Prawo finansowe
Wykład III 20.10.2008
Zasady publicznej gospodarki finansowej
Zasada jawności i przejrzystości finansów publicznych
Są to zasady nadrzędne w stosunku do szczegółowych zasad budżetowych uregulowane w Dziale I Rozdziale 2 ustawy o finansach publicznych. Pojęcie zasad należy rozpatrywać w dwóch aspektach:
Najważniejsze gwarancje realizacji zasady jawności
Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych
Podmioty wchodzące w skład sektora finansów publicznych mogą funkcjonować jedynie w formach określonych ustawą o finansach publicznych. Podmioty wykonujące zadania publiczne, finansowane ze środków publicznych różni:
Jednostki budżetowe
Są państwowymi lub samorządowymi jednostkami organizacyjnymi. Działają na podstawie statutu, który określa przede wszystkim ich nazwę, siedzibę i przedmiot działalności. Ich dochody i wydatki objęte są planem budżetowym w pełnej wysokości. Oznacza to, że wszystkie zgromadzone przez jednostkę budżetową dochody odprowadzane są do właściwego budżetu a następnie wszystkie wydatki są z niego z niego pokrywane w ramach zaplanowanego w budżecie limitu bez względu na poziom dochodów jednostki budżetowej. Dochody jednostki budżetowej są dochodami budżetu danego szczebla a wydatki są wydatkami tego budżetu. Taki sposób rozliczania się z właściwym budżetem określany jest budżetowaniem brutto. Jednostki budżetowe nie mają w zasadzie osobowości prawnej co powoduje, że czynności o charakterze cywilnoprawnym podejmowane są w imieniu Skarbu Państwa lub odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego.
Jednostki budżetową tworzą, łączą, przekształcają i likwidują:
· Państwowe jednostki budżetowe: dysponenci części budżetowej (są to ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów)
· Odpowiednio gminne/powiatowe/wojewódzkie jednostki budżetowe: organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego
Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, który odzwierciedla fragment właściwego budżetu. Nie przewiduje rozliczeń z budżetem. Jednostka budżetowa jest wyodrębniona organizacyjnie, nie jest natomiast wyodrębniona finansowo – ten sam rachunek bankowy, co budżet centralny lub budżet jednostki samorządu terytorialnego.
Jednostki budżetowe zarówno państwowe jak i samorządowe, które uzyskują dochody z określonych w ustawie o finansach publicznych tytułów mogą je gromadzić na wydzielonym rachunku dochodów własnych (jedyna wyodrębnienie finansowe). Te dochody własne wraz z odsetkami przeznaczane są na określone w ustawie cele. Ponadto państwowe jednostki budżetowe mogą gromadzić środki finansowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych w postaci tzw. funduszy motywacyjnych. Środki te pochodzą z części budżetu państwa uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnienie przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu lub skarbowych. Środki zgromadzone w ramach funduszy motywacyjnych przeznaczane są na nagrody dla pracowników, żołnierzy i funkcjonariuszy, którzy bezpośrednio przyczynili się do uzyskania wyżej wymienionych dochodów budżety państwa. Fundusze motywacyjne nie sa funduszami celowymi.
Zakłady budżetowe
Są to samodzielne choć nie posiadające osobowości prawnej państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne, które prowadzą działalność na zasadzie odpłatności – pokrywają swoje wydatki z własnych przychodów. Istotną części nadwyżki własnych przychodów nad kosztami działalności, w formie wpłat ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego, przekazują na rzecz właściwego budżetu. Rozliczeniu podlega więc wynik finansowy działalności zakładu budżetowego. Z końcem roku otrzymuje on z właściwego budżetu albo dofinansowanie w postaci dotacji podmiotowej na pokrycie straty finansowej, albo dokonuje wpłaty do budżetu nadwyżki środków obrotowych. Odbywa się to za pomocą jednej operacji rozrachunkowej. Taki sposób rozliczenia z właściwym budżetem to budżetowe netto proste.
Zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu środki na dofinansowanie swojej działalności w formie dotacji przedmiotowej, podmiotowej, celowej na realizację inwestycji i jednorazowej na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Ustawa o finansach publicznych limituje wielkość dofinansowania – łącznie dotacje oprócz celowej nie mogą przekroczyć 50% wydatków zakładu budżetowego. Zakład budżetowy działa więc na zasadzie samofinansowania. Jest wyodrębniony zarówno organizacyjnie jak i finansowo. W tej formie działają najczęściej np. domy wczasowe, przedszkola, teatry, obozy, stołówki studenckie.
Gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej
Gospodarstwo pomocnicze stanowi działalność uboczną lub część podstawowej działalności jednostki budżetowej wyodrębnioną pod względem organizacyjnymi i finansowym. Działa na zasadzie samofinansowania. Jego gospodarka prowadzona jest samodzielnie na podstawie rocznego planu finansowego. Samodzielność gospodarstwa pomocniczego ograniczona jest ustawowo – sprzedaż usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej odbywać się może wyłącznie po kosztach własnych. Gospodarstwo pomocnicze ma obowiązek dokonywania wpłat na rzecz właściwego budżetu za pośrednictwem macierzystej jednostki budżetowej w wysokości połowy osiągniętego zysku. Może otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe i jednorazową dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Gospodarstwa pomocnicze tworzą i likwidują kierownicy jednostek budżetowych za zgodą podmiotów uprawnionych do tworzenia tych jednostek. Gospodarstwo pomocnicze to np.. gospodarstwa rolne, pralnie, warsztaty szkolne, kasyna przy jednostkach wojskowych.
Fundusz celowy
Powołany ustawowo fundusz, którego dochody pochodzą ze środków publicznych a wydatki przeznaczone są na realizację określonych zadań. Fundusze celowe są formą powiązania określonego rodzaju wydatków z określonym rodzajem dochodów tworząc tak jakby odrębne budżety (metoda funduszowania). Ich gospodarka prowadzona jest na podstawie rocznego planu finansowego stanowiącego załącznik odpowiednio do ustawy lub uchwały budżetowej. Nie są adresatami budżetowania. Wydatki funduszu celowego mogą być dokonywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody w tym dotacje z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego i środki pozostałe z okresów poprzednich. Fundusz celowy jest wyodrębniony z budżetu pod względem finansowym. Odrębność tą można rozpatrywać w 3 płaszczyznach:
Pytania na egzamin
11
gosicka