Ćwiczenia 6 28.11.2008

Cztery grupy znamion ogólnych

Znamion ogólnych się nie udowadnia, domniemuje się je.

Jeżeli chociaż jedno ze znamion nie jest spełnione nie ma mowy o przestępstwie.

Podmiot pzestępstwa

Nieletni

Art. 10. § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.

§ 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

§ 3. W wypadku określonym w § 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary.

§ 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.

nieletni – osoba, która nie ukończyła w chwili czynu 17 roku życia; występuje wyłącznie w prawie karnym

Co do zasady nieletni za czyn karalny nie odpowiada na zasadach kodeksu karnego. Odpowiada na zasadach ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (UPN).

Ustawodawca dopuszcza jednak odpowiedzialność karną nieletniego. – par. 2

Przesłanki odpowiedzialności karnej nieletnich

formalne

·      ukończenie 15 lat

·      popełnił czyn wskazany w ustawie (art. 10 par.2)

·      karany wcześniej przez sąd dla nieletnich

materialne (ocenne)

Działają na niekorzyść sprawcy

·      jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają

Jest to konstrukcja fakultatywna.

Analiza art. 10 i art. 197

Art. 10. 

§ 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Art. 197.  (68) § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego,

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.

A co ze zgwałceniem ze szczególnym okrucieństwem? Takie sformułowanie w art. 10 par. 2 (art. 197 par. 3) oznacza, że ktoś kto zgwałcił zbiorowo poniesie odpowiedzialność a ten, kto zgwałcił zbiorowo ze szczególnym okrucieństwem odpowiedzialności karnej nie poniesie.

In dubio pro reo – nie dających się wytłumaczyć wątpliwości nie można tłumaczyć na niekorzyść oskarżonego. Wszelkie wątpliwości w prawie karnym (co do stanu faktycznego lub prawnego) zawsze tłumaczymy na korzyść oskarżonego lub podejrzanego. Jest niedopuszczalnym wyręczanie ustawodawcy.

Młodociany

Art. 115. 

§ 10. Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

młodociany- art. 115; to osoba, która w chwili popełnienia czynu nie ukończyła 21 roku życia, a w chwili orzekania w sądzie I instancji nie ukończyła 24 roku życia. ‘ Młodocianość’ ma znaczenie przy wymierzaniu i wykonywaniu kary, np. art. 73 § 2 sąd musi zastosować dozór

art. 54 sąd kieruje się tym, aby sprawce wychować ( sąd kieruje się 3 dyrektywami: sprawiedliwościową, generalno-prewencyjną i indywidualno-prewencyjną i wobec młodocianego kieruje się głównie tą ostatnią)

Art. 54. § 1. Wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować.

§ 2. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Sens istnienia instytucji młodociacnych

Wiodącym przy wymiarze kary ma być motyw wychowawczy.

Małoletni występuje w prawie karnym wykonawczym. Istnieją w Polsce zakłady karne dla młodocianych gdzie obligatoryjnie stosowany jest system programowanego oddziaływania (wychowawczy).

Małoletni

małoletni- nie ma definicji w KK, ale jest w KC- art. 10 ( osoba, która nie ukończyła 18 roku życia). W KK występuje nie jako sprawca przestępstwa, ale jako jego przedmiot, np.

art. 200- czynności seksualne

art. 208- ofiara przestępstwa

art. 210- porzucenie małoletniego

art. 211- uprowadzenie

Jest to osoba, która jest ofiarą przestępstwa.

Art. 208. Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju,podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Kilka razy ustawodawca odróżnia małoletniego, który nie ukończył 15 roku życia.

Art. 200.  (70) § 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania,

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego prezentuje małoletniemu poniżej lat 15 wykonanie czynności seksualnej.

Czy można obcować płciowo z małoletnim? TAK, pod warunkiem, że ukończył 15 lat.

Ustawowe Znamiona Przestępstwa

UZP spełniają role gwarancyjną.

Jest to problem szeroko rozwinięty na zachodzie, np. w państwach niemieckojęzycznych, niestety nie u nas, gdzie brak jest  nawet 1 nazwy ( oprócz UZP mówi się o ustawowej określoności czy stanie faktycznym czynu ). Chodzi tu o zespól znamion konkretnego przestępstwa ( a czasem nie tylko konkretnego, ale każdego przestępstwa).

Znamiona ogólne

Pozwalają ocenić czy mamy do czynienia z przestępstwem czy nie. Struktura przestępstwa to kolejne oceny, nakładające się na siebie. Spór dotyczy 2 zapatrywań:

1. trójszczeblowa struktura przestępstwa ( klasyczna, bo jej początki widać już w XIX w, w pełni pokazał ją Ernst Beling na początku XX w.)   a) czyn odpowiada ustawowemu opisowi zawartemu w ustawie, czyli, że czyn jest znamienny, tzn.

                                                                      wypełnia znamiona przestępstwa

b) odpowiedź na pytanie czy czyn jest bezprawny ( np. zabicie było wynikiem było wynikiem obrony koniecznej, wówczas nie jest to czyn bezprawny)

c) odpowiedź na pytanie czy czyn jest zawiniony

2. 5-elementowa = 5-aspektowa—nie ma kształtu piramidy, nie jest strukturą sekwencyjną; zakłada, że chodzi o jeden przedmiot oceny dokonywanej z różnych stron ( legła u podstaw naszego KK, jej twórcą jest Andrzej Zoll):

-          czy mamy do czynienia z czynem człowieka

-          czy czyn jest znamienny

-          czy czyn jest bezprawny

-          czy czyn jest karygodny, tzn. wykazuje stopień społecznej szkodliwości większy niż znikomy

-          czy czyn jest zawiniony

Znamiona szczególne = znamiona typów przestępstw

Odgrywają doniosłą rolę, która u nas nie jest doceniana. Spełnia funkcje:

-orientacyjną = ostrzegawczą, czyli co jest zabronione

-selekcyjną, czyli odróżnienie zachowań karalnych od dozwolonych

-pozwalają odróżnić różne typy przestępstw

-są przedmiotem odniesienia dla świadomości sprawcy

-dowodową, tzn., że te cechy trzeba w sądzie udowodnić

-gwarancyjną

Znamiona te są zawarte w dyspozycjach przepisów z części szczególnej KK. Można je dzielić na podgrupy, np. opisowe, ocenne.  I: opisowe = deskryptywne- zawierają obiektywny opis rzeczywistości, np. „kto zabije człowieka”- wiadomo co ...