PIERWOTNIAKI
Zarodziowe :wapienne, krzemowe –skamieniałości przewodnie skały-radiolaryty,celulozowe-wiciowce, prolokulum
Pellikula
Skleroblasty, skleryty ,archeocyty , WAPIENNE, krzemionkowe, sponginowe(podobna do rogu)-SPONGIAE
Mezoglea-wypełniacz, ektodermalne skleryty,w mezoglei ,8-promienne, 6-promienne, elementy
szkieletu:epiteka-walec zewnętrzny, septum-przegroda, teka- walec wew. Kolumella.
ATOLE-PIERSCIENIE BARIERY-CIĄGNĄ SIĘ W PEWNEJ ODLEGŁOŚCI RAFY-PRZYLEGAJĄ DO LĄDU
Wór powłokowo-mięśniowy –trzy warstwy mięśni
Parenchyma-pochodzenie-tk. łączna-mezoderma brak szkieletu zew
Płyn hydrauliczny w schizocelu ,wór powłokowo mięśniowy-jedna warstwa podłużna(czyli redukcja)
Ogólnie brak szkieletu zew. (.........płynem (hydrauliczny)
Znowu brak ale wór powł-mięś.i celoma z płynem (hydrauliczny)jednak robi swoje, a u wieloszczetów osiadłych są rurki z piasku i to co w rurce jest dwubocznie symetryczne a poza nią ma symetrię promienistą.Umiński-70str.
Zew. Szkielet chitynowy –organiczny, u skorupiaków solami CaCO3 wysycony oskórek skleroproteidami tworząc skleryty (tergit, sternit, pleurryty-boczne) pod wpływem hormonu krustekdyzonu dodatkowo przełyk i żołądek wysłane są chityną (żujący)linienie raka –między głowotułowiem a odwłokiem pęka po stronie grzbietowej.
Chitynowe( z acetyloglukozaminy) są tchawki i rusztowanie skrzydeł(sprasowana jama ciała) Pąkle to osiadłe skorupiaki w domkach zbudowanych z kilku płytek i dzięki temu skorupiaki pozostawiły po sobie ślad –trylobity
Jednotarczowce-Neopilina galatheae -żywa skamieniałość
Chitony-bezgłowe prymitywne o dwubocznej symetrii-bułka ,pokryte 8-ma płytkami ,może być dwuczęściowa (małże), jedno-ślimaki, zredukowana-ślimaki, współczesne głowonogi –płytka pod powłoką ciała ,ośmiornice nie mają wcale ,powstaje z gruczołów płaszcza ,rośnie przez całe życie .Zbudowana najlepiej u małży z 3 części:zewnętrznej-kocholinowej(podobnej do chityny-rogowej-organicznej)środkowej-pryzmaty ,graniastosłupy CaCO3 ,perłowej-tylko u małży z blaszek cienkich i falistych CaCO3 U małży więzadło i mięśnie ,u żyworódki wapienne wieczko. Głowonogi-chrzęstna puszka mózgowa, łodzik-nautilus głowonóg w muszli -żywa skamieniałość a wymarłe w kredzie to amonity, belemnity .
Wapienny szkielet wewnętrzny leżący w tk. łącznej pod powłoką ciała z igiełkami na zew .Powstaje w wyniku wytrącania soli wapnia we wnętrzu komórek tworzących w późniejszym czasie wapienne płytki .U jeżowców i rozgwiazd –pedicelarie czyli szczypciki do higieny lub obrony razem z gruczołami jadowymi
NOTOCHORDA-podobno homologiczna do struny grzbietowej powstała jako uchyłek sklepienia jamy gębowej
BEZCZASZKOWCE (ACRANIA)
Lancetnik-mezodermalny szkielet (z mezenchymy),całe życie „,rulon monet”-komórki silnie uwodnione tkanka łączna chordoidalna-chorda dorsalis- wewnętrzny
Szkielet zewnętrzny z tunicyny-wytwór jednowarstwowego naskórka -aminowielocukier podobny do chityny . Struna grzbietowa tylko u form larwalnych –wyjątek ogonice które mają tylko w ogonie strunę grzbietową
STRUNOWCE WYŻSZE
Dużo nowych rzeczy ,np. mózgoczaszka chrzęstna , jak cała reszta , trzewioczaszka to łuki chrzęstne w ilości zasadniczo 8 par, a między nimi 7 par szczelin skrzelowych , zawiązki kręgów –tak, ale ewolucyjnie pierwsze łuki nerwowe niż kręgi .
RYBY(PISCES)-PIERWSZE ŻUCHWOWCE Mają już wszystkie płetwy i żuchwę!
Pierwszy łuk skrzelowy –ruchome szczęki , górne ramię I łuku to chrząstka podniebienno –kwadratowa a dolna część tworzy chrząstkę Meckela , drugi łuk skrzelowy to zawieszenie dla szczęk –chrząstka gnykowo –żuchwowa od górnego ramienia ,chrząstka gnykowa od dolnego ramienia 2 łuku żuchwowego . Mózgoczaszka podzielona na część węchową ,oczodołową ,słuchową , potyliczną. Jeżeli zrasta się szczęka z mózgoczaszką –to autostylia (trzonopłetwe, dwudyszne) ,a jeżeli nie zrasta się to czaszka hyostyliczna –chrzęstnoszkieletowe i kostnopromieniste –większość U trzonopłetwych ,kostnoszkieletowych pierwszy łuk skrzelowy wyodrębnił w górnej części kość kwadratową , a w dolnej części kość stawową . Pozostało 5 łuków skrzelowych u chrzęstnoszkieletowych i 4 łuki u kostnoszkieletowych .Z mózgoczaszką połączony jest pas barkowy przez kość skoblową – u trzonopłetwych w pasie jest łopatka , obojczyk, oraz k. ramieniowa łokciowa ,promieniowa, kości dłoni- homologia z kończynami kręgowców. Pierwsze kręgi -amficeliczne- dwuwklęsłe, u dwudysznych, trzonopłetwych, jesiotrokształtnych –aspondylne czyli beztrzonowe. U wszystkich dobrze zachowane „resztki” struny grzbietowej. Promienie płetw to pterygiofory, a płetwy ogonowe mogą być:
dificerkiczna- dwudyszne - prapłetwiec, heterocerkiczna- rekin, jesiotr zachodni , homocerkiczna-kostnoszkieletowe
Zęby-homodontyzm (wszystkie takie same) powstałe z łusek plakoidalnych rekina i polifiodontyzm(wiele),naskórek wytwarza szkliwo a skóra właściwa-zębinę i miazgę,
łuski ganoidalne- jesiotrów,
cykloidalne-karp,
ktenoidalne- okoń
plakoidalne - rekin
Zęby gardłowe- karp, leszcz , papugoryby-papuzie dzioby.
Czaszka autostyliczna , strzemiączko z kości gnykowo –żuchwowej-II łuk od góry a pierwsza szpara skrzelowa tworzy jamę bębenkową ucha środkowego z trąbką Eustachiusza otwartą do gardzieli ,ażurowa z dużymi oczodołami .Szczęka górna ma kość kwadratową i łączy się z żuchwą uzębioną (wyjątek ropuchy).Z pozostałych łuków skrzelowych szkielet krtani i tchawicy .Czaszka z kręgosłupem połączona za pomocą 2 kłykci potylicznych czaszki na tak. Kręgosłup podzielony na odcinki 4: szyjny –atlas – dźwigacz 1kręg, tułowiowy-7kręgów, krzyżowy- 1 kręg, ogonowy- 1 kość to urostyl powstała ze zlania się kręgów (przodowklęsłych- z resztkami struny grzbietowej).U ogoniastych dodatkowy odcinek. Pas barkowy to obojczyki, kości krucze, łopatki, kończyna przednia-k. ramieniowa ,w przedramieniu 1 kość promieniowołokciowa, kości dłoni-4palce i przedkciuk. Pas miednicowy-2kości biodrowe, 2 kulszowe, chrząstka łonowa, w podudziu-1kość goleniowostrzałkowa ,brak klatki piersiowej, zredukowane żebra. ICHTIOSTEGA żyła w dewonie i miała jeszcze kości pokryw skrzelowych 25 kręgów liczone bez ogona odrębne kości w przedramieniu i podudziu oraz żebra .Obręcz miednicowa połączona ze szkieletem więzadłem.
Gady (Reptilia)
Czaszka połączona jednym kłykciem potylicznym z kręgosłupem, mózgoczaszka w zależności od położenia oczodołów oczodołów i dołów skroniowych:
Anapsydalna – brak dołów- żółwie
Diapsydalna – dwa doły (obecne gady)
Synapsydalna – jeden z boku – (wymarli przodkowie ssaków)
Parapsydalna – jeden z tyłu – wymarłe gady.
Trzewioczaszka- staw między kością kwadratową szczęki górnej i kością stawową żuchwy (wyjątek – węże, rozciągające się więzadło) . Kość zębowaze stożkowatymi zębami, płytkami rogowymi – żółwie, lub zębami jadowitymi. Zęby homodontyczne- wszystkie jednakowe, wymienne – polifiodontyczne, w zębodołach – tekodontyzm, przyrastające do górnych powierzchni kości – akrodontyzm, przyrastające od wewnętrz do boczno- górnych powierzchni kości to pleurodontyczne.. Lewiński str 212
Wytworzenie wtórnego twardego podniebienia oddzielającego jamę nosowa od gębowej
Kręgosłup – 5 odcinków: szyjny 7 kręgów 1 –szy dźwigacz- atlas, 2-gi obrotnik – axis, odcinek piersiowy z żebrami połączonymi z mostkiem tworzą klatkę piersiową, u węży brak klatki, ażebra wolne zastępują kończyny, lędźwiowy, krzyżowy – u współczesnych gadów dwa kręgi, dinozaury nawet 5 Seymouria 1,5 .
Ogon autotomia
Kręgi.. kotylozaury, pelikozaury – trzony dwuwklęsłe (amficeliczne), żółwie w odcinku szyjnym – tyłowklęsłe, węże, jaszczurki przodowklęsłe – proceliczne
Pas barkowy: mostek, (wyj. węże) łopatki, obojczyki, kości krucze, kończyna przednia- k. ramieniowa, łokciowa, promieniowa, nadgarstka, śródręcza, 5 palców
Pas miednicowy – k. biodrowe, łonowe, kulszowe, . dwa typy miednic- ptasia- kości równoległe, gadzia k. biodrowe prostopadłe do łonowej i kulszowej. Kończyna tylna : k. udowa, goleniowa, strzałkowa, k. stępu, śródstopia, 5 palców, redukcja pasów i kończyn u węży. BOCZNE USTAWIENIE KOŃCZYN
Pierwsze gady: karbon – kotylozaury, seymouria, ichtiozaury, pterozaury- latające- błona lotna na 4 palcu
Ptaki (AVES) to przystosowanie do lotu…
Czaszka – mózgoczaszka większa niż u gada, silnie uwypuklona, duża szerokość i cienkie sklepienie (zlewające się kości: skroniowa, ciemieniowa, potyliczna- brak szwów, bo musi być lekka), duże oczodoły, otwór potyliczny przez który wchodzi rdzeń kręgowy jest przesunięty na spodnią str. czaszki, kość podszczękowa silnie rozwinięta – na niej dziób powstały ze zlania w całości łusek rogowych- brak w nim zębów. Czaszka połączona z kręgosłupem za pomocą jednego kłykcia potylicznego to po gadach.
Kości pneumatyczne
Kręgosłup 5- odcinkowy, kręgi siodełkowate – heteroceliczne, odcinek szyjny: dźwigacz, obrotnik+do 25 kręgów w tym bardzo ruchliwym odcinku, często w kształcie litery S. odcinek piersiowy u latających zrośnięty w kość grzbietową- notarium, a ostatnie piersiowe z krzyżowym odcinkiem i ogonowym to synsacrum sztywna belka dla pracujących skrzydeł- ochrona dla rdzenia kręgowego.
Ostatnie kręgi ogonowe zrośnięte w trójkątną płytkę- pygostyl, na której osadzone są sterówki.
Klatka piersiowa – mocna żebra zbudowane z dwóch części połączonych pod kątem 90 st. Do przodu, żebra z haczykami unieruchamiającymi klatkę podczas lotu… Mostek łączący żebra u latających i pingwinów z dużym grzebieniem - tutaj miejsce przyczepu mięśni skrzydeł.
Pas barkowy wyjątkowy… duże kości krucze, obojczyki zrośnięte w kształcie litery V – stabilny pas barkowy warunkuje prosty lot, szablaste łopatki.
Skrzydło: k. ramieniowa, łokciowa i promieniowa, redukcja nadgarstka i palców- 2 kości śródręcza, 3 palce… brak 4 i 5, a najlepiej rozwinięty 2 , 1 i 3 szczątkowe 1 tworzy skrzydełko , ruchliwość stawów w kończynie górnej ograniczona tylko do jednej płaszczyzny.
Pas miednicowy: kości łonowe, biodrowe, kulszowe- otwarta miednica przystosowanie do składania dużych jaj.
Kończyna dolna: k. udowa, goleniowa, strzałkowa, k. skokowa powstała ze zrośnięcia kości stępu i śródstopia, 4 palce brak piątego
1861r. – ARCHEOPTERYX LITOGRAPHICA
Ssaki (Mammalia)
Niemal całkowicie skostniały szkielet czaszka podobna do gadów, redukcja liczby elementów zmiana funkcji niektórych z nich. Kości czaszki połączone ze sobą sztywno.. wyjątek kość żuchwowa i kosteczki słuchowe.. nareszcie trzy!..młoteczek z kości stawowej, kowadełko z kości kwadratowej i strzemiączko z gnykowo-żuchwowej. Mózgoczaszka duża, na potylicznej kości dwa kłykcie potyliczne, a u drapieżnych grzebień- miejsce przyczepu mięśni żuchwowych. Trzewioczaszka- to mocna żuchwa, homolog k. zębowej gadów, w tylnej części tworzy staw żuchwowo- skroniowy, w żuchwie zębodoły tutaj heterodontyzm (siekacze, kły przedtrzonowe i trzonowe), difiodontyzm- czyli dwa garnitury (mleczne i stałe), wtórne podniebienie kostne oddziela jamę nosową od gębowej. Kręgosłup – 7 szyjnych ,12 – 15 piersiowych piersiowych żebrami połączonymi z płaskim mostkiem (nietoperze mają grzebień), lędźwiowy 5-7 (najruchliwszy)krzyżowy –kręgi zrośnięte w kość krzyżową, ogonowy – zmienna liczba kręgów, a nawet zredukowany u antropoidów. Kręgi płaskie – platyceliczne są lekko dwuwklęsłe, między trzonami dyski zbudowane z tkanki chrzęstnej włóknistej, wewnątrz których istnieją pozostałości struny grzbietowej.
Pasy - obręcz barkowa i kończyna przednia- redukcja liczby elementów w obręczy, redukcja kości kruczych do wyrostków na łopatkach (wyjątek stekowce), grzebień łopatki to znowu miejsce przyczepu mięśni, obojczyki zanikają u szybko biegających (kopytnych i drapieżnych), kończyna tylna i przednia w zachowanym planie budowy.. największe zmiany dotyczą stopy i dłoni (dywergencja) … stopochodność to u człowieka, misia, palcochodność – parzystokopytne tylko 3i 4 palec zachowany , a nieparzystokopytne – największe baletnice… stoją na 3 –cim palcu, półstopochodne- uniesione śródstopie – łasicowate, Skrzydło u nietoperza- błona między 2 a 5 palcem, płetwonogie i walenie kończyny pływne chwytne u naczelnych, grzebne u krecika – skrócone kości długie
Pas miednicowy – zrośnięty w zamkniętą miednicę, kości łonowe samic połączone ścięgnami, u samców szwami
Stawy …panewkowy – biodrowy i barkowy, siodełkowy – nadgarstkowo-śródręczny kciuka, zawiasowy – łokciowy, eliptyczny – promienno- nadgarstkowy, obrotowy – atlas – aksis, płaski -kości stępu
Cechy szkieletu naczelnych – kciuk przeciwstawny oczodoły zamknięte, płaskie paznokcie, człekokształtnych ……..brak ogonaJ 32 zęby ,człowiekowatych ………wyprostowana postawa 2* S w kształcie kręgosłupa (fizjologiczne dwie kifozy i dwie lordozy), szeroka miednica, wysklepiona stopa bez przeciwstawnego palucha, – otwór potyliczny przesunięty dokładnie pod spodnią część mózgoczaszki, zredukowane kły, które nie wystają poza szereg zębowy, człowieka rozumnego trzewioczaszka zredukowana z charakterystyczną bródką - statyw dla językaJ:
Odpowiadające sobie (homologicznie) partie kolejnych szkieletów oznaczono na rysunkach kolorami.
Szkielet ryby kostnoszkieletowej ( okoń )
1. Czaszka2. Płetwa grzbietowa3. Kręgosłup4. Płetwa ogonowa5. Płetwa odbytowa6. Żebra7. Płetwa brzuszna8. Płetwa piersiowa9. Pas miednicowy10. Pas barkowy
Szkielet płaza ( żaba )
1. Czaszka2. Łopatka3. Kości ręki4. Kręg krzyżowy5. Kość ogonowa6. Kości stopy7. Kość kulszowa8. Kość udowa9. Kość podudzia10. Kość biodrowa11. Kość przedramienia12. Kość ramieniowa13. Kręg potyliczny
Szkielet gada ( jaszczurka )
1. Czaszka2. Kręgi szyjne3. Łopatka4. Kość ramieniowa5. Kości dłoni6. Kości przedramienia...
kamil_p13