BIZNES I ENERGIA z 8 września 11 (nr 174).pdf

WYDANIE SPECJALNE

Biznes i energia

ekstra

Przyszłość

PARTNERZY WYDANIA

rynku gazu

Gaz, który rozpala

nasze głowy Marcin Piasecki

zastępca redaktora

naczelnego „Dziennika

Gazety Prawnej”

w Polsce może stanieć

Gaz łupkowy rozpala

wyobraźnię. Jeżeli po-

twierdzą się szacunki,

Polska ma szansę stać się

wydobywczą potęgą. Ale w określeniu „ma szansę” za-

wiera się znak zapytania, jaki ciągle towarzyszy pracom

nad eksploatacją gazu łupkowego w naszym kraju.

PROGNOZA OPŁACALNOŚCI Nawet jeśli koszty wydobycia w Polsce będą

wyższe niż w USA, krajowy gaz łupkowy będzie tańszy niż dostawy z Rosji

Michał Duszczyk

michal.duszczyk@infor.pl

W wyniku spodziewanej za

10 – 15 lat masowej produk-

cji gazu niekonwencjonalne-

go ceny tego paliwa w Polsce

mogą spaść i to w sposób

istotny. Wszystko za sprawą

drogiego dziś importu su-

rowca z Rosji.

Jack P. Williams z należącej

do koncernu ExxonMobil fir-

my XTO Energy uważa, że

wydobycie gazu łupkowego

w Europie, przede wszyst-

kim w Polsce i Niemczech,

może być tak samo opłacal-

ne jak ze złóż na północy

Teksasu. Większość fachow-

ców nie jest aż tak optymi-

stycznych. Maciej Kołacz-

kowski, ekspert Ministerstwa

Spraw Zagranicznych, spo-

dziewa się, że koszty produk-

cji gazu niekonwencjonalne-

go w naszym kraju mogą być

o 50 proc. wyższe niż koszty

produkcji obserwowane

w USA. Jednak nawet wów-

czas cena gazu łupkowego

z krajowego będzie niższa

od tego kupowanego od Gaz-

promu.

– Można przyjąć, że cena

w Polsce kształtowałaby się

na poziomie 200 – 321 dol.

za 1000 m sześc. – twierdzi

Maciej Kołaczkowski. Za kra-

jowy surowiec średnio płaci-

libyśmy więc 240 dol./1000

m sześc. By osiągnąć średnią

cenę 240 dol. w przypadku

dostaw ze Wschodu, ropa

naftowa, do której indekso-

wane są ceny gazu, musiała-

by kosztować 55 dol. za ba-

ryłkę. W ostatnich trzech

miesiącach jednak notowa-

nia ropy oscylowały w prze-

dziale 105 – 125 dol./b.

Średnia cena rosyjskiego

gazu eksportowanego do Eu-

ropy w 2011 roku to 406

dol./1000 m sześc. Eksperci

Rice University twierdzą, że

gaz łupkowy w Polsce może

być tańszy o 201 – 221 dol.

– Z zaprezentowanych da-

nych wynika, że dostawca

rosyjski, aby sprostać konku-

rencji, będzie musiał obni-

żyć cenę – podkreśla ekspert

z MSZ.

Jeśli Rosjanie nie dostosują

ceny, zapotrzebowanie na

ich surowiec gwałtownie

spadnie. Analitycy przeko-

Po pierwsze, ciągle nie wiadomo, jakimi złożami surow-

ca dysponujemy. Po drugie, brakuje ram prawnych, któ-

re określałyby zasady ich eksploatacji. Deklaracje polity-

ków są rozsądne: wydobycie ma być korzystne i dla pań-

stwa, i dla koncernów, które poniosą koszty olbrzymich

inwestycji w uruchomienie produkcji. Warto, żeby te de-

klaracje jak najszybciej zostały przekute w równie rozsąd-

ne i przejrzyste przepisy prawa. I po trzecie wreszcie – gaz

łupkowy nie ma dobrych notowań w Europie. Wyolbrzy-

miane są przede wszystkim zagrożenia ekologiczne.

W Parlamencie Europejskim powstał projekt niekorzyst-

nych dla Polski regulacji dotyczących wydobycia gazu

łupkowego. Powoduje to masę spekulacji, kto tak napraw-

dę stoi za tą falą krytyki łupków i czy to aby nie są do-

tychczasowi producenci gazu konwencjonalnego.

Tak czy inaczej batalia o gaz łupkowy będzie sporym

wyzwaniem dla polskich europolityków. A od niej

w dużej mierze zależy, czy nasz kraj wykorzysta swoją

szansę.

nują, że Polska będzie mogła

w takiej sytuacji zrezygno-

wać z dostaw, wykorzystując

w zamian wydobycie gazu

łupkowego oraz dostęp do

globalnego rynku LNG.

Trzeba jednak pamiętać, że

na razie poszukiwania gazu

niekonwencjonalnego w na-

szym kraju dopiero trwają

i nie ma pewności, czy jego

przyszłe wydobycie będzie

opłacalne. Trudno też ocenić

na podstawie kilku wykona-

nych do tej pory odwiertów,

jak duże są tzw. zasoby wy-

dobywalne. Jednak do 2022

roku – wtedy kończy się dłu-

goterminowy kontrakt na

dostawy gazu z Rosji – Pol-

ska ma czas, aby potwierdzić

swoje zasoby i rozpocząć ko-

mercyjną eksploatację gazu

z łupków, która zapewni

bezpieczeństwo energetycz-

ne na odpowiednią skalę. n

Co dalej z gazem

w Europie?

Rozwój wydobycia węglowodorów ze złóż niekonwen-

cjonalnych przyczyniłby się do wzrostu bezpieczeń-

stwa energetycznego całej Unii – pisze wiceminister

skarbu Mikołaj Budzanowski. | E4

NIEKONWENCJONALNE ŹRÓDŁA ENERGII Możliwa samowystarczalność Polski

Gaz łupkowy coraz bliżej, na razie prowadzone są odwierty badawcze

Poszukiwania gazu łupkowe-

go w Polsce wkroczyły w no-

wą fazę. Wkrótce powinni-

śmy poznać wyniki kluczo-

wych badań, które mogą się

okazać przełomowe dla pol-

skiego rynku.

Polskie Górnictwo Nafto-

we i Gazownictwo przygo-

towuje się właśnie do

opróbowania otworu w ce-

lu stwierdzenia obecności

gazu łupkowego na Pomo-

rzu.

PGNiG podkreśla, że to

na razie odwiert badaw-

czy, a wydobycie na skalę

przemysłową nie ruszy

wcześniej niż za kilka lat.

Dotychczasowe wyniki

prac poszukiwawczych

w Lubocinie są na tyle

optymistyczne, że w kon-

cernie nie wykluczają, że

jeszcze w połowie przy-

szłego roku gaz łupkowy

z tego złoża mógłby być

wykorzystywany do pro-

dukcji energii na potrzeby

rozpoczęcia testowego wy-

dobycia. Na Pomorzu gazu

szuka też BNK Petroleum.

Przed firmami poszuki-

wawczymi jednak jeszcze

wiele pracy. Według fa-

chowców wydobycie tego

surowca na dużą skalę nie

rozpocznie się wcześniej niż

za 10 lat. – Powtórka w Pol-

sce amerykańskiego sukce-

su z gazem łupkowym i co

za tym idzie rozwiązanie

trudności energetycznych

pozostaje na razie w sferze

marzeń, które mogą się na-

wet ziścić, ale w żadnym ra-

zie nie teraz – uważa Peter

Zeihan, analityk z ośrodka

badawczego Stratfor.

Henryk Jezierski, wicemi-

nister środowiska i główny

geolog kraju, zapowiada, że

polski rząd jest jednak zde-

terminowany, by gaz łupko-

wy znaleźć, a potem rozpo-

cząć jego eksploatację.

Według Zeihana łatwo do-

strzec, dlaczego kraje Euro-

py centralnej są tak zauro-

czone ideą gazu łupkowe-

go. Przede wszystkim cho-

dzi o zmniejszenie zależno-

ści od głównego importera,

jakim jest Rosja.

Raport Stratfor zwraca

uwagę, że Polska jest w po-

dwójnym uścisku, bo Mo-

skwa nie tylko zaspokaja

ponad 70 proc. gazowych

potrzeb naszego kraju, ale

z końcem roku uruchomio-

ny zostanie gazociąg Nord-

Stream, który ominie Pol-

skę.

Energetyczna rewolucja

Gaz łupkowy może fak-

tycznie zmienić bilans

energetyczny i strukturę za-

opatrzenia Polski w surow-

ce. W polityce energetycz-

nej Polski przyjętej dwa la-

ta temu przez rząd przewi-

dziano wzrost zapotrzebo-

wania na gaz ziemny wraz

z rozwojem energetyki. Re-

alizacja głównych z ogło-

Potencjalne zagrożenia i wyzwania dla poszukiwań gazu

niekonwencjonalnego w Polsce

n występowanie zasobów obok

obszarów Natura 2000;

n silne zaludnienie obszarów

eksploatacyjnych;

n trudne i długie procedury

sprowadzania sprzętu wiert-

niczego spoza Unii Europej-

skiej;

n stworzenie korzystnych wa-

runków dla inwestorów do

produkcji gazu niekonwen-

cjonalnego (dziś brak zachęt

podatkowych i finansowych);

n rozwój konkurencyjnego i ko-

mercyjnego rynku gazu

w Polsce oraz liberalizacja

cen gazu na krajowym rynku;

n zapewnienie odpowiednich

zasobów do poszukiwań i od-

wiertów, a także odpowied-

niej infrastruktury technicz-

nej;

n rozwój i modernizacja infra-

struktury przesyłowej oraz

transportowej gazu;

n stworzenie ośrodków nauko-

wo-badawczych zajmujących

się rozwijaniem technologii

wydobywania gazu niekon-

wencjonalnego.

szonych dotąd przez firmy

projektów może zwiększyć

popyt na gaz ziemny o 2,6-

3,9 mld m sześć. rocznie,

zwiększając tym samym

udział gazu w generacji

energii elektrycznej i ciepl-

nej w elektrowniach i elek-

trociepłowniach zawodo-

wych maksymalnie nawet

do prawie 11 proc. Założe-

nia obecnej polityki energe-

tycznej Polski przewidują

budowę dwóch elektrowni

jądrowych, każda o mocy

3000 MW.

Dokończenie | E3

Dzięki łupkom gaz

prac prowadzonych w tej

lokalizacji.

Ruszyły poszukiwania

PGNiG to niekwestionowa-

ny lider w zakresie poszuki-

wań niekonwencjonalnego

gazu w Polsce. Ma 15 konce-

sji poszukiwawczych z 99

w sumie wydanych przez

resort środowiska. Spółka

w tym roku planuje jeszcze

jeden lub dwa odwierty,

koszt każdego z nich sięgnie

kilkudziesięciu milionów

złotych. Poza PGNiG gazu

łupkowego szukają także

PKN Orlen oraz firmy zagra-

niczne. Jeszcze we wrześniu

kanadyjska firma Lane Ener-

gy, współpracująca z amery-

kańskim ConocoPhillips,

rozpocznie badanie zaso-

bów złóż gazu łupkowego

na Pomorzu. Spółka zakoń-

czyła już proces szczelino-

wania hydraulicznego w od-

wiercie Łebień pod Lębor-

kiem i przygotowuje się do

E 2

BIZNES i ENERGIA

DGP | 8 września 2011 | nr 174 (3060) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL

Gazowa gorączka ogarnęła już nie

POSZUKIWANIA GAZU ŁUPKOWEGO ruszyły pełną parą. Potencjał niekonwencjonalnych złóż poznamy w ciągu najbliższej dekady. Polska może być

Michał Duszczyk

michal.duszczyk@infor.pl

Dynamiczny wzrost wydo-

bycia niekonwencjonalnego

gazu w ostatnim dziesięcio-

leciu w USA doprowadził

do wybuchu prawdziwej go-

rączki złota XXI wieku rów-

nież w innych regionach.

Gwałtowny wzrost zaintere-

sowania gazem łupkowym

ogarnął Azję, Amerykę Płd.

i Europę. Największe zainte-

resowanie łupki wzbudziły

w państwa o niewielkich za-

sobach surowców energe-

tycznych, uzależnionych od

jednego dostawcy oraz

w tych regionach, w których

cena gazu jest wysoka. Dziś

w poszukiwaniach gazu

łupkowego (tzw. shale gas)

przodują Chiny, Indie, Mek-

syk, Argentyna i Polska,

która na tle innych krajów

europejskich wyróżnia się

największą liczbą koncesji

na poszukiwanie gazu łup-

kowego oraz stosunkowo

dużą aktywnością firm po-

siadających koncesje poszu-

kiwawcze.

To właśnie w Polsce oraz

w Chinach czy Argentynie

może ruszyć pierwsza poza

Ameryką Płn. produkcja ga-

zu łupkowego na skalę

przemysłową. Zdaniem eks-

pertów na razie czekają nas

jednak żmudne prace ba-

dawcze, a przełomu należy

się spodziewać nie wcze-

śniej niż w latach 2015 –

2020, gdy faktycznie ruszy

wydobycie.

Doświadczenie z Ameryki

Warto zauważyć, że naj-

bardziej aktywnymi gra-

czami na rynku poszuki-

wań gazu niekonwencjo-

nalnego są spółki amery-

kańskie i kanadyjskie. Nic

dziwnego, bo to właśnie

one mają największe do-

świadczenie w eksploatacji

tego typu złóż, a przede

wszystkim posiadają nie-

zbędną technologię. To

dlatego spółki z niektórych

krajów (np. Chin, Indii,

Norwegii i Francji) nabyły

aktywa w sektorze gazu

łupkowego w USA i Kana-

dzie. Zależy im na pozy-

skaniu know-how.

Największe obszary wy-

stępowania gazu łupkowe-

go znajdują się w Ameryce

Płn. i Środkowej oraz

w Azji. Tylko w samej Ka-

nadzie i Meksyku szacuje

się je na 30,3 bln m sześc.,

zaś w USA na 24,4 bln m

sześc. To około 10 razy wię-

cej niż wynosi roczne wy-

dobycie gazu konwencjo-

nalnego na całym świecie.

W sumie globalny poten-

cjał tradycyjnych złóż to

190 bln m sześc. Najwięk-

sze jego pokłady znajdują

się w Rosji (23,7 proc.

wszystkich złóż na świe-

cie), Iranie (15,8 proc.) i Ka-

tarze (13,5 proc.). Dla po-

równania światowe zasoby

gazu łupkowego wynoszą

158 bln m sześc. W Azji

niekonwencjonalne złoża

występują przede wszyst-

kim w Chinach, Indiach

i Pakistanie; w Ameryce

Płd. – w Kolumbii, Argenty-

nie, Wenezueli, Brazylii,

Chile, Urugwaju, Boliwii

i Paragwaju; w Afryce –

w Maroku, Algierii, Tune-

zji, Mauretanii, RPA i Libii.

Tylko na tych trzech konty-

nentach zasoby gazu łupko-

wego wynoszą aż 104 bln

m sześc. Stosunkowo naj-

mniejsze pokłady surowca

znajdują się w Europie

i Australii – łącznie 29,2

bln m sześc.

Europejskie potrzeby

Jednak to właśnie dla Eu-

ropy znaczenie gazu nie-

konwencjonalnego jest naj-

większe. „W przeciągu 10

lat, w związku z rewolucją

gazu niekonwencjonalnego,

która spodziewana jest na

naszym kontynencie –

w tym przede wszystkim

w Polsce – unijny rynek

energii może zmienić się

w znaczący sposób. W re-

zultacie możemy być

świadkami zarówno zmian

w tradycyjnych relacjach

gazowych, jak i zwiększe-

nia bezpieczeństwa energe-

tycznego UE” – czytamy

w najnowszym raporcie In-

stytutu Kościuszki.

– Gaz niekonwencjonalny

może odegrać zasadniczą

rolę w kwestii zależności

energetycznej od Rosji –

głównego importera gazu

do UE. Wizja możliwości

wykorzystania własnych,

sporych zasobów gazu nie-

konwencjonalnego w Euro-

pie jest jednak bardzo obie-

cująca – twierdzi profesor

Alan Riley z londyńskiego

City University, jeden z au-

torów raportu. Eksploatacja

gazu niekonwencjonalnego

na skalę przemysłową, nie

tylko w USA, ale i w in-

nych krajach europejskich

lub azjatyckich, może za-

tem poważnie zachwiać

dotychczasowym układem

sił między krajami ekspor-

tującymi a importującymi

gaz ziemny. Doktor Marcin

Tarnawski z Uniwersytetu

Jagiellońskiego uważa, że

na naszym kontynencie ta-

ka sytuacja nastąpi przede

wszystkim między krajami

Europy Środkowo-Wscho-

dniej a Rosją. Może także

doprowadzić do sytuacji,

kiedy nowe inwestycje

w transeuropejskie gazocią-

gi, takie jak Nord Stream

czy South Stream, okażą

się ekonomicznie nieopła-

calne.

Alternatywa dla importu

Już teraz gaz łupkowy po-

średnio wpływa na rynek

unijny, ponieważ z powodu

spadku zapotrzebowania na

gaz skroplony (LNG)

w USA, gdzie wydobywa

się shale gas, jest on kiero-

wany właśnie do Europy.

Dlatego pojawia się szansa,

że za 4 – 5 lat będziemy

świadkami obecności na

rynku europejskim znacz-

nych ilości LNG z gazu łup-

kowego, jak również rodzi-

mego gazu niekonwencjo-

nalnego.

Autorzy raportu przeko-

nują, że jednak by gaz ten

zaczął stanowić poważną

przeciwwagę dla gazu z Ro-

sji, kraje członkowskie UE

i sama Unia muszą podjąć

kluczowe kroki.

Po pierwsze, kraje UE mu-

szą być gotowe na opraco-

wanie solidnego, acz atrak-

cyjnego systemu zachęt in-

westycyjnych dla firm po-

szukujących gazu niekon-

wencjonalnego i wydoby-

wających go. System ten

jednocześnie musi być na

tyle solidny, by gwaranto-

wał najwyższe standardy

w kwestiach ochrony śro-

dowiska w całej UE i za-

pewniał pełne przestrzega-

nie unijnych dyrektyw śro-

dowiskowych.

Z raportu wynika nato-

miast, że jest mało praw-

dopodobne, by powstało

dla Unii Europejskiej ja-

kiekolwiek prawodawstwo

przyjęte specjalnie w celu

ograniczenia produkcji ga-

zu niekonwencjonalnego

(tj. tymczasowe morato-

rium). Takie działanie

można by bowiem uznać

za próbę wpływania na

wybór przez państwo

członkowskie między róż-

nymi źródłami energii

i ogólną strukturę jego za-

opatrzenia w energię.

Profesor Riley stwierdza

także, że wykorzystanie

gazu pozwoliłyby UE szyb-

ko zmniejszyć emisję CO 2 .

