Andragogika w perspektywie zintegrowanej Europy
Andragogika jako dyscyplina naukowa
Duży wpływ na powstanie nowej dyscypliny mają następujące okoliczności:
nowa konceptualizacja istniejącej rzeczywistości poddawanej badaniom naukowym;
tworzenie nowej perspektywy dla danego przedmiotu badań;
społeczne zapotrzebowania na nowa wiedzę
Wydaje się, że w przypadku powstania andragogiki trzeci przypadek jest najbardziej charakterystyczny.
W Europie Zachodniej badania w obrębie oświaty dorosłych stały się popularne dopiero w ostatnim 25-leciu XX wieku. Zjawisko opóźnień w rozwoju teorii oświaty dorosłych można tłumaczyć tym, że europejskie uniwersytety mniej ulegały wpływom presji społecznej. Zwracały mniejszą uwagę na kształcenie wykwalifikowanych pracowników oświaty dorosłych. Sytuacja ta zmieniła się na korzyść w latach 70-tych. Nastąpił wzrost zainteresowania ze strony uniwersytetów podejmowaniem badań w obrębie oświaty dorosłych. W Niemczech specjalizację z zakresu oświaty dorosłych w ramach studiów pedagogicznych wprowadzono w końcu lat 60-tych. Wzrost roli i znaczenia oświaty dorosłych w Europie Zachodniej wiązał się z realizacją założeń państwa dobrobytu. Pomimo pewnych różnic między Europą Wschodnią a Zachodnią, istnieją również podobieństwa w rozwoju teorii oświaty dorosłych. Zarówno w jednej jak i drugiej części Europy nawiązywała ona do głównych zmian społeczno-ekonomicznych, jakie nastąpiły na Zachodzie i Wschodzie. W Europie Wschodniej, zwłaszcza do końca lat 60-tych , odnoszono się do marksistowsko-leninowskich teorii społecznych, podczas gdy w Europie Zachodniej oświata dorosłych koncentrowała się na realizacji funkcji instrumentalnych, dotyczących głównie problemów kształcenia zawodowego, dokształcania i doskonalenia robotników. Głębokie zmiany społeczno-ekonomiczne i polityczne, które dokonały się w Europie Środkowej i Wschodniej w końcu lat 80-tych i 90-tych miały fundamentalne znaczenie w zmianie orientacji w zainteresowaniach badawczych w oświacie dorosłych.
Termin andragogika
Termin „andragogika” występuje w kilku znaczeniach w różnych krajach świata. Jest synonimem „pedagogiki dorosłych”; różnicuje uczenie się dzieci i ludzi dorosłych; stanowi połączenie oświaty dorosłych, opieki społecznej oraz działania komórek osobowych w zakładach pracy.
Współcześnie w wielu krajach termin „andragogika” oznacza dyscyplinę naukową, której przedmiot obejmuje oświatę dorosłych. Trzeba jednak pamiętać, że w wielu krajach oświata dorosłych obejmuje szeroki zakres różnorodnych działań, jak: rozwój osobisty, oświata kompensacyjna, kształcenie zawodowe itp.
Ciągle jeszcze za granicą funkcjonują 3 terminy, które nawzajem się przeplatają.
Andragogika- oznaczająca społeczną i oświatową praktykę pracy z dorosłymi
Andragogika- dotycząca teorii normatywnej obejmującą pracę społeczną i oświatę dorosłych
Andragogika- oznaczająca naukę obejmującą oświatę dorosłych
Z taką klasyfikacją tych podstawowych pojęć można się zetknąć np. w Holandii i Niemczech. Podobne rozumienie tych pojęć występuje w byłej Jugosławii i Polsce.
Andragogika jest nauką, która zajmuje się procesem kształcenia oraz wychowania ludzi dorosłych. Wśród nauk o człowieku zajmuje ważne miejsce, ponieważ odpowiada na pytania: jakim może być człowiek dorosły, jaki poziom rozwoju i sprawności intelektualnej może osiągnąć, jeśli stworzy mu się optymalne warunki edukacji, a on sam podejmie samodoskonalenie. Andragogika dba także o zapewnienie warunków umożliwiających skuteczne realizowanie programów szkolnych, a także przygotowuje dorosłych do rozwiązywania problemów zawodowych, społecznych i osobistych .
W związku z integracją Polski ze strukturami Unii Europejskiej coraz ważniejszym zadaniem dla edukacji dorosłych jest tworzenie możliwie najszerszego wspólnego układu odniesienia, w postaci wiadomości, umiejętności i postaw. Szczególnie duża uwaga powinna zostać zwrócona na rozwój wiedzy z zakresu porozumiewania się, tak aby jak największa liczba ludzi posługiwała się tym samym językiem. Szkoła powinna kształtować podatność na zmiany, czyli zachęcać do dalszego zdobywania wykształcenia ogólnego oraz zawodowego, a także uświadamiać słuchaczom, że ich całe życie będzie nieustanną "szkołą dokształcającą". Kolejnym ważnym dążeniem jest rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze wzrostem informacji, co również oznacza znajomość techniki komputerowej i korzystania z Internetu. Ponadto istotnym staje się zrozumienie, jak ogromne znaczenie ma utrzymanie równowagi pomiędzy systemem ekologicznym i techniką. We wszystkich krajach europejskich dąży się do określenia tzw. kompetencji kluczowych, czyli rozpoznawania kwalifikacji u osób dorosłych, w celu znalezienia najlepszych rozwiązań w zakresie ich oceny. Chodzi o wyznaczenie pewnej liczby odpowiednio zdefiniowanych umiejętności z takich dziedzin jak: technologia informacyjna, języki obce, finanse, zarządzanie itp. Ważne jest stworzenie systemu oceny umiejętności w każdej z tych dziedzin oraz wypracowanie bardziej elastycznych środków formalnego uznawania kwalifikacji. Również dopasowanie celowości edukacji do wymogów świata pracy jest niezbędnym elementem, który szkoła musi wziąć pod uwagę. Ponadto opanowanie języków obcych może pozwolić obywatelom na korzystanie z możliwości zawodowych, jakie otwiera przed nimi powstanie nowego międzynarodowego rynku pracy.
Profesor J. Sztumski w swoim artykule twierdzi, iż przed pedagogiką pracy i andragogiką stoją wyzwania wynikające z przynależności do Unii Europejskiej i postępującej globalizacji. Dotyczą one m.in. potrzeby kształcenia ludzi przystosowanych do życia w wielokulturowych społeczeństwach, pilnej potrzeby rewizji dotychczasowych programów nauczania w celu przystosowania ich do rzeczywistych wymogów współczesności oraz konieczności przezwyciężania barier językowych. Problemy te ukazane zostały m.in. w kontekście barier utrudniających dostęp do nauki (wynikających z postępującego zubożenia polskiego społeczeństwa i zjawiska wtórnego analfabetyzmu), nieodzowności kształcenia ustawicznego oraz dokształcania się w zakresie przygotowania do życia w społeczeństwie obywatelskim.
Literatura:
Ryszard Pachociński „Andragogika w wymiarze międzynarodowym’’
Artykuł Janusza Skwarka „Kształcenie dorosłych w świetle badań współczesnego życia”- Internet
Zygmunt Wiatrowski „Pedagogika pracy i andragogika w konstelacji europejskiej i globalnej”
Dziuba28