Targowica (1792)i II rozbiór Polski (1793)
Reakcje po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja w Europie były różne. Prusy oficjalnie pochwaliły ją, natomiast w tajemnicy uznały, że jest ona zagrożeniem dla ich imperialistycznych planów.W Rosji uznano, że należy ją obalić i powrócić do stanu sprzed 1788 roku.
Najbardziej niezadowoleni z dzieła Sejmu Czteroletniego byli magnaci polscy. Grupa magnatów, która zaprzedała interesy kraju w dobie konfederacji radomskiej (Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki) złożyli w Głównej Kwaterze wojsk rosyjskich ofertę zawiązania konfederacji przeciw trwającemu jeszcze Sejmowi Wielkiemu. Caryca przyjęła ją choć zwlekała z realizacją.
KONFEDERACJA TARGOWICKA (1792)
o rok po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja ofertę zdrajców przyjęła caryca Katarzyna II, tuż po podpisaniu pokoju z Turcją, podyktowała im zasady ustrojowe dla Polski;
o zdrajcy w Targowicy ułożyli akt konfederacji - było to 14 maja 1792 r.; akt podpisało 13 polskich emigrantów na czele z Ksawerym Branickim, Sewerynem Rzewuskim i Szczęsnym Potockim;akt zawierał: oskarżenie o obalenie praw kardynalnych (wolna elekcja, liberum veto, prawo wypowiedzenia posłuszeństwa królowi, wyłączność szlachty na posiadanie dóbr ziemskich i urzędów) oraz przyjmowanie zaraźliwych i fatalnych wzorców z Paryża;
o zdrajcy zwrócili się do Katarzyny II, jako gwarantki ustroju, o wkroczenie wojsk "sojuszniczych" do Rzeczypospolitej - Rosja formalnie występowała nie jako agresor, lecz sojusznik Rzeczypospolitej.
WOJNA POLSKO - ROSYJSKA W OBRONIE KONSTYTUCJI (1792)
o Rzeczypospolita nie była przygotowana do wojny, lecz patriotycznie nastawione społeczeństwo na wszystkie sposoby walczyły przeciw obcej interwencji; wojna jednak nie miała szans, ponieważ strona polska dysponowała siłami dwa razy słabszymi;
o konserwatywna szlachta stała po stronie Targowicy;
o pomyślniej, niż na Litwie, która poddała się na skutek zdrady, walczyły armie ks. Józefa Poniatowskiego, który zwyciężył pod Zieleńcami i gen. Tadeusza Kościuszki, który odniósł sukces pod Dubienką;
o cesarzowa nakazała królowi przystąpienie do Targowicy i kapitulację;
o 23 lipca 1792 r. zapadła w Warszawie decyzja o zaniechaniu walk i przystąpieniu króla do Targowicy - król stracił popularność, a targowiczanie stali się panami Polski - władzę sprawowała Generalność Konfederacji Targowickiej;
o Konstytucja 3 Maja i wszystkie ustawy Sejmu Czteroletniego zostały obalone, a w kraju zaczął się szerzyć terror i bezprawie.
o klęska w wojnie 1792 przypieczętowała losy Polski, zwycięskie w wojnie Prusy i Rosja zawarły umowę dotyczącą II rozbioru Polski - 23 stycznia 1793 r. zawarto w Petersburgu konwencję rozbiorową między Rosją i Prusami:Prusy - ok. 58 tyś. km2; 1,1 mln ludności - Wielkopolska, Kujawy, miasta pruskie, część Mazowsza;Rosja - ok. 250 tyś. km2; 3 mln ludności - Ukraina, Podole, część Wołynia;
o w 1793 r. zwołano sejm w Grodnie, który miał zatwierdzać traktat rozbiorowy; posłowie wiele godzin protestowali milczeniem, ale marszałek uznał to milczenie za zgodę na zabór;
o król Stanisław stał się narzędziem w rękach pruskich i rosyjskich.
SKUTKI:
o przywrócono Radę Nieustającą, Rosja i Prusy stały się gwarantkami prawa;
o utrata suwerenności, wprowadzono zakaz prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej;
o zmniejszono liczbę wojska do 15 tyś.
o wprowadzono ostrą cenzurę i wysokie kary za naruszenie przepisów;
o zamknięto granicę;
o Rzeczypospolita oddała Rosji i Prusom najurodzajniejsze tereny rolnicze na zachodzie i wschodzie, ośrodki rzemiosła i przemysłu;
o Polskę odcięto od morza i rzek (handel czarnomorski); nastąpił kryzys gospodarczy.
Powstanie Kościuszkowskie (1794) insurekcja kościuszkowskai III rozbiór Polski (1795)
Przyczyny powstania:
· II rozbiór Polski
· rządy Targowiczan
· upadek gospodarczy i polityczny, bieda, bezrobocie
· bezpośrednią przyczyną był rozkaz ambasadora carskiego o redukcji wojska.
Przybieg:
· dowódca Antoni Madaliński nie chciał dopuścić do redukcji swojej kawalerii i wypowiedział posłuszeństwo, ruszył spod Ostrołęki w kierunku Krakowa; wydarzenie to przyspieszyło wybuch powstania
· ogłoszenie aktu powstania przez Tadeusza Kościuszkę w Krakowie (24 marca 1794).Tadeusz Kościuszko wsławił się w wojnie o niepodległość USA, przy oblężeniu Saratogi oraz w wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 odznaczył się w bitwie pod Dubienką, za co otrzymał order Virtuti Militari.
· Kościuszko został naczelnikiem powstania, a jego celem stało się odzyskanie pełnej suwerenności
· obok armii regularnej Kościuszko duże nadzieje wiązał z poruszeniem mas chłopskich i mieszczan, słabiej uzbrojonych (nawet jedynie w kosy), ale samą liczebnością działającą na nieprzyjaciela;właśnie w zwycięskiej bitwie pod Racławicami (4 kwietnia 1794) wykorzystał Kościuszko oddziały kosynierów (tu wsławił się Bartosz Głowacki);zwycięstwo to miało ogromne znaczenie moralne i wpłynęło na przebieg powstania
· również w stolicy wybuchło powstanie (insurekcja warszawska 17 kwietnia), przywódcą został Jan Kiliński;wojsko z pomocą ludu wygnało z Warszawy rosyjski garnizon, a Stanisław August stał się zakładnikiem ludu
· powstanie objęło także Litwę, 23 kwietnia oswobodzono Wilno (płk. Jakub Jasiński) i osądzono sprzedawczyków i targowiczan
· tymczasem Kościuszko widząc niezadowolenie chłopów, których zapał do walki ustawał, ponieważ wcale nie poprawiło się ich położenie, w dniu 7 maja 1794 r. wydał uniwersał zwany połanieckim, regulujący sprawę chłopską, na mocy uniwersału chłopi: */ otrzymali wolność osobistą*/ zmniejszono pańszczyznę*/ gospodarstwa chłopów-powstańców miały być na czas powstania zwolnione z pańszczyzny*/ uniwersał likwidował władzę sądowniczą panów nad chłopami.SZLACHTA NIE STOSOWAŁA SIĘ DO JEGO USTANOWIEŃ.
· tymczasem sytuacja powstania uległa pogorszeniu wskutek interwencji pruskiej;klęska pod Szczekocinami (6 czerwca), zwycięstwo rosyjsko - pruskie;klęska pod Chełmem gen. Zajączka;zajęcie przez Prusy Krakowa
· również na Litwie, mimo początkowych sukcesów, powstańcy musieli oddać Wilno
· klęska pod Maciejowicami (10 października 1794), Kościuszko ranny dostał się do niewoli; klęska ta stała się przełomowym momentem powstania, załamała wolę powstańców
· nowym naczelnikiem został Tomasz Wawrzecki, który nie miał autorytetu Kościuszki
· wojska nieprzyjaciela wtargnęły do stolicy urządzając rzeź ludności, stolica poddała się, podczas odwrotu armia powstańcza uległa rozkładowi
· powstanie upadło.
Znaczenie powstania:
· przekonano się o wielkiej sile jaką stanowią chłopi;
· wszystkie warstwy społeczne wykazały duże poczucie patriotyzmu;
· powstanie miało charakter niepodległościowy i społeczny;
· Powstanie Kościuszkowskie uratowało rewolucję francuską, ponieważ skłoniło Prusy do wycofania się z wojny na zachodzie i zawarcie pokoju z rewolucyjną Francją.
III ROZBIÓR POLSKI (24.10.1795)
o upadek powstania kościuszkowskiego przypieczętował losy Polski;
o Prusy, Rosja i Austria, która także przyczyniła się do klęski powstania, zajmując Lubelszczyznę, podpisały porozumienie ustalające granice zaborów;
o po podpisaniu rozbiorów Stanisław August Poniatowski abdykował, a następnie udał się do Petersburga, gdzie zmarł;
o podział ziem:Prusy: Mazowsze z Warszawą i tereny litewskie po Niemen;Austria: Małopolska z Krakowem, Lubelszczyzna;Rosja: tereny na wschód od linii Niemen-Bug.
o w 1797 r. zaborcy podpisali konwencję petersburską, która mówiła, że na zawsze na być zlikwidowana nazwa "Królestwo Polskie".
Skutki upadku Rzeczypospolitej:
o dobrze rozwinięte obszary gospodarczą przypadły Prusom, które wzmocniły jego potencjał gospodarczy;
o pozbawienie Polski własnej państwowości;
o zahamował jej rozwój gospodarczy i kulturalny;
o zniknięcie z mapy świata na 123 lata, aż do 11 listopada 1918 roku.
Miramina