Eksperci raportu z Gas

Technology Institute, po-

wołując się na wyniki ba-

dań European Gas Advoca-

cy Forum, przekonują, że

zastosowanie energetycz-

nego portfela paliwowo-

-technologicznego, którego

dużą część stanowiłby gaz

ziemny, byłoby najbardziej

opłacalnym sposobem

oraz najwłaściwszą drogą

do ograniczenia emisji

gazów cieplarnianych,

zgodnie z wytycznymi do

2030 r.

Stany Zjednoczone

To pionier i lider w zakre-

sie poszukiwań i wydobycia

gazu niekonwencjonalnego.

Jednym z kluczowych czyn-

ników wzrostu wydobycia

tego surowca w USA był

postęp w technologiach

wiercenia i szczelinowania,

które pozwoliły na eksplo-

atację gazu z rozległych złóż

łupkowych. Rosnące sza-

cunki dotyczące wielkości

tego rodzaju złóż pozwoliły

zwiększyć w ciągu ostat-

nich 10 lat zasoby gazu Sta-

nów Zjednoczonych o 50

proc. Eksperci twierdzą,

że udział gazu z łupków

w łącznej produkcji gazu

w USA do 2035 roku wzro-

śnie do 26 proc.

Chiny

W Chinach złoża gazu

łupkowego mogą być po-

równywalne z tymi w Ame-

ryce Północnej. Zgodnie ze

wstępnymi zapowiedziami

przedstawicieli resortu ds.

zasobów naturalnych do

2020 r. gaz ziemny z łup-

ków ma stanowić 10 proc.

całej chińskiej produkcji

tego surowca.

Rząd planuje rozpoczęcie

produkcji w ciągu 5 lat

i rozwinięcie w ciągu 9 lat

50 – 80 obszarów wydoby-

cia i 20 – 30 bloków poszu-

kiwawczych i wydobyw-

czych. Chińska firma CNPC

ukończyła w marcu 2011 r.

swój pierwszy odwiert ho-

ryzontalny i – wspólnie

z RD Shell i Chevronem –

prowadzi prace na złożach

łupkowych w prowincji

Syczuan.

Niemcy

Niemieckie firmy dotąd

wykazywały niewielkie za-

interesowanie poszukiwa-

niami gazu łupkowego.

Koncesję poszukiwawczą

uzyskała Thyssen Asset

Management, która będzie

wiercić na obszarach Raes-

feld, Schermbeck, Dorsten

i Bottrop.

DGP | 8 września 2011 | nr 174 (3060) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL

BIZNES i ENERGIA

E 3

mal cały świat

NIEKONWENCJONALNE ŹRÓDŁA ENERGII Możliwa samowystarczalność Polski

Gaz łupkowy coraz bliżej, na razie

prowadzone są odwierty badawcze

Dokończenie ze str. E1

pionierem przemysłowej eksploatacji w Europie

gii pierwotnej dla nowo bu-

dowanych bloków” – czyta-

my w raporcie IK.

Przed koncernami więc

dużo pracy. Aby doszło do

wydobycia gazu z łupków

na szeroką skalę, trzeba wy-

konać w ciągu najbliższych

lat setki, a docelowo tysiące

odwiertów. To pokazuje, ja-

ki to zakres prac inwestycyj-

nych.

Z importera eksporterem

Wszystko wskazuje na to,

że natura bardzo hojnie ob-

darowała nas niekonwencjo-

nalnym gazem. W kwietniu

amerykańska Agencja ds.

Energii (EIA) poinformowa-

ła, że Polska ma 5,3 bln

m sześc. możliwego do eks-

ploatacji gazu łupkowego. To

największe zasoby w Euro-

pie i jedne z największych

na świecie. To grubo ponad

30 razy więcej, niż wynoszą

nasze wydobywalne zasoby

gazu konwencjonalnego.

Przy produkcji na poziomie

14,4 mld m sześc. rocznie,

która w całości zaspokoiłoby

krajowe potrzeby na to pali-

wo, surowca wystarczyłoby

nam na co najmniej 300 lat.

Jeśli potwierdzą się informa-

cje EIA o potencjale krajo-

wych złóż, a wydobycie oka-

że się opłacalne, wówczas

staniemy się nie tylko samo-

wystarczalni pod względem

zaspokojenia gazowych po-

trzeb, ale nawet możemy za-

cząć eksportować surowiec.

Nadmiar to nie problem

Według ekspertów energii

polska gospodarka nie bę-

dzie w stanie pochłonąć tak

dużych ilości gazu niekon-

wencjonalnego. – Potencjal-

ny eksport będzie możliwy

poprzez międzysystemowe

połączenia gazowe oraz ter-

minal LNG w Świnoujściu,

który będzie można przysto-

sować również do eksportu.

Część analityków uważa,

że Polska może eksportować

kilka miliardów metrów sze-

ściennych gazu rocznie.

Eksperci IK wskazują ja-

ko odbiorców państwa, któ-

rych zapotrzebowanie na

gaz ziemny systematycznie

wzrasta, a struktura dotych-

czasowych kontraktów nie

zapewni odpowiedniego za-

opatrzenia. Surowiec z na-

szego kraju mógłby więc tra-

fiać m.in. do Niemiec, Czech,

Słowacji, a nawet do Wielkiej

Brytanii. W opinii Keitha

Boyfielda z Adam Smith In-

stitute rezerwy gazu ziemne-

go w tym ostatnim kraju cią-

gle maleją, dlatego Brytyjczy-

cy mogliby się stać jednym

z głównych klientów Polski.

michal.duszczyk@infor.pl

Poza tym koncesje na po-

szukiwanie gazu łupkowe-

go uzyskało ponad 10 spół-

ek z USA, Kanady i Au-

stralii. Największe z nich

to BNK Petroleum, 3 Legs

Resources oraz ExxonMo-

bil, który wykonał już sie-

dem odwiertów w Dolnej

Saksonii i Nadrenii Pół-

nocnej-Westfalii. Według

szacunków tylko w samej

Nadrenii Północnej-West-

falii może być 2,1 bln

m sześc. gazu, czyli więcej

niż na ogromnym, już eks-

ploatowanym złożu Bar-

nett w USA.

Holandia

W tym roku ruszą tam

pierwsze odwierty poszu-

kiwawcze. Zaplanowano je

w Haren (Brabancja). Gazu

łupkowego szukać będą

m.in. Australian Queen-

sland Gas Company, kana-

dyjska Cuadrilla Resources

i amerykański Quantum

Energy Partners. Według

raportu opracowanego

przez państwową spółkę

Energie Beheer Nederland

(EBN) holenderskie złoża

gazu niekonwencjonalne-

go są niemal 160 razy

większe niż gigantyczne

złoże gazu konwencjonal-

nego w Groningen. Zda-

niem EBN jednak poszuki-

wania i wydobycie będą

utrudnione ze względu na

dużą gęstość zaludnienia

tego obszaru.

Wielka Brytania

i Irlandia

Według British Geologi-

cal Survey na razie jest

zbyt wcześnie na ocenę

potencjału gazu łupkowe-

go w tym kraju. W 2011 ro-

ku ma odbyć się runda li-

cencyjna na poszukiwania

gazu na lądzie. Pierwsze

koncesje wydano już trzy

lata temu. Wiercenia ru-

szyły rok temu. Cuadrilla

Resources wykonała od-

wiert w Blackpool. Spółka

szacuje, że w ciągu kilku

lat będzie w stanie zaspo-

koić nawet 10 proc. popy-

tu na gaz w Wielkiej Bryta-

nii.

Z kolei w Irlandii poszu-

kiwania dopiero startują.

Na początku tego roku

Enegi Oil otrzymała konce-

sję na terenie Clare Basin,

gdzie w przeszłości wydo-

bywano ropę naftową.

Hiszpania

W Hiszpanii najbardziej

zaawansowane badania

prowadzą koncern Repsol

oraz spółka Hidrocarburos

del Cantabrico (w kraju

Basków), a także Cuadrilla

(Pireneje) i Schuepbach

Energy (Gibraltar). Od

2010 roku kraj ten zinten-

syfikował współpracę

z przedsiębiorstwami ame-

rykańskimi w zakresie wy-

miany informacji o techno-

logiach wydobycia.

Austria

Zainteresowanie gazem

łupkowym trwa tu już od

2006 roku, gdy koncern

OMV powołał specjalny

zespół badawczy. Poszuki-

wania prowadzone są

w okolicy Wiednia. Poten-

Co zmieni gaz łupkowy

Według ekspertów Instytu-

tu Kościuszki prace nad

pierwszą lokalizacją już się

rozpoczęły i jej powstanie jest

przesądzone, natomiast dru-

ga jednostka w sytuacji

zwiększonej dostępności ga-

zu ziemnego może zostać za-

stąpiona nowymi blokami ga-

zowymi, co oznaczałoby

wzrost zapotrzebowania o ko-

lejne 2,7 – 4,1 mld m sześc.

gazu ziemnego wysokometa-

nowego, ale dopiero w per-

spektywie 2025 r. i później.

Łącznie stanowi to 3000

MW uzyskanych z gazu

ziemnego, 3000 MW z ener-

gii nuklearnej i 3000 MW,

które obecnie są planowane

pod kątem energii jądrowej,

ale w przypadku zwiększają-

cej się podaży gazu mogą zo-

stać zastąpione blokami ga-

zowymi. Autorzy raportu

uważają, że kluczowe zna-

czenie dla wybranej ścieżki

rozwoju nowych mocy wy-

twórczych w Polsce ma czas.

„Im szybciej uzyskamy po-

twierdzenie dostępności za-

sobów i poziomu kosztów

wydobycia gazu niekonwen-

cjonalnego w Polsce, tym

większe prawdopodobień-

stwo zwrócenia uwagi firm

energetycznych na to wła-

śnie paliwo jako źródło ener-

Uruchomienie wydobycia gazu

łupkowego spowoduje w Euro-

pie rewolucję. Możliwe konse-

kwencje:

n zwiększenie nadpodaży ga-

zu na rynku i w konsekwen-

cji presja na obniżenie cen;

n zmniejszenie znaczenia nie-

których tradycyjnych do-

stawców surowców, zwłasz-

cza Rosji;

n zmniejszenie znaczenia nie-

których, istniejących gazo-

ciągów (np. Nord Stream)

i zaniechanie niektórych

obecnie planowanych pro-

jektów;

n osłabienie determinacji

na rzecz wdrażania odna-

wialnych źródeł energii

i rozwijania energetyki nu-

klearnej.

cjał złóż nie jest jednak

znany. OMV dość ostroż-

nie wypowiada się o szan-

sach na wydobycie gazu

łupkowego, sugerując, że

problemem mogą być

możliwości techniczne

i uwarunkowania geolo-

giczne.

Ukraina

W ciągu ostatniego roku

na Ukrainie wzrosło zain-

teresowanie gazem łupko-

wym, który w przyszłości

ma być alternatywą dla do-

staw z Rosji. Kijów rozpo-

czął współpracę z USA

w zakresie poszukiwań.

W lutym NAK Naftohaz

Ukrainy podpisał z Exxon-

Mobil memorandum, zaś

niecałe dwa tygodnie temu

Shell zawarł z Ukrhazwy-

dobuwannia umowę po-

szukiwawczo-wydo-

bywczą. Shell planuje za-

inwestować na Ukrainie

800 mln dol. Wiercenia

mają ruszyć w przyszłym

roku. W kolejce ustawiły

się też Chevron, Total,

a nawet polski Orlen i ro-

syjski TNK-BP.

Dania

Latem 2010 r. GeoFor-

schungsZentrum i Geolo-

gical Survey of Denmark

and Greenland (GEUS)

rozpoczęły badania nad

obecnością gazu w płytko

zalęgających warstwach

łupków na Bornholmie.

Wyniki mają być znane

w 2012 roku.

Szwajcaria

Spółka Schuepbach Ener-

gy zdobyła koncesje na po-

szukiwanie gazu łupkowe-

go w kantonie Fryburgu.

Wspólnie z firmą Ascent

Resources ma prowadzić

również badania w kanto-

nie Vaud.

Szwecja

Shell posiada tam konce-

sje od ponad trzech lat.

Pierwsze trzy odwierty

wykonano jednak dopiero

na początku 2010 roku.

Koncern nie upublicznił

jednak wyników testów.

Według analityków może

to wynikać z tego, że

w Szwecji jest najsilniejszy

społeczny sprzeciw wobec

wydobycia gazu łupkowe-

go.

węgierski MOL w zachod-

niej części kraju.

Turcja

W tym roku mają być wy-

konane tu pierwsze cztery

odwierty. Pracuje nad nimi

amerykańska spółka

TransAtlantic Petroleum,

która koncesje ma od

kwietnia ubiegłego roku.

W początkowym okresie

poszukiwania będą prowa-

dzone na dwóch obszarach

koncesyjnych – w Tracji

i południowo-wschodniej

Turcji.

Indie

Na początku roku odkry-

to tam pierwsze złoże

w zachodnim Bengalu.

Szacuje się, że jest to jed-

no z największych złóż ga-

zu łupkowego w świecie.

Na razie działają tam kra-

jowe koncerny, spółki za-

graniczne jeszcze nie są

obecne w Indiach. Władze

mają wątpliwości związa-

ne z technologią pozyski-

wania surowca. Niepew-

ność dotyczy ograniczo-

nych zasobów wody

w tym kraju, która jest nie-

zbędna do wierceń. Indyj-

ski rząd odłożył na rok

przetargi na koncesje łup-

kowe.

Australia

Występują tam prawdo-

podobnie bardzo duże

złoża gazu łupkowego,

mimo to poszukiwania

prowadzone są na ograni-

czoną skalę. To efekt cen

gazu konwencjonalnego

na tym kontynencie, które

należą do najniższych na

świecie.

Meksyk

Pierwsze odwierty zosta-

ły już wykonane. Prace

nad dostępem do złóż

w tym kraju prowadzi pań-

stwowa firma Pemex. Sza-

cuje się, że meksykańskie

złoża pozwolą na eksplo-

atację surowca przez 40 –

50 lat.

Argentyna

W grudniu 2010 r. spółka

YPF (argentyński oddział

hiszpańskiego Repsolu)

ogłosiła odkrycie dużego

złoża gazu łupkowego

w Loma de la Lata w pro-

wincji Neuquen. Szacuje

się, że może ono zaspoko-

ić wewnętrzny popyt na

gaz przez 80 lat. Działają

tu także amerykańska fir-

ma Apache (w tym roku

miała wykonać sześć od-

wiertów) oraz francuski

Total. Poszukiwaniami

w tym kraju interesuje się

ponadto kanadyjska spół-

ka Americas Petrogas. n

PROMOCJA

UWAGA!

książka niezbędna

w każdej ﬁ rmie

ponad 300 stron porad,

❙ jakie bonusy może otrzymać pracownik ❙ jak są one opodatkowane

❙ jak rozliczać nagrody, imprezy integracyjne, abonamenty medyczne,

samochody itd. ❙ jak zabezpieczyć się na wypadek kontroli ﬁ skusa i ZUS

Rumunia

Jeden z bardziej perspek-

tywicznych, a wciąż nieza-

gospodarowany przez

wielkie koncerny krajów

europejskich. Dopiero

w tym roku wydano

pierwsze koncesje. Otrzy-

mały je m.in. Chevron

w regionie Dobrudży oraz

Zamówienia :

tel. 801 626 666, (22) 761 30 30, e-mail: bok@infor.pl

www.gazetaprawna.pl/ksiazka_swiadczenia

Promocyjna cena dla prenumeratorów DGP 69 zł * + koszt wysyłki 7,50 zł

jak uniknąć błędów w rozliczeniach

bonusów z ﬁ skusem i ZUS

Przysługuje obecnym prenumeratorom: Dziennika Gazety Prawnej,

e-wydania DGP lub Serwisu Kadrowego i Księgowego Gazety Prawnej

E 4

BIZNES i ENERGIA

DGP | 8 września 2011 | nr 174 (3060) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL

Co dalej z gazem w Europie?

POLITYKA ENERGETYCZNA Jednym z największych wyzwań Unii Europejskiej jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego w obliczu

rosnącego uzależnienia od importu – tę oczywistą opinię można usłyszeć w Brukseli przy każdej okazji. Jednak deklaracje polityczne to za mało

Nadszedł już czas na podję-

cie konkretnych działań. UE

musi importować aż 62,8

proc. proc. potrzebnego gazu.

Polska na 14,5 mld m sześc.

zużycia rocznego importuje

ok. 9,5 mld m sześc. Najwię-

cej importowanego gazu do

Europy (blisko 37 proc. całe-

go importu) pochodzi z Ro-

sji. Kolejne ponad 26 proc.

importuje się z Norwegii.

Z krajów afrykańskich i Bli-

skiego Wschodu około 25

proc. Rosnący import wyni-

ka ze zmniejszenia wydoby-

cia na terenie UE. Udoku-

mentowane zasoby gazu

ziemnego spadły o ok. 26

proc. Według prognoz pro-

dukcja własna UE do 2030 r.

spadnie z obecnego poziomu

ok. 200 mld m sześc./rok do

ok. 100 mld m sześc./rok.

Tymczasem według IEA za-

potrzebowanie UE na gaz

ziemny będzie rosło średnio

o 0,4 proc. rocznie i w 2035

roku wyniesie 598 mld m

sześc., z czego ok. 84 proc.

będzie pochodzić z importu.

Perspektywa importowa UE

może być jednak w przyszło-

ści diametralnie inna. W da-

nych tych nie uwzględniano

możliwości, jakie stwarza

gaz łupkowy, który zapewne

może zmienić wiele na tym

rynku. Tak, jak ma to miejsce

w USA. Szansa jest na wy-

ciągnięcie ręki, jednak aby

tak się stało, musimy dołożyć

starań, tworząc optymalne

warunki do poszukiwań

i wydobycia gazu niekon-

wencjonalnego, w tym gazu

z łupków.

Popyt dyktuje ceny

Zbliżająca się jesień 2011 r.

zwiastuje początek sezonu

grzewczego, a to oznacza

zwiększone zapotrzebowanie

na gaz. Jego konsumenci

z uwagą śledzą doniesienia

o kolejnych rekordowych do-

chodach wypracowywanych

przez największego dostaw-

cę gazu dla Europy – Gazpro-

mu. Na te rekordowe wyniki

składa się cała „gazowa” Eu-

ropa. Według dostępnych da-

nych (za rok 2009) kraje UE

zużyły ok. 460 mld m sześc.

gazu ziemnego (stanowiło to

15,6 proc. proc. całego zuży-

cia światowego).

Niestabilna sytuacja w czę-

ści krajów arabskich spowo-

dowała skokowy wzrost cen

ropy, a za nią poszybowały

ceny gazu. Szef Gazpromu

Alieksiej Miller zapowiedział

w swoim blogu, iż pod ko-

niec 2011 roku cena gazu

z rosyjskich źródeł może się-

gnąć nawet 500 dol. za 1000

m sześc.. Dlatego do między-

narodowego arbitrażu

w Sztokholmie wpływają ko-

lejne wnioski od europej-

skich gigantów energetycz-

nych – E.ON, GDF Suez, ENI

czy Shella domagających się

ograniczenia powiązania ce-

ny gazu z cenami ropy i ob-

niżenia rachunków za rosyj-

ski gaz.

Polska po kryzysie

Jak na tym tle wygląda sy-

tuacja Polski? Właściwa oce-

na nie jest możliwa bez uka-

zania okoliczności sprzed

dwóch lat. Kryzys gazowy na

początku 2009 roku pozosta-

wił nasz kraj z poważnym

deficytem dostaw po zaprze-

staniu wywiązywania się ze

swoich zobowiązań przez

spółkę RosUkrEnergo. Kon-

trakt z tym podmiotem był

spadkiem po nieprzemyśla-

nych decyzjach poprzednich

rządów. Aby uniknąć kryzy-

su gazowego w środku zimy,

PGNiG podjął aktywne pró-

by pozyskania brakujących

ilości gazu. Rozmowy były

tym trudniejsze, że Polska

nie posiadała wówczas moż-

liwości sprowadzenia dodat-

kowych ilości gazu z kierun-

ku innego niż wschodni.

Ostatecznie w październiku

2010 r. udało się osiągnąć po-

rozumienie ze stroną rosyj-

ską, zgodne w pełni z pra-

wem europejskim i zabezpie-

czające interesy RP. Aneks do

umowy gazowej z roku 2010

gwarantuje nam stabilność

dostaw bez udziału niepew-

nych pośredników do roku

2022. Strona rosyjska po-

twierdziła wolę utrzymania

tranzytu gazu przez polski

odcinek gazociągu jamalskie-

go do 2045 roku. Dzięki uzy-

skanemu rabatowi oraz wła-

snemu wydobyciu pocho-

dzącemu ze źródeł krajo-

wych udaje się utrzymać ce-

nę gazu dla polskich odbior-

ców poniżej cen w krajach

sąsiednich, zwłaszcza Nie-

miec czy Czech. Jednak dą-

żąc do jej obniżenia poprzez

częściowe oderwania od cen

ropy i, podobnie jak inni du-

zi odbiorcy gazu, PGNiG

wszczął negocjacje cenowe,

które zapewne zakończą się

niebawem wnioskiem do ar-

bitrażu. Czy uda się uzyskać

obniżkę ceny? W naszej oce-

nie jest to w pełni uzasadnio-

ne.

Z innych źródeł

Znacznie skuteczniejszym

instrumentem wzmacniają-

cym pozycję negocjacyjną są

inwestycje w infrastrukturę

zapewniającą Polsce realną

dywersyfikację zarówno źró-

deł, jak i kierunków dostaw

gazu: terminal LNG, połącze-

nia z europejskim systemem

gazowym oraz poszukiwania

złóż surowca w kraju i za

granicą. Aby w przyszłości

uniknąć sytuacji pozostawio-

nej przez poprzednie rządy,

czyli de facto uzależnienia

od jednego dostawcy, ostat-

nie cztery lata były czasem

inwestycji w sektorze gazo-

wym na skalę niespotykaną

w ostatnich kilkudziesięciu

latach. W ich efekcie powstał

pierwszy interkonektor

z Czechami (2,5 mld m

sześc. przepustowości), a do

końca roku otwarte będzie

rozbudowane połączenie

z Niemcami w Lasowie (1,5

mld m sześc. przepustowo-

ści). Ponadto sukcesywnie

realizowane są kolejne etapy

inwestycji w zakresie Termi-

nalu LNG w Świnoujściu,

dzięki czemu od

2014 r. możliwy będzie im-

port gazu z dowolnego miej-

sca na świecie. Równolegle

powstaje ok. 1 tys. km no-

wych gazociągów przesyło-

wych. Jesienią rozpocznie się

wydobycie gazu na norwe-

skim złożu Skarv, którego

udziałowcem jest PGNiG.

W dalszej perspektywie

czynnikiem mogącym istot-

nie zmienić sytuację na pol-

skim (i nie tylko) rynku jest

gaz ze złóż niekonwencjonal-

nych. Dzięki eksploatacji ta-

kich złóż od roku 2009 USA

wyprzedzają Rosję pod

względem wydobycia gazu

ziemnego. Jej efektem były

także obniżki cen gazu na

rynkach spotowych. To do-

bre wiadomości dla nas. Tak

samo jak informacja na temat

potencjału polskich złóż łup-

ków, które wg wstępnych

szacunków mogą zawierać

nawet 5,3 bln m sześc. gazu.

Jednak zanim będziemy

mogli mówić o sukcesie, nie-

zbędne jest podjęcie szeregu

działań. Konieczna jest sze-

roko zakrojona akcja infor-

macyjna, która powielanym

bezrefleksyjnie negatywnym

stereotypom przeciwstawi

rzeczowe argumenty. Proces

Mikołaj Budzanowski, wiceminister Skarbu Państwa,

odpowiedzialny za nadzór nad realizacją terminalu LNG

w Świnoujściu oraz sektor ropy i gazu

alnego zagospodarowania

wyłącznie koncesji należą-

cych do spółek z udziałem

Skarbu Państwa konieczne

będzie wykonanie w najbliż-

szych latach co najmniej kil-

kuset odwiertów, co pokazu-

je skalę inwestycji. Aktualnie

działania powinny zatem

skoncentrować się na zapew-

nieniu otoczenia regulacyj-

nego stymulującego inwesty-

cje w poszukiwania i wydo-

bycie gazu ze złóż niekon-

wencjonalnych oraz maksy-

malnej akumulacji przez

podmioty krajowe środków

niezbędnych na prowadze-

nie prac. Celem zapewnienia

równych szans w stosunku

do podmiotów prywatnych

należy rozważyć wprowa-

dzenie rozwiązań rozluźnia-

jących rygory związane

z obowiązkiem stosowania

prawa zamówień publicz-

nych przez podmioty

z udziałem Skarbu Państwa

np. przy pracach poszuki-

wawczych. Być może warto

byłoby też zastanowić się

nad uwzględnieniem projek-

tów w tym zakresie w instru-

mentach dofinansowania z

UE. Pozostaje wreszcie kwe-

stia opłacalności wydobycia

gazu z łupków. Szacunki po-

kazują, iż nawet przy założe-

niu wyższych kosztów wy-

dobycia niż w Ameryce Płn.

cena gazu z takiego źródła

pozostawałaby konkurencyj-

na wobec średnich cen na

rynkach europejskich.

