mm-caz.pdf

http://autonom.edu.pl

Marian MAZUR, 1969, Cybernetyka a zarządzanie , Ministerstwo Spraw Wewnętrznych,

Departament Szkolenia i Wydawnictw.

Zeskanował i opracował W.D. (autonom@o2.pl).

Rozdział ósmy „Kierownictwo”.

OD REDAKCJI

W rozwoju współczesnej wiedzy obserwujemy dwie tendencje: specjalistyczną i

integracyjną. Tendencja specjalistyczna wyraża się w powstawaniu wysoko

wyspecjalizowanych dziedzin, np. chemii makromolekularnej, teorii maszyn elektrycznych czy

lingwistyki matematycznej, w której stosuje się specyficzne metody badawcze. Tendencja

integracyjna wiąże się z powstawaniem takich dziedzin wiedzy, jak na przykład cybernetyka,

operująca metodami i pojęciami, które można stosować w różnych dziedzinach nauki i

praktyki. Z tych też względów zainteresowanie cybernetyką jest ogromne, mówi się nawet o

modzie na cybernetykę.

Cybernetykę można stosować w biologii, psychologii, kryminalistyce, prawie,

socjologii, w naukach technicznych. Można ją również stosować i w działalności naszego

resortu. Jednakże, aby można było z tej nauki osiągnąć praktyczne korzyści, należy znać jej

przedmiot i metody badawcze. Książka prof. M. Mazura ma właśnie taki cel:zapoznać

Czytelnika z podstawowymi pojęciami cybernetyki oraz z niektórymi jej działami. Znajdzie w

niej Czytelnik definicję cybernetyki, rodzaje sterowania i sprzężeń, najważniejsze zagadnienia

teorii informacji, oryginalną koncepcję układu samosterownego (model myślenia) oraz duży

dział poświęcony decyzjom i problematyce kierownictwa.

Książka napisana jest jasno i przejrzyście. Wymaga jednak od Czytelnika minimum

wiedzy z zakresu szkolnej algebry oraz umiejętności śledzenia wywodu matematycznego.

Licząc się z tym, że nie wszystkich może interesować matematyczna strona rozważań,

określone fragmenty tekstu zostały wydrukowane mniejszą czcionką. Nie oznacza to, iż są to

fragmenty mało istotne, są jednak nieco trudniejsze do zrozumienia - zwłaszcza dla

Czytelnika słabo wdrożonego do myślenia matematycznego.

Ze względu na możliwość praktycznych zastosowań cybernetyki, chcielibyśmy zwrócić

uwagę na rozdziały poświęcone prakseologii, decyzjom i kierownictwu. Omawia się w nich

różne formy podejmowania decyzji, łącznie z decyzjami optymalnymi oraz problematykę

kierowania ludźmi w aspekcie przekazywania informacji.

Należy przy tym uczynić uwagę, że rozwój dotyczący zjawisk społecznych, szczególnie

w rozdziałach traktujących o kierowaniu ludźmi i innych formach działania ludzkiego, autor

przedstawił za pomocą schematów idealnych, koniecznych w rozważaniach o charakterze

matematycznym. Jest to pewne uproszczenie, toteż wskazania oparte na takich rozważaniach

nie dają się przenosić bezpośrednio do praktyki społecznej. Wartość ich polega na okazaniu

ogólnych zasad odgrywających istotną rolę w funkcjonowaniu społeczeństw z punktu

widzenia procesów sterowania.

Jest to pierwsza nasza publikacja książkowa poświęcona tej niełatwej, ale ogromnie

użytecznej dyscyplinie nauki. Następne pozycje, które obecnie znajdują się w przygotowaniu,

będą dotyczyły zagadnień praktycznych, wiążących się z działalnością naszego resortu.

ROZDZIAŁ ÓSMY

KIEROWNICTWO

W najogólniejszym ujęciu, przedmiotem techniki zarządzania jest rola społeczności

ludzkiej w procesie sterowania przyrodą. Rolę tę społeczność może spełniać najskuteczniej,

wykorzystując swoją wiedzę o sprzężeniach, procesach informacyjnych, sterowaniu,

decyzjach i ich optymalizacji, co było tematyka poprzednich rozdziałów.

Obecnie zajmiemy się szczegółem fragmentem techniki zarządzania, dotyczącym

kierownictwa, tj. stosunków między członkami społeczności w procesie zarządzania. Inaczej

mówiąc, zamiast układem społeczność — przyroda, będziemy się zajmować układem

kierownik — wykonawca. Rozpoczniemy rozważania od porównania cybernetycznych

schematów obu tych układów.

Najprostszym przykładem układu społeczność — przyroda jest układ człowiek —

narzędzie (rys. 39). Jest to układ sprzężenia zwrotnego (por. rys. 2), w którym człowiek

oddziałuje na narzędzie oraz narzędzie oddziałuje na człowieka.

Rys. 39

Jeśli w tych oddziaływaniach rozróżnić przebiegi informacyjne i przebiegi

energetyczne, to schemat z rys. 39 przekształci się w schemat przedstawiony na rys. 40. Na

przykład, kolarz jadący na rowerze dostarcza swojemu pojazdowi informacji co do

pożądanego kierunku jazdy oraz energii napędowej, a otrzymuje od niego informacje o

rzeczywistym kierunku jazdy oraz energię, dzięki której przemieszcza się wzdłuż drogi.

Rys. 40

Aby sporządzić schemat układu kierownik-wykonawca, rozpatrzmy bliżej obieg

informacji na rys. 40. Między przepływem informacji od człowieka do narzędzia a

przepływem informacji od narzędzia do człowieka występuje dość istotna różnica. Przepływ

informacji od człowieka do narzędzia odbywa się wskutek działania człowieka; informacje te

są rozkazami. Wobec symetrii schematu na rys. 40 można by sądzić, że przepływ

informacji od narzędzia do człowieka odbywa się wskutek działania narzędzia, a tymczasem i

ten przepływ informacji odbywa się wskutek działania człowieka; informacje te są

obserwacjami. Na przykład, kolarz spostrzegając, że rower zbacza z drogi (obserwacja),

wymusza pożądaną zmianę kierunku jego ruchu (rozkaz).

Natomiast nie można by powiedzieć, że rower obserwuje zachowanie się kolarza i

wymusza zmianę jego postępowania.

Brak symetrii w układzie człowiek-narzędzie nie wynika z okoliczności, że człowiek

jest istota żywą, narzędzie zaś martwym przedmiotem, lecz z okoliczności, że człowiek dzięki

posiadaniu homeostatu jest układem samodzielnym, a narzędzie nie jest takim układem

(gdyby człowiek miał do czynienia nie z narzędziem lecz z autonomem, tj. maszyną

wyposażoną w homeostat i dzięki temu stanowiącą układ samodzielny, to chociaż wszystkie

elementy autonomii byłyby wykonane z technicznych materiałów konstrukcyjnych,

zachowanie się autonomii byłoby analogiczne do zachowania się człowieka).

Ponieważ zarówno kierownik jak i wykonawca są organizmami, a więc układami

samodzielnymi, więc układ kierownik-wykonawca jest symetryczny. Symetria polega na tym,

że nie tylko kierownik może stawiać żądania wykonawcy i obserwować ich spełnianie, ale i

wykonawca może stawiać żądania kierownikowi i obserwować ich spełnianie.

W jakim stopniu żądania jednego i drugiego będą spełniane, zależy to od ilości

energii, jaką każdy z nich rozporządza, aby wymusić spełnianie swoich żądań (rozkazów).

Przy posługiwaniu się narzędziem człowiek musi również ponosić trud obserwacji

zachowania się narzędzia. Może on sobie ten trud zmniejszyć wyposażając narzędzie w

urządzenie sygnalizacyjne. Wówczas informacje przenoszone od narzędzia do człowieka nie

są już obserwacjami dokonywanymi przez człowieka lecz meldunkami dostarczanymi

przez narzędzie.

Podobnie jest w układzie kierownik-wykonawca. Zamiast obserwować, jak

wykonawca wykonał otrzymany rozkaz, kierownik może zażądać żeby wykonawca złożył mu

meldunek o wykonaniu rozkazu. Również wykonawca, zamiast obserwować jak kierownik

wykonuje jego rozkazy, może żądać składania meldunków o ich wykonaniu.

Rys. 41

W rezultacie, w układzie kierownik-wykonawca (rys. 41) otrzymuje się następujących

sześć możliwych oddziaływań.

Kierownik:

— wydaje wykonawcy rozkazy ( R ),

— do ich wykonania stosuje przymus ( Z ),

— o ich wykonaniu odbiera meldunki ( m ).

Wykonawca:

— wydaje kierownikowi rozkazy ( r ),

— do ich wykonania stosuje przymus ( z ),

— o ich wykonaniu odbiera-meldunki ( M ).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: