o_ug030107.doc

PRAWO ZATRZYMANIA

(PRAWO RETENCJI- IUS RETENTIONIS)

ð      Podobieństwo do zarzutu wynikającego z równoczesności świadczeń w umowach wzajemnych- swego rodzaju nacisk na wierzyciela w stosunkach, w których świadczenie wierzyciela i dłużnika łączy więź tego rodzaju, że nierównoczesność świadczeń mogłaby narazić dłużnika na nieusprawiedliwioną w konkretnych okolicznościach niedogodność.

ð      Dozwolona samopomoc

ð      Char. względny- jest skuteczne jedynie między dłużnikiem i jego wierzycielem, nie wywołuje skutków wobec osób trzecich.

ð      Gaśnie-  w momencie wykonania przez wierzyciela czynności zabezpieczenia lub zaspokojenia roszczeń dłużnika

ð      Przysługuje dłużnikowi w ściśle określonych przypadkach:

* to nie iuris cogentis- można wyrazić zgodę na zastosowanie wobec nich prawa zatrzymania, można też umownie rozszerzyć katalog wyłączeń

** czynem takim nie jest sama odmowa zwrotu rzeczy przez posiadacza, jeżeli tylko objęcie jej w posiadanie miało swój tytuł prawny lub też nastąpiło w dobrej wierze. posiadania w złej wierze nie można utożsamiać z czynem niedozwolonym, choćby sytuacje te się pokrywały

***pogląd Witolda Czachórskiego, zdaniem Tadeusza Wiśniewskiego nie jest to prawo zatrzymania

Art. 461.  Art. 461. 

§ 1. 

§ 1.  Zobowiązany do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać aż do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (prawo zatrzymania).

ð      wskazuje jedynie na możliwość zatrzymania cudzej rzeczy tak więc art. 461 § 1 k.c. należy stosować w odpowiednim powiązaniu z przepisami dotyczącymi stosunku prawnego, z którego wynika zabezpieczane roszczenie;

ð      przepisu tego nie można traktować jako źródła roszczenia z tytułu nakładów;

ð      przesłanki prawa zatrzymania:

1)      wymagalność wierzytelności - wynika to z istoty instytucji. (wyrok SN z 10 września 1993 r., I CRN 115/93 (OSNCP 1994/7-8/161),

2)      rzecz podlegająca wydaniu nie jest własnością retencjonisty- ma to być rzecz cudza, obojętnie czy chodzi o ruchomości, czy nieruchomości;

ð      Płynność wierzytelności nie stanowi przesłanki prawa zatrzymania, bo wysokość zabezpieczanej wierzytelności może być sporna. UWAGA: powołujący się na prawo zatrzymania powinien dokładnie oznaczyć swoją wierzytelność co do wysokości (orz. SN z 9 lutego 1946 r., C I 3/46, OSN 1945-46/1/29);

ð      obowiązek wydania cudzej rzeczy należy rozumieć szeroko- podstawa prawna domagania się wydania rzeczy nie ma znaczenia, może nią być roszczenie windykacyjne, a w ramach stosunków obligacyjnych roszczenie o zwrot (w razie uprzedniego oddania rzeczy w wykonaniu obowiązku umownego);

ð      char. akcesoryjny

1)      ściśle związane z określoną wierzytelnością (nie może ani powstać, ani trwać bez wierzytelności),

2)      wygaśnięcie wierzytelności = automatyczne wygaśnięcie prawa zatrzymania,

3)      przechodzi na inny podmiot tylko przy jednoczesnym przejściu wierzytelności.

ð      Powstanie- nigdy z mocy samego prawa (!!!):

1)                                                                                                  oświadczenie woli dłużnika- char.1-stronny, prawokształtujący, forma dowolna, w tym konkludentna -(uzas. orz. SN z 10 września 1993 r.,              I CRN 115/93),  stosuje się do niego art. 61 k.c.

2)      czynność prawna- tzw. umowne prawo zatrzymania

3)      orzeczenie sądu- np. wydane na podst. art. 212 § 3 k.c.

ð      Wygaśnięcie:

1) utrata faktycznego władztwa nad rzeczą przez retencjonistę:

a)      zaspokojenie zabezpieczonej nim wierzytelności (akcesoryjność),

b)      wygaśnięcie zabezpieczonej wierzytelności z innych powodów (np. potrącenie),

c)      zrzeczenie się go.

