Ruiz Zafon Carlos - Cien wiatru.pdf - Książki SF i inne dobre - raptorx1

Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA

Cień wiatru

Carlos Ruiz Zafón

przełożyli

Beata Fabjańska-Potapczuk Carlos Marrodan Casas

Tytuł oryginału: La Sombra del Viento

Projekt okładki: Maryna Wiśniewska

Redakcja: Marta Szafrańska-Brandt

Redakcja techniczna: Zbigniew Katafiasz

Korekta: Elżbieta Jaroszuk

Zdjęcie wykorzystane na okładce © Francesc Catala-Roca

Photographs © Francesc Catala-Roca

) for the Polish translation by Beata Fabjańska-Potapczuk

and Carlos Marrodan Casas

ISBN 83-7200-159-6 (oprawa twarda) ISBN 83-7319-502-5 (oprawa broszurowa)

Warszawskie Wydawnictwo Literackie

MUZA SA Warszawa 2005

Joanowi Ramonowi Planas, zasłużył chyba na coś lepszego

Cmentarz Zapomnianych Książek

Wciąż pamiętam ów świt, gdy ojciec po raz pierwszy wziął mnie ze sobą w miejsce

zwane Cmentarzem Zapomnianych Książek. Szliśmy ulicami Barcelony. Byty pierwsze

dni lata 1945 roku. Miasto codziennie dusiło się pod naporem szarego jak popiół

nieba i słonecznego żaru, zalewającego Ramblę Santa Mónica strumieniem płynnej

miedzi.

- Danielu, to, co dzisiaj zobaczysz, masz zachować wyłącznie dla siebie -

ostrzegł mnie ojciec. - Nikomu ani słowa. Nikomu. Nawet twojemu przyjacielowi

Tomasowi.

- Nawet mamie? - spytałem cichutko.

Ojciec westchnął, ukryty za tym swoim smutnym uśmiechem, który jak cień

towarzyszył mu nieodłącznie przez całe życie.

- Nie, oczywiście, że nie - odparł, spuszczając głowę. - Przed nią nie mamy

tajemnic. Mamie możesz mówić wszystko.

Szalejąca tuż po wojnie domowej epidemia cholery zabrała mi mamę. Pochowaliśmy

ją na cmentarzu Montjuic w dniu moich czwartych urodzin. Pamiętam tylko, że

padało przez cały dzień i całą noc, a kiedy zapytałem tatę, czy niebo też

płacze, nie był w stanie słowa z siebie wykrztusić. Mimo upływu sześciu lat

nieobecność mamy była dla mnie wciąż jakimś omamem, krzykiem ciszy, której nie

potrafiłem jeszcze zagłuszyć słowami. Mieszkaliśmy z ojcem na ulicy Santa Ana,

tuż przy placu kościelnym.^ Nasze małe mieszkanie mieściło się bezpośrednio nad

antykwariatem specjalizującym się w sprzedaży zarówno rzadkich egzemplarzy dla

bibliofilów, jak i książek używanych. Ten magiczny bazar odziedziczony po

dziadku miałem z kolei ja przejąć po ojcu, który nie miał co do tego

najmniejszych wątpliwości. Wyrastałem pośród książek, zaprzyjaźniając się z

niewidzialnymi postaciami żyjącymi na rozsypujących się w proch stronach,

których kolor mam do tej pory na palcach. Jeszcze jako mały dzieciak nauczyłem

się zasypiać, opowiadając mamie w półmroku pokoju, co takiego zdarzyło się w

ciągu dnia, co spotkało mnie w szkole, czego nowego się nauczyłem. Nie mogłem

usłyszeć jej głosu ani poczuć jej dotyku, ale jej aura i ciepło obecne były w

każdym zakątku mieszkania, a ja, podzielając wiarę tych, którzy mogą jeszcze

zliczyć swój wiek na palcach obu rąk, wiedziałem, że wystarczy zamknąć oczy i

zacząć mówić do mamy, a ona, gdziekolwiek by się znajdowała, na pewno mnie

usłyszy. Tata siedząc w pokoju jadalnym, słyszał mnie czasami i płakał skrycie.

Pamiętam, że tego czerwcowego dnia obudził mnie mój własny krzyk. Serce łomotało

mi tak, jakby dusza chciała wyrwać się z piersi i uciec schodami w dół. Tata

przybiegł natychmiast i wystraszony, przytulił mnie do siebie, usiłując

uspokoić.

- Nie mogę przypomnieć sobie jej twarzy. Nie mogę przypomnieć sobie twarzy mamy

- wyszeptałem bez tchu.

Tata objął mnie jeszcze mocniej.

- Nie bój się, Danielu, spokojnie. Ja pamiętam za nas obu. Spojrzeliśmy na

siebie, szukając słów, które nie istniały. Po raz pierwszy

zdałem sobie sprawę, że mój ojciec starzeje się, a jego oczy, te zawsze

przymglone i zagubione oczy, nieustannie patrzą wstecz. Wstał, rozsunął zasłony,

by wpuścić chłodne światło świtu.

- No, dość tego. Pospiesz się, Danielu, ubieraj się. Chcę ci coś pokazać -

powiedział.

- Teraz? O piątej rano?

- Istnieją takie miejsca, które trzeba i można oglądać jedynie w ciemnościach.

- Ojciec nie ustępował, przesyłając mi zarazem tajemniczy uśmiech, zapożyczony

najprawdopodobniej z jednego z tomów Aleksandra Dumas.

Gdy wychodziliśmy z bramy, miasto było jeszcze opustoszałe, po okrytych mgłą

ulicach snuli się tylko gdzieniegdzie nocni stróże. Latarnie na Ramblas

oświetlały jedynie opary w prowadzącej ku morzu alei, aczkolwiek ich rozrzedzone

światła zaczynały już migotać, zwiastując rychłe przebudzenie się Barcelony i

zrzucenie przez miasto ulotnego przebrania

mglistej akwareli. Dotarłszy do ulicy Arco del Teatro, zapuściliśmy się w

uliczki dzielnicy Raval, przechodząc pod arkadą rysującą się niczym sklepienie

wzniesione z niebieskiej mgły. Szedłem za ojcem wąskim zaułkiem, wydeptaną

ścieżką, bardziej niż ulicą, czując, jak za naszymi plecami coraz szybciej

zanika poświata Rambli. Z dachów i z balkonów zaczął zsuwać się ukośnymi

strugami poranny brzask, nie docierając w ogóle na ziemię. W końcu ojciec

zatrzymał się przed drzwiami z litego, sczerniałego od starości i wilgoci

drewna. Przed nami wznosił się budynek przypominający wrak budowli, która kiedyś

była pałacem lub siedzibą muzeum gromadzącego wyłącznie mary, cienie i pogłosy.

- Danielu, pamiętaj, że o tym, co zaraz ujrzysz, nie będziesz mógł powiedzieć

nikomu. Pamiętaj: nikomu, nawet twojemu przyjacielowi Toma-sowi. Nikomu.

Człowieczek o rysach drapieżnego ptaka i posrebrzonych włosach otworzył nam

drzwi. Jego ostre, orle i nieprzeniknione oczy spoczęły na mnie nieruchomo.

- Witaj, Izaaku. Oto mój syn Daniel - obwieścił ojciec. - Niebawem skończy

jedenaście lat, a w przyszłości przejmie po mnie księgarnię. Już dorósł

dostatecznie, by poznać to miejsce.

Człowiek zwany Izaakiem nieznacznym skinieniem głowy zaprosił nas do środka.

Wszystko przed nami zanurzone było w niebieskawym półmroku, który zaledwie

pozwalał się domyślać zarysu marmurowych schodów i obecności korytarza pokrytego

freskami zapełnionymi aniołami i baśniowymi stworami. Ruszyliśmy za strażnikiem

owym zamkowym korytarzem i dotarliśmy do wielkiej okrągłej sali, najprawdziwszej

bazyliki ciemności zwieńczonej kopułą, z której wysokości padały snopy światła.

Niezmierzony labirynt korytarzyków, regałów i półek zapełnionych książkami

wznosił się po niewidoczny sufit, tworząc ul pełen tuneli, schodków, platform i

mostków, które pozwalały się domyślać przeogromnej biblioteki o niepojętej

geometrii. Na wpół ogłupiały spojrzałem na ojca. Uśmiechnął się i puścił do mnie

oko.

- Danielu, witamy na Cmentarzu Zapomnianych Książek.

W głębi dostrzec można było z tuzin kręcących się po korytarzykach i platformach

postaci. Kilka z nich odwróciło się i pozdrowiło nas z daleka. Zdołałem wówczas

rozpoznać twarze kolegów ojca ze stowarzyszenia

'O,

antykwariuszy. W oczach dziesięciolatka panowie ci jawili mi się niczym tajne i

spiskujące bractwo alchemików. Ojciec przyklęknął i patrząc mi prosto w oczy,

przemówił łagodnym głosem, tym szczególnym głosem bardzo osobistych wyznań i

przyrzeczeń.

- To miejsce, Danielu, jest tajemnicą i miejscem świętym. Każda znajdująca się

tu książka, każdy tom, posiadają własną duszę. I to zarówno duszę tego, kto daną

książkę napisał, jak i dusze tych, którzy tę książkę przeczytali i tak mocno ją

przeżyli, że zawładnęła ich wyobraźnią. Za każdym razem., gdy książka trafia w

kolejne ręce, za każdym razem, gdy ktoś wodzi po jej stronach wzrokiem, z każdym

nowym czytelnikiem jej duch odradza się i staje się coraz silniejszy. Już dawno

temu, wtedy kiedy mój ojciec mnie tu przyprowadził, miejsce to miało swoje lata

i było stare. Może nawet tak stare jak samo miasto. Nikt na dobrą sprawę nie

wie, od kiedy to miejsce istnieje ani kto je stworzył. Teraz powiem ci to, co

powiedział mi mój ojciec. Kiedy jakaś biblioteka przestaje istnieć, kiedy jakaś

księgarnia na zawsze zamyka podwoje, kiedy jakaś książka ginie w otchłani

zapomnienia, ci, którzy znają to miejsce, my, strażnicy ich dusz, robimy, co w

naszej mocy, aby te bezdomne książki trafiły tutaj. Bo tutaj książki, o których

nikt już nie pamięta, książki, które zagubiły się w czasie, żyją nieustającą

nadzieją, iż pewnego dnia trafią do rąk nowego czytelnika, że zawładnie nimi

nowy duch. W księgarni sprzedajemy i kupujemy książki, ale w rzeczywistości one

nie mają właściciela. Każda, którą tu widzisz, była czyimś najlepszym

przyjacielem. A teraz te książki mają tylko nas, Danielu. Potrafisz zachować ten

sekret?

Wzrok mój zagubił się w ogromie przestrzeni, w jej czarodziejskim świetle.

Przytaknąłem ruchem głowy, a ojciec uśmiechnął się.

- No, dobrze, a wiesz, jaką mam dla ciebie niespodziankę? - zapytał. Milcząco

pokręciłem głową.

- Przyjęte jest, że osoba, która po raz pierwszy odwiedza to miejsce, musi

wybrać sobie dowolną książkę i przyjąć ją pod swoją opiekę, zaadoptować ją, tak

by nigdy nie dotknęło jej zapomnienie. To bardzo ważne przyrzeczenie. Na całe

życie - dodał mój ojciec. - A dziś ty musisz dokonać wyboru.

Przez niespełna pół godziny błądziłem po zakamarkach tego labiryntu, nad którym

unosiła się woń starego papieru, kurzu i magii. Pozwalałem

swoim dłoniom wędrować po niekończących się rzędach wystających grzbietów,

kusząc los, żeby pokierował moim wyborem. Zerkałem na spło-wiałe tytuły, słowa w

rozpoznawanych przeze mnie językach i w wielu innych językach, których nie byłem

zdolny czemukolwiek przyporządkować. Kręciłem się po korytarzach i spiralach

tuneli zapełnionych setkami, tysiącami tomów sprawiających wrażenie, że wiedzą o

mnie więcej niż ja o nich. Dość szybko zawładnęła mną myśl, iż pod okładką

każdej z tych książek czeka na odkrycie bezkresny wszechświat, podczas gdy za

tymi murami życie upływa ludziom na futbolowych wieczorach, na radiowych

serialach, na własnym pępku i tyle. I może ta myśl albo przypadek czy też los,

powinowaty przypadku, sprawiły, że w tej samej chwili już byłem przekonany i

właśnie wybrałem książkę do adopcji. A raczej książkę, która mnie usynowi.

Wystawała niepozornie ze skraju jednego z regałów, oprawiona w skórę barwy

czerwonego wina, i wyszeptywała swój tytuł złotymi literami płonącymi w

spływającym spod kopuły świetle. Podszedłem do niej i dotknąłem opuszkami palców

słów, czytając w milczeniu:

Cień wiatru JULIAN CARAX

Ani tytuł, ani nazwisko autora nigdy nawet nie obiły mi się o uszy, ale nic tam.

Decyzja została już podjęta. Przez jedną i drugą stronę. Najostrożniej, jak

mogłem, wziąłem książkę do ręki i przekartkowałem ją, wprowadzając w trzepot jej

strony. Opuściwszy swą klatkę, wreszcie wolna, rozbłysła fajerwerkiem złotego

pyłu. W pełni zadowolony z wyboru, ruszyłem labiryntem w drogę powrotną,

ściskając książkę pod pachą i nie kryjąc radości. Może całkiem mnie urzekła

magiczna atmosfera tego miejsca, ale byłem święcie przekonany, że ta książka

czekała na mnie już od dawna, bardzo możliwe, że czekała już na mnie, zanim w

ogóle przyszedłem na świat.

Tego samego dnia po południu, wróciwszy już do mieszkania przy ulicy Santa Ana,

zamknąłem się w swym pokoju i postanowiłem zapoznać się z początkowymi stronami

mojego nowego przyjaciela. Zanim się obejrzałem, lektura pochłonęła mnie już

całkowicie i nieodwołalnie. Była to opowieść

0 człowieku, poszukującym swego prawdziwego ojca, którego nie znał i dowiedział

się o jego istnieniu z ostatnich słów wypowiedzianych przez matkę na łożu

śmierci. Dzieje tego poszukiwania przeistaczały się w fantas-magoryczną odyseję,

w trakcie której główny bohater walczy o odzyskanie utraconego dzieciństwa i

utraconej młodości, czytelnik zaś z wolna odkrywa cień nieszczęsnej miłości, a

jej wspomnienie ma prześladować bohatera opowieści do końca jego dni. Opowieść

miała strukturę przypominającą rosyjskie matrioszki: w większej babie siedzi

mniejsza, w tej zaś jeszcze mniejsza. Z czasem narracja rozpadała się na tysiące

historii, tak jakby główna opowieść znalazła się w korytarzu pełnym luster, co

powodowało, iż jej tożsamość rozszczepiała się niejako na dziesiątki różnych

odbić, choć ciągle była jedną i tą samą opowieścią. Minuty, godziny mijały

niepostrzeżenie. Zatopiony w lekturze, ledwie usłyszałem, jak po paru godzinach

dzwony katedry biją północ. Tonąc w miedzianym świetle stojącej na biurku lampy,

znalazłem się w świecie obrazów i emocji, jakich nigdy przedtem nie zaznałem.

Postaci tak realne, jak wdychane przeze mnie powietrze, porwały mnie za sobą w

tunel przygód i tajemnic, z którego nie chciałem się wydostawać. Strona po

stronie ulegałem coraz bardziej urokowi czytanej historii

1 jej świata, dopóty w oknach nie pojawiły się pierwsze promienie świtu, a moje

zmęczone oczy nie dotarły do ostatniego zdania. Położyłem się w niebieskawym

brzasku poranka z książką na piersiach i wsłuchałem się w dźwięki śpiącego

miasta uderzające w dachy, skąpane w purpurze. Senność i zmęczenie pukały do

moich drzwi, ale nie ulegałem im. Trwałem tak, urzeczony opowieścią, nie

chciałem żegnać się z jej postaciami.

Kiedyś usłyszałem, jak jeden z klientów ojca powiedział w księgarni, że niewiele

rzeczy ma na człowieka tak wielki wpływ jak pierwsza książka, która od razu

trafia do jego serca. Owe pierwsze obrazy, echa słów, choć wydają się pozostawać

gdzieś daleko za nami, towarzyszą nam przez całe życie i wznoszą w pamięci

pałac, do którego, wcześniej czy później - i nieważne, ile w tym czasie

przeczytaliśmy książek, ile nowych światów odkryliśmy, ile się nauczyliśmy i ile

zdążyliśmy zapomnieć - wrócimy. Dla mnie tymi zaczarowanymi stronami zawsze będą

te, które znalazłem w korytarzach Cmentarza Zapomnianych Książek.

» , v

Dni popielcowe

1945-1949

ekret wart jest tyle, ile warci są ludzie, przed którymi powinniśmy go strzec.

Kiedy się obudziłem, w pierwszym odruchu chciałem jak najszybciej podzielić się

informacją

0 Cmentarzu Zapomnianych Książek z moim najlepszym przyjacielem. Tomas Aguilar

był szkolnym kumplem, który cały swój wolny czas poświęcał pomysłowym, acz mało

praktycznym wynalazkom, takim jak aerostatyczna rzutka albo bączek dynamo. Jeśli

już z kimś dzielić się tą tajemnicą, to tylko z Tomasem. Śniąc na jawie, już

wyobrażałem sobie nas, jak wyekwipowani w latarki i kompasy ruszamy na wyprawę,

gotowi odkryć wszystkie sekrety tych bibliotecznych katakumb. Później jednak,

pamiętając o danym przyrzeczeniu, uznałem, że okoliczności zmuszają mnie do

zmiany tego, co w powieściach kryminalnych określano jako modus operandi. W

południe przystąpiłem do ojca z serią pytań dotyczących i książki, i Juliana

Caraxa, sławnych, w moim mniemaniu, na cały świat. Zamierzałem oczywiście zdobyć

wszystkie dzieła tego autora

1 w parę dni przeczytać je od deski do deski. Jakież było moje zdumienie, gdy

się okazało, że mój ojciec, antykwariusz z dziada pradziada, pożeracz wszystkich

katalogów wydawniczych, nigdy nie słyszał o Cieniu wiatru ani o Julianie

Caraksie. Zaintrygowany, zajrzał do książki i na stronę redakcyjną.

- Sądząc z podanych tu informacji, książka ta pochodzi z wydania, którego

nakład liczył dwa tysiące pięćset egzemplarzy, wydrukowanych w Barcelonie przez

wydawnictwo Cabestany Editores w grudniu tysiąc dziewięćset trzydziestego

piątego roku.

- Znasz to wydawnictwo? .; ¦ ; ,

- Przestało działać parę lat temu. Ale to nie jest wydanie pierwsze, bo

wcześniej, w listopadzie tego samego roku, książka ukazała się w Paryżu,

nakładem wydawnictwa Galliano & Neuval. Nic mi to nie mówi.

- To znaczy, że to jest przekład? - zapytałem zbity z tropu.

- Nie ma żadnej wzmianki na ten temat. Sądząc z zamieszczonych tu danych, jest

to tekst oryginalny.

- Książka po hiszpańsku, ale wydana najpierw we Francji?

- Nie pierwszy i nie ostatni raz, takie czasy - dodał ojciec. - Może Barceló

będzie coś wiedział na ten temat...

Gustavo Barceló, kolega ojca z tej samej branży, był właścicielem księgarni

znajdującej się w suterenie przy ulicy Fernando i najwspanialszym zarazem

przedstawicielem barcelońskich antykwariuszy. Nigdy nie odrywał się od zgaszonej

fajki, roztaczającej woń perskiego bazaru, i lubił przedstawiać się jako ostatni

romantyk. Barceló utrzymywał, że jego rodzinę łączyło jakieś dalekie

pokrewieństwo z lordem Byronem, mimo iż on sam pochodził z miejscowości Caldas

de Montbuy. Być może, pragnąc owe powinowactwa unaocznić, nosił się nieodmiennie

w stylu dziewiętnastowiecznego dandysa, w fularach, białych lakierkach i z

nieodłącznym, choć zrobionym ze zwykłego szkła monoklem, którego, jak mawiali

złośliwi, nie zdejmował nawet w ustroniu toalety. Naprawdę zaś jedynymi więzami

krwi, jakimi rzeczywiście mógł się poszczycić, były więzy z własnym ojcem,

przemysłowcem, który zbił, nie zawsze najuczciwszymi metodami, fortunę pod

koniec dziewiętnastego wieku. Jak utrzymywał mój ojciec, Gustaw Barceló był,

formalnie rzecz biorąc, człowiekiem majętnym, antykwariat zaś był raczej pasją

niż interesem. Kochał książki bezgranicznie i - choć stanowczo to dementował -

jeśli zdarzało się, iż ktoś z odwiedzających jego księgarnię zakochiwał się w

książce, której cena przekraczała jego możliwości, Barceló obniżał jej cenę do

akceptowalnego poziomu, a nawet przekazywał w prezencie, jeśli uznał, że ma do

czynienia z prawdziwym miłośnikiem książek, a nie przypadkowym dyletantem. A

ponadto miał pamięć niezwykłą i ogrom wiedzy, których ani wygląd, ani

pretensjonalne maniery nie mogły przyćmić, bo o czym jak o czym, ale o rzadkich

książkach właśnie on, a nie kto inny, wiedział wszystko. Owego wieczoru, po

zamknięciu księgarni, ojciec zaproponował mi, byśmy przeszli

się do kawiarni Els Quatre Gats na ulicy Montsió, gdzie Barceló i jego koledzy

spotykali się regularnie, gawędząc w gronie bibliofilów o przeklętych poetach,

martwych językach i arcydziełach oddanych na łaskę i niełaskę moli.

Els Quatre Gats znajdowała się rzut kamieniem od domu i było to jedno z moich

najbardziej ulubionych miejsc w Barcelonie. Tam właśnie, w roku tysiąc

dziewięćset trzydziestym drugim, poznali się moi rodzice, nie bez powodów więc

przypisywałem urokowi tej starej kawiarni, przynajmniej po części, początek mej

podróży ku życiu na tym świecie. Kamienne smoki strzegły fasady osaczonej

nakładającymi się cieniami, a jej gazowe latarnie zatrzymywały w miejscu i czas,

i wspomnienia. Wewnątrz lokalu goście współżyli z przeróżnymi echami z innych

epok. Buchalterzy, marzyciele i czeladnicy dzielili stół z duchami Pabla

Picassa, Isaaca Albeniza, Federica Garcii Lorki czy Salvadora Dali. Tutaj byle

chłystek mógł czuć się przez chwilę ważną postacią historyczną za cenę kawy z

odrobiną mleka.

- A kogóż to widzą moje oczy, witaj Sempere - zawołał Barceló, ujrzawszy mego

ojca - synu marnotrawny. Czemuż to zawdzięczamy ten niewątpliwy honor?

- Don Gustavo, ów zaszczyt zawdzięcza pan mojemu synowi Danielowi, który

właśnie dokonał odkrycia.

- A to zapraszamy do naszego dostojnego grona, bo takie wydarzenie w pełni

zasługuje, by je najodpowiedniej uczcić - oświadczył Barceló.

- Dostojnego grona? - szepnąłem do taty.

- Barceló uwielbia wysokie tony - burknął pod nosem ojciec. - Lepiej się nie

wtrącaj, bo może mu to jeszcze bardziej dodać skrzydeł.

Współbiesiadnicy i uczestnicy tertulii zrobili nam miejsce przy stole, Barceló

zaś, który uwielbiał błyszczeć w towarzystwie, już kilkakrotnie zdążył głośno

podkreślić, że jesteśmy jego gośćmi.

- A ile kawaler liczy sobie lat? - spytał po chwili Barceló, dyskretnie

taksując mnie wzrokiem.

- Prawie jedenaście - oznajmiłem.

Barceló zareagował szelmowskim uśmiechem.

- To znaczy dziesięć. Nie dodawaj sobie lat, kochaniutki, bo życie i tak ci ich

nie oszczędzi.

Ruiz Zafon Carlos - Cien wiatru.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: