Talit i Tefilin.pdf

Talit i Tefilin

W religii żydowskiej istnieją dwa przedmioty służące do

codziennej modlitwy. Są to talit i tefilin .

Talit

Talit, zwany też w jidysz " tałes ", to chyba najbardziej

charakterystyczny element żydowskiego stroju modlitewnego.

Jest to biały, prostokątny szal wykonany, dawniej z wełny lub

lnu, teraz także z bawełny czy jedwabiu, ozdobiony błękitnymi

lub czarnymi pasami. Ważną częścią talitu są cicit (w jidysz

" cyces "), podłużne frędzle na czterech rogach szala,

wypełnienie biblijnego przykazania z księgi Liczb 15,38-41: " I

mówił znowu Pan do Mojżesza: Powiedz Izraelitom, niech

sobie zrobią frędzle na krajach swoich szat, oni i ich

potomstwo i do każdej frędzli użyją sznurka z fioletowej

purpury. Dla was będą te frędzle, a gdy na nie spojrzycie,

przypomnicie sobie wszystkie przykazania Pana, aby je

wypełnić - a nie pójdziecie za żądzami swojego serca i oczu,

przez które plamiliście się niewiernością - byście w ten sposób

o wszystkich moich przykazaniach pamiętali, pełnili je i w ten

sposób byli świętymi wobec swojego Boga ".

Talit był zwyczajnym odzieniem noszonym przez mężczyzn w

starożytności. U Żydów religijne znaczenie miały jedynie owe

frędzle. Jednak po wygnaniu z Ziemi Izraela, Żydzi zaczęli

adoptować stroje innych narodów, porzucając tym samym talit

jako element codziennego stroju. Dlatego stał się on

elementem stroju liturgicznego.

Dziś talit jest noszony tylko przez mężczyzn w czasie porannej

modlitwy (oprócz dnia Tisza Be-Aw, kiedy zakłada się go w

czasie nabożeństwa popołudniowego), a także podczas

wszystkich nabożeństw święta Jom Kipur. Chazan w

synagodze zakłada talit także na modlitwy popołudniowe i

wieczorne, tak samo jak osoba czytająca fragment Tory

podczas modlitwy Mincha w dni postu.

Przed założeniem talitu wypowiada się następujące

błogosławieństwo: "Błogosławiony jesteś, Panie, nasz Boże,

Królu Wszechświata, który uświęciłeś nas przykazaniami

swymi i nakazałeś nam zakładać talit ". W dni powszednie talit

zakłada się przed założeniem tefilin . Wśród szczególnie

religijnych Żydów praktykowany jest zwyczaj zakładania talitu

i tefilin w domu i wychodzenia do synagogi w tym stroju, a

także przykrywania talitem głowy podczas modlitwy. Ma to

symbolizować przebywanie pod osłoną świętości przykazań

Tory, powierzenie się woli Bożej. Zwykle jednak, podczas

modlitwy okrywane są tylko ramiona, a tylko członkowie rodu

kapłańskiego ( kohanim ) przykrywają głowy podczas Birkat Ha-

Kohanim (błogosławieństwa kapłanów) w Jom Kipur.

Zwyczajowo, podczas ostatniej części modlitwy Szema

odmawianej rano, w której mowa o przykazaniu cicit , trzy razy

dotyka się owymi frędzlami do oczu i całuje się je.

Cicit, jak juz zostało powiedziