UR NAMMU.docx

KODEKS UR NAMMU

Dla asyrologii prawniczej czyli nauki badającej zabytki pisma klinowego wiek XX był czasem wielu odkryć. Wiek ten zaowocował możliwością poznania najstarszych systemów prawnych. W 1902r. udało się odkryć stelę z tekstem kodeksu Hammurabiego, w 1914r. fragment sumerskiego zbioru praw, w 1948r. Kodeks Bilalamy, natomiast w 1952 odnaleziono tabliczkę zawierającą część Kodeksu Ur-Nammu podczas ekspedycji Uniwersytetu Pensylwańskiego w okolicach Nippur.
 

Dwa fragmenty tabliczki odnaleziono mniej więcej w tym samym czasie, kiedy w Suzie ekspedycja francuska de Morgana  odnalazła Stelę Hammurabiego. Niestety pozostała ona w zapomnieniu przez  pół wieku. Rangę tego znaleziska umiejscowionego w skrzyniach Muzeum Państwowego w Stambule docenił dopiero ówczesny kustosz Kraus, który podczas katalogowania zbiorów zwrócił na nie uwagę. Kilka lat później w latach 1951- 1952 na prośbę Krausa próby odkodowania tabliczki oznaczonej sygnaturą Ni 3191 podjął się wybitny znawca literatury klinowej, kustosz Uniwersytetu Pensylwańskiego w Filadelfii- Samuel Noah Kramer.  Po wielu trudnościach związanych ze złym stanem tekstu, udało się ustalić, że tabliczka pochodzi  z około  1700r. p.n.e. i jest kopią początkowej części Kodeksu Ur-Nammu i uważany jest za najstarszy  ze wszystkich dotychczas odnalezionych .
Z sumeryjskich spisów królów wynika, że osiemnastoletnie panowanie króla Ur-Nammu rozpoczęło się po upadku panowania Gunów. Zwycięzcą nad Gunami był Utu-Hegal władca Uruku,  panujący przez 7lat który był poprzednikiem Ur-Nammu, który sprawował władzę nad Sumerem i Akkadem. Okres panowania Ur-Nammu w przybliżeniu określa się  na okres około 2050r. p.n.e.
 

W Muzeum Uniwersyteckim w Filadelfii na steli Ur-Nammu znajduje się płaskorzeźba z inskrypcją głoszącą, iż „dał on zajaśnieć sprawiedliwemu prawu” oraz ”uczynił stałymi rozstrzygnięcia sądowe” . Być może wzmianki te są powiązane z  faktem ogłoszenia Kodeksu.  Na steli przedstawiona  została  scena składania ofiary Nannarowi przez króla Ur-Nammu, który w zamian wręcza mu jakieś przedmioty. Można je porównać z przedmiotami jakie Szamasz wręcza Hammurabiemu na płaskorzeźbie umieszczonej na Stelli tego króla.  Można zatem przyjąć iż Nannar wręcza królowi Ur symbole władzy królewskiej, dając mu moc ogłaszania prawa.

Tabliczka Ni 3191 ma kształt prostokąta o wymiarach 10x20 i sporządzona jest z gliny koloru jasnobrązowego. Tekst na tabliczce podzielony został na osiem kolumn składających się z 44-48 wierszy. Znaczna część tabliczki po obu stronach uległa wykruszeniu dlatego możliwe do odczytania są tylko 92 wiersze które stanowią 25% całego tekstu (całość wynosi około 370 wierszy) czego przyczyną jest fakt, iż tabliczka została rozbita na kilka kawałków z czego tylko 2 większe zostały odnalezione. Cztery kolumny tekstu na pierwszej stronie zawierają wstęp do kodeksu, natomiast w kolumnach na stronie tylnej ujęte zostały przepisy prawne których liczba według Kramera wynosi 19, natomiast w zadowalający sposób udało się odszyfrować jedynie 5 artykułów. Reszta uległa całkowitemu zniszczeniu. Kramer przypuszczał również, że tabliczką jest pierwszą z większej serii ponieważ niezrozumiały był dla niego brak epilogu i tak mała liczba artykułów w Kodeksie.

Wstęp Kodeksu dzieli się na część teologiczną, historyczną i etyczną.
W pierwszej z nich ujęta jest idea boskiego pochodzenia władzy i funkcji królewskich które pochodzą od bogów Anum i Enlila. Pod tym względem część teologiczna do złudzenia przypomina Kodeks Lipit-Isztara i Hammurabiego a jedyną różnicą jest wyliczanie ofiar złożonych bogom która znajduje się na początku tej części. Z wstępu wiemy również, że Ur-Nammu uważał się za rodzonego syna bogini Ninsun, natomiast swe sukcesy polityczne przypisywał pomocy Nannara.
W drugiej, najkrótszej części wstępu Ur-Nammu podobnie jak Lipit-Isztara i Hammurabi, opisuje osiągnięcia polityczne od chwili osiągnięcia władzy królewskiej. Należą do nich między innymi: pokonanie Namhaniego władcy Lagaszu czy przywrócenie dawnych granic państwa na Wschodzie.
Ostatnia, najobszerniejsza część prologu przede wszystkim przypomina krzywdy wyrządzone za czasów panowania poprzednika Ur-Nammu, wskazując, iż to on zaprowadził sprawiedliwość w kraju, wypełnił nieład, ustalił wartość pieniądza i zabezpieczył słabszych przemocą możnych i bogaczy. Zakończenie tej części również uległo zniszczeniu.

Tylna część tabliczki zawierała przepisy prawne. Odczytać udało się jedynie artykuł 1, 5, 10 i 15-18.
Art.1 dotyczył najprawdopodobniej prawnej kwestii zakładania sadów a jego treść pokrywała się z treścią art.8 Kodeksu Lipit-Isztara.
Art.5 mógł dotyczyć przypadków zalania pól uprawnych przez sąsiada a podobieństwo tego artykułu odnajdziemy w  Kodeksie Hammurabiego.
Art.10 reguluje kwestię fałszywego oskarżenia o czary (odpowiednik w kodeksie Hammurabiego).  Z inicjatywy oskarżyciela, oskarżony miał możliwość poddania się „próbie wody”. Jeśli oskarżony po zanurzeniu w wodzie wypłynie, zostaje przez boga rzeki uznany za niewinnego czego skutkiem jest kara którą musi ponieść oskarżyciel za fałszywe oskarżenie.
Art.15 omawia kwestię wynagrodzenia za schwytanie i przyprowadzenie do pana niewolnika który zbiegł poza granice miasta. Przepis ten ściśle ustalał wysokość wynagrodzenia natomiast ten fragment nie był możliwy do odczytu. Podobny artykuł odnajdujemy również w Kodeksie Hammurabiego i Bilalamy.
Art. 16-18 dotyczą przypadków uszkodzeń ciała.
Art.16 dotyczy kwestii złamania ręki lub nogi innemu obywatelowi podczas bójki. Poszkodowany w związku z tym, że brał udział w bójce otrzymuje niskie wynagrodzenie wynoszące 10 sykli srebra. Taki przypadek był również rozpatrywany w Kodeksie Bilalamy.
Art.17 mówi o umyślnym przypadku złamania kości obywatelowi przy użyciu broni, a odszkodowanie za ten czyn wynosi 1 minę srebra.
Art.18 prawdopodobnie porusza kwestię obcięcia nosa. Za takie przewinienie kara wynosi 2/3 miny srebra, a podobny przepis znajdziemy w Kodeksie Bilalamy.

Kodeks Ur-Nammu to jeden z najstarszych znanych zbiorów przepisów prawnych. Technika prawodawcza Kodeksu to: sformułowanie poszczególnych przepisów rozpoczynających się od słowa „Jeśli” oraz całość tekstu która podzielona została na prolog, część normatywną najprawdopodobniej prolog który wynikał z wieloletniej tradycji której odzwierciedlenie odnajdziemy w kodeksie Bilalamy, Lipit-Isztara, Hammurabiego oraz inskrypcjach.
Omawiany Kodeks jest również cennym źródłem wiadomości o stosunkach politycznych, społecznych i gospodarczych za czasów panowania III dynastii Ur o czym świadczy opis państwa jako teokracji w której rolę pełnomocnika bogów na ziemi sprawuje despota. Z opisu wynika również, że tamtejsza ludność trudniła się głownie uprawą roli i hodowlą bydła a funkcję pieniądza spełniały kawałki brązu i srebra.
Niestety odkryty stan źródła uniemożliwia rozstrzygnięć szeregu innych zagadnień.

Bibliografia
Kunderewicz C., Kodeks Ur-Nammu, Czasopismo Prawno-Historyczne, T.10, z.2, Warszawa 1958.