądza, która ulega zmianie najczęściej w postaci inflacji lub deflacji.
Art.3581§1 K.C.→ stanowi o tym, że spełnienie świadczenia pieniężnego (zapłata) winna być spełnione w wysokości sumy nominalnej pieniądza, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Odstępstwem od nominalizacji jest waloryzacja. waloryzacja może być:
1 Umowną – to zastrzeżenie w umowie zawartej przez strony, że zapłata nastąpi nie w wysokości sumy nominalnej, ale według innego miernika wartości niż pieniądz (art.3581§2 K.C.). Co oznacza zastrzeżenie przez strony klauzul waloryzacyjnych:
· Towarowa – oznacza, że wysokość zapłaty zostanie ustaloną za pomocą ceny określonego towaru (strony same uzgadniają rodzaj towaru). Należy być bardzo precyzyjnym w ustalaniu klauzuli towarowej.
· Indeksowa – wskazuje ona na określone kategorie ekonomiczne, np. na indeks główny WIG lub średnie wynagrodzenie za pracę.
· Walutowa (kursowa) – prowadzi do ustalenia zapłaty za pomocą określonej wartości (kursu) waluty obcej. Art. 3581§2 K.C. wyklucza jednak taką możliwość.
2 Sądową – według art.3581§3 K.C.→ aby ustalić waloryzację sąd musi:
1) Ustalić, że nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza po zaciągnięciu zobowiązania
2) Rozważyć interesy obu stron
3) Zbadać czy jest to zgodne z zasadami współżycia społecznego
Waloryzacja sądowa może polegać:
· Na zmianie wysokości świadczenia pieniężnego.
· Na zmianie sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego czyli świadczenie musiałoby nastąpić w takiej samej wysokości ale w inny sposób.
Świadczenia mogą być również:
1 Jednorazowe→ polegają na tym, że dojdzie do jednorazowego określonego zachowania się dłużnika polegającego na wypełnieniu się świadczenia.
2 Okresowe→ polegają na tym, że co pewien okres dłużnik będzie zachowywał się w określony sposób czyli spełniał świadczenie (np. opłata czynszowa).
3 Ciągłe→ polegają na tym, że przez cały czas trwania stosunku zobowiązaniowego dłużnik będzie zobowiązany do określonego zachowania się.
ODSZKODOWANIE.
Odszkodowanie polega na wynagrodzeniu szkody, a więc miałoby być świadczeniem, które polega na naprawieniu szkody, która powstała u wierzyciela. Obowiązek odszkodowania może wynikać:
...
gosicka