2) uchylenie przez danie zabezpieczenia:

a)      nie powinno ono  przewyższać wartości zatrzymanej rzeczy,

b)      może zostać dane nawet po zastrzeżeniu prawa zatrzymania prawomocnym orzeczeniem sądu.

M       Jeżeli uprawniony do zatrzymania rzeczy dysponuje odpowiednim (należytym) zabezpieczeniem, to nie może skorzystać z prawa zatrzymania - Prawo zatrzymania ma char. zabezpieczenia subsydiarnego

ð      Skuteczność wobec osób trzecich:

SN 22 maja 1970 r., (III CRN 122/70, Inf. Pr. 1970/9-10/4) cechy tzw. obligacji realnej- Pr. zatrzymania jest skuteczne w stosunku do osoby, która nie była kontrahentem umowy, jeżeli jest ono w danym wypadku związane z faktem posiadania nieruchomości, a więc wynika z pewnej sytuacji prawnorzeczowej. Dopóki więc sytuacja ta istnieje, dopóty jest ono skuteczne względem każdego nabywcy prawa własności. - koliduje z akcesoryjnością (!!!)

SN 13 września 1977 r., III CRN 187/77 (OSPiKA 1978/9/166), -  późniejszy nabywca nieruchomości nie jest związany obowiązkiem zaspokojenia roszczeń przysługujących posiadaczowi wobec zbywcy.

SN 4 listopada 1999 r., II CKN 561/98 (OSNC 2000/5/91)- przewidziane w art. 461 § 1 prawo zatrzymania cudzej rzeczy ze względu na poczynienie nakładów na tę rzecz nie przysługuje, jeżeli zobowiązanym do zwrotu nakładów nie jest osoba domagająca się wydania rzeczy.

M       Nawet przy wykorzystaniu konstrukcji obligacji realnej prawo zatrzymania nie doprowadza do odpowiedzialności rzeczowej z przedmiotu obciążonego tym prawem, tak jak to ma miejsce przy zastawie. W grę wchodzi jedynie odpowiedzialność osobista. Prawo zatrzymania zachowuje skuteczność względem następców prawnych pod tytułem ogólnym.

ð      Cel ius retentionis- zabezpieczenie wierzytelności, retencjonista nie może go wykorzystywać w innym celu:

1)      nie może nieodpłatnie korzystać z zatrzymanej rzeczy, np. z lokalu mieszkalnego (uchwała SN z 11 listopada 1977 r., III CZP 75/77, OSNCP 1978/5-6/86)

2)      nie może pobierać pożytków z rzeczy. (art. 319 k.c. per analogiam: jeżeli rzecz np. nieruchomość gruntowa, daje pożytki retencjonista powinien je pobierać i zaliczać na poczet wierzytelności.

Retencjonista powinien czuwać nad bezpieczeństwem rzeczy zatrzymanej – ius retentionis stanowi ipso iure samodzielne źródło obowiązku zwrotu rzeczy w stanie niepogorszonym - zatrzymujący jest uprawniony i jednocześnie zobowiązany do dokonania zmian w granicach zwykłego zarządu, jeżeliby okazało się to konieczne, np. w celu zachowania substancji rzeczy.

Ryzyko przypadkowej utraty lub pogorszenia zatrzymanej rzeczy obciąża właściciela.

M       Czy uprawniony do żądania wydania rzeczy może domagać się od zatrzymującego zmiany sposobu jej zatrzymywania, gdy pojawia się niebezpieczeństwo uszkodzenia lub nawet zniszczenia rzeczy?

TAK a w razie nienależytego czuwania przez zatrzymującego nad zatrzymana rzeczą grozi sankcja wcześniejszego odebrania mu rzeczy.

Prawo zatrzymania przysługuje niezależnie od tego, jak kształtuje się relacja między wartością zatrzymanej rzeczy a wysokością zabezpieczanej wierzytelności.

Art. 496 Jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.

ð      prawo zatrzymania odnosi się tu tylko do świadczenia.

M       Jeżeli świadczenie wzajemne dotyczy rzeczy, to w określonych ustawą sytuacjach może dojść do zbiegu prawa zatrzymania określonego w art. 461 § 1 z prawem przewidzianym w art. 496.

ð      ius retentionis dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy roszczenia zwrotne przysługują każdej ze stron- Nie ma go, jeżeli jedno z zobo...