Perspektywa rozwoju wy-

dobycia gazu na terenie UE

ma jeszcze jeden walor. Pa-

kiet energetyczno-klimatycz-

ny przyjęty przez kraje Unii

Europejskiej oraz działania

na rzecz stałego zmniejsza-

nia emisji CO 2 do atmosfery

powodują zwiększone nakła-

dy na tzw. odnawialne źródła

energii, jak wiatr, słońce, wo-

dę i biomasę. Ich specyfiką

jest jednak niska wydajność,

a także uzależnienie od wa-

runków pogodowych. Jeżeli

jednocześnie wskazuje się na

potencjalne zagrożenia zwią-

zane z energetyką jądrową,

istnieje tylko jedna alternaty-

wa dla węgla, gwarantująca

przy tym stabilność systemu

energetycznego – elektrow-

nie opalane gazem. Nie jest

istotne, czy pochodzący

z łupków, czy ze złóż kon-

wencjonalnych – ważne, aby

jego dostawy były pewne,

a cena konkurencyjna.

NOT. MD

wydobycia gazu z łupków

nie stwarza jakiegokolwiek

zagrożenia dla ludzi i środo-

wiska, co potwierdzają m.in.

raporty polskich służb geolo-

gicznych. Nie ma ryzyka za-

trucia wód pitnych, wierce-

nia nie wywołują trzęsień

ziemi, a środki chemiczne

w tzw. płuczki używanej do

szczelinowania hydraulicz-

nego są wykorzystywane

w życiu codziennym w pro-

duktach spożywczych czy

środkach czystości. Jedno-

cześnie regulacje i procedu-

ry środowiskowe obowiązu-

jące w Polsce i Europie nale-

żą do najbardziej restrykcyj-

nych na świecie. Zapewnia-

ją one pełną kontrolę i bez-

pieczeństwo wykonywania

prac związanych z poszuki-

waniem i eksploatacją węglo-

wodorów ze złóż niekon-

wencjonalnych. Co ciekawe,

wątpliwości bądź sprzeciw

wobec perspektywy rozwoju

wydobycia gazu łupkowego

w Europie formułują przede

wszystkim przedstawiciele

państw, które z określonych

powodów nie są zaintereso-

wane ekonomicznym powo-

dzeniem tego projektu. Jed-

nocześnie jednak wiele liczą-

cych się członków UE, jak

Czechy czy Wielka Brytania

dostrzegają w łupkach szan-

se, a nie zagrożenia i konse-

kwentnie wydają pozwolenia

na prowadzenie poszuki-

wań. Rozwój wydobycia wę-

glowodorów ze złóż niekon-

wencjonalnych przyczyniłby

się do wzrostu bezpieczeń-

stwa energetycznego całej

Unii. Zatem instytucje euro-

pejskie zamiast wprowadza-

nia ograniczeń powinny ra-

czej skupić się na wspieraniu

budowania własnych kom-

petencji w zakresie poszuki-

wań i eksploatacji gazu łup-

kowego przez podmioty eu-

ropejskie.

Ile to kosztuje

Obok niewątpliwie istot-

nych zagadnień związanych

z ochroną środowiska, klu-

czowe są również aspekty

ekonomiczne. Do wydobycia

gazu ze złóż niekonwencjo-

nalnych konieczne jest wy-

konanie skomplikowanych

i kosztochłonnych zabiegów

(koszt jednego odwiertu

w zależności od lokalizacji to

30 – 50 mln zł). Dla ewentu-

INFRASTRUKTURA System przesyłu gazu

Musimy rozbudować sieć gazociągów, nie tylko z powodu łupków

Niezależnie od tego, z jakich

alternatywnych wobec rosyj-

skiego źródeł gazu będziemy

korzystać, musimy zwiększyć

moc przesyłową systemu ga-

zociągów.

Za sieć przesyłową gazu

odpowiada zależna od Skar-

bu Państwa spółka Gaz-Sys-

tem, która zarządza 10 tys.

km gazociągów. Prezes Gaz-

-Systemu Jan Chadam de-

klarował podczas konferen-

cji „Dziennika Gazety Praw-

nej”, że spółka chce brać ak-

tywny udział w likwidacji

tzw. wysp energetycznych,

czyli krajów i regionów, któ-

rych zabezpieczenie w su-

rowce energetyczne pocho-

dzi z jednego źródła. Dlate-

go też – niezależnie od moż-

liwych dodatkowych wy-

zwań związanych z projek-

towanym wydobyciem gazu

łupkowego – prowadzone są

prace nad krajowym syste-

mem przesyłowym i możli-

wościami połączeń z inny-

mi krajami.

Trwa rozbudowa połączeń

transgranicznych: w pierw-

szej kolejności chodzi o bu-

dowę gazociągu łączącego

nas z Czechami (w okoli-

cach Cieszyna) i rozbudowę

połączenia z Niemcami

(punkt w Lasowie i budowa

nowych gazociągów na Dol-

nym Śląsku).

Firma zapewnia, że nie bę-

dzie problemu z dostarcze-

niem wydobytego gazu ze

złóż łupkowych w dowolne

miejsce. Będzie jednak ko-

nieczne stworzenie gazocią-

gów do odbierania go

z miejsca wydobycia.

– Wiemy, gdzie są złoża,

więc musimy tam stworzyć

infrastrukturę, żeby móc

przesyłać gaz w inne rejony

– mówił prezes Jan Cha-

dam.

Kiedy może powstać ta

rozbudowana sieć dostoso-

wana do przesyłu gazu

z łupków? Najdłuższym eta-

pem są prace przygotowaw-

cze. Trzeba na nie około

trzech lat. Sama budowa to

około roku.

Prognozowane koszty bu-

dowy sieci potrzebnej do

dystrybucji gazu łupkowego

to 4 – 5 mld zł. Wartość in-

westycji w system przesyło-

wy do 2014 roku wyliczana

jest na 8 mld zł, z czego 3,6

mld zł pochodzi ze środków

własnych spółki, 1,7 mld

z banków komercyjnych, ty-

le samo z dofinansowania

z Unii Europejskiej, a 1 mld

zł z EBOR i EBI. Jak zapew-

nia prezes Chadam, nie ma

więc problemu z finansowa-

niem. Jedyne, co by się jesz-

cze przydało, to, jak twier-

dzi, uproszczenie procedur,

tak jak było w przypadku

terminalu LNG, kiedy to na

drodze specjalnej ustawy

ułatwiono budowę.

MWW

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: