FARMAKOLOGIA wykład 1 (8 X 01) NEUROPRZEKAŹNIKI
Szlaki neurochemiczne:
1) szlaki monoaminowe: katecholaminowe (DA, NA)
indoloaminowe (5-HT)
2) szlaki cholinergiczne (ACh)
3) szlaki peptydowe: opioidowe (endorfiny, enkefaliny, dysmorfiny)
nieopioidowe (substancja P, somatostatyna)
4) szlaki GABA-ergiczne
5) szlaki glutaminergiczne
6) szlaki glicynowe
7) szlaki L-argininy (NO)
Teoria: starzenie się układu nerwowego spowodowane niedoborem ACh w neuronach.
A. Charakterystyka: odgrywa rolę w mechanizmach poznawczych, czynnościach ruchowych i neuroendokrynnych,
jej stężenie jest znacznie obniżone w chorobie Parkinsona, a podwyższone w schizofrenii
B. Główne szlaki:
1. szlak czarno-prążkowy
2. szlak śródmózgowo-limbiczny
3. szlak guzkowo-lejkowy
- katecholamina
- przekaźnik w zazwojowych neuronach współczulnych
- odgrywa rolę w powstawaniu i utrzymywaniu nastroju: obniżenie aktywności NA związane jest z depresją, a wzrost aktywności NA prowadzi do zespołów maniakalnych
- szlaki: miejsce sinawe
- zmniejszenie liczby neuronów ACh w chorobie Alzheimera i chorobie Parkinsona
Podział leków psychotropowych wg Delaya:
1) psycholeptica (neuroleptica, anxiolytica, hypnotica)
2) psychoanaleptica (antidepressiva, psychostimulantia, euphorica)
3) psychodysleptica
Neuroleptyki – środki oddziałujące na objawy psychotyczne (urojenia i omamy) i usuwające zespoły psychotyczne.
Charakterystyczne cechy neuroleptyków:
1. działają zobojętniająco bez efektu narkotycznego
2. wpływają na sfery napędu psychoruchowego uspokajająco w stanach podniecenia, bądź aktywizująco w stanach zahamowania
3. powodują cofanie się ostrych i przewlekłych stanów psychotycznych
4. neutralizują objawy psychopatologiczne wywołane środkami psychodysleptycznymi
5. oddziałują na układ pozapiramidowy i wywołują wiele objawów wegetatywnych, ośrodkowych i obwodowych
Obszar działania:
1. układ mezo-limbiczny
2. układ nigro-striatalny (pozapiramidowy)
3. układ guzkowo-lejkowy
Neuroleptyki działają przez blokowanie:
1) receptorów dopaminergicznych D2, również D1, D3, D4 – właściwy efekt przeciwpsychotyczny
2) receptorów muskarynowych M – działanie niekorzystne (sucho w ustach, zaburzenia widzenia, problemy z mikcją)
3) receptorów adrenergicznych a1, a2
4) receptorów histaminergicznych H1 oraz serotoninoergicznych 5-HT2
Próg neuroleptyku – dawka usuwająca objawy psychotyczne. Siła neuroleptyku jest odwrotnie proporcjonalna do jego progu (im mniejszy próg – mniejsza dawka, tym większa siła). Siła oceniana jest zawsze względem lewomepromazyny.
W działaniu neuroleptyków wyróżniamy:
- efekty natychmiastowe (działanie uspokajające, wyrównanie nastrojów maniakalnych, działanie przeciwpsychotyczne)
- efekty długotrwałe (zmniejszenie przebiegu psychozy + zjawisko patomorfozy farmakologicznej)
Klasyfikacja neuroleptyków:
1. Pochodne fenotiazyny
o alifatyczne
o piperydynowe
o piperazynowe
2. Pochodne tioksantenu
3. Pochodne dibenzoazepiny
4. Pochodne butyrofenu
5. Pochodne difenylobutylopiperydyny
6. Pochodne benzamidu
7. Pochodne indolu
- neuroleptyki z przewagą działania sedatywnego (stany napięcia, niepokoju, podniecenia ruchowego)
o lewomepromazyna, chlorpromazyna, chlorprotyksen, klopiksol
- neuroleptyki o silnym działaniu przeciwpsychotycznym
o perfenazyna, flufenazyna, haloperydol (małe dawki pobudzają, duże hamują)
- neuroleptyki antyautystyczne, aktywizujące
o flupentyksol, pimozyd, flufenazyna
- neuroleptyki o słabym działaniu przeciwdepresyjnym
o lewomepromazyna, chlorprotyksen, salpiryd
Wskazania do stosowania neuroleptyków w zaburzeniach psychicznych:
- ostre i przewlekłe psychozy schizofreniczne
- psychozy schizoafektywne
- zespoły maniakalne
- psychozy urojeniowe inne niż wymienione
- depresje psychotyczne
- stany podniecenia, lękowe, dysforyczne
- reakcje egzogenne
Wskazania pozapsychiatryczne:
- tiki, ruchy pląsawicze
- wymioty, zawroty głowy
- nieustępliwa czkawka
- świąd
- bezsenność, stany napięcia i lęku
- choroby psychosomatyczne (nadciśnienie tętnicze, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy)
Przeciwwskazania:
Bezwzględne Względne
o choroba Addisona - uszkodzenie wątroby
o przebyty złośliwy zespół neuroleptyczny - uszkodzenie układu białokrwinkowego
o zatrucia barbituranami - choroba Parkinsona
o zatrucia anksjolitykami - niewydolność krążenia, IHD po zawale
o zatrucia narkotykami - jaskra
o zatrucia alkoholem - przerost gruczołu krokowego
Inne ograniczenia: ciąża, przebyta leukopenia polekowa
Działania uboczne: (objawy somatyczne: neurologiczne, wegetatywne i inne oraz psychiczne)
Neurologiczne Wegetatywne – zależą od kierunku działania leku:
1. wczesne dyskinezy antycholinergicznego lub antyadrenergicznego
2. zespół parkinsonoidalny
3. akatyzja, taksykineza Inne: leukopenia, zmiany skórne, zaparcia,
4. późne dyskinezy cholestaza wewnątrzwątrobowa
5. senność, sedacja zaburzenia endokrynologiczne
6. depresja polekowa
Dyskineza: zablokowanie receptorów pociąga za sobą wzmożoną syntezę neurotransmitera.
Powikłania:
Somatyczne Psychopatologiczne
- drgawki - zespół wyczerpania poneuroleptycznego
- padaczka - objawy depresyjne
- zapaść ortostatyczna - zaburzenia świadomości
- agranulocytoza - ostre stany pobudzenia psychoruchowego
- żółtaczka zastoinowa
- skurcz głośni
Atypowe leki neuroleptyczne:
- nieznaczne objawy uboczne ze strony układu pozapiramidowego (agonisto-antagoniści i agoniści do D2, tzw. autoreceptor)
- zwiększony efekt terapeutyczny w stosunku do objawów negatywnych, pozytywnych i zaburzeń poznawczych
- obniżona lub brak hiperprolaktynemii w stosunku do leków tradycyjnych
2
agu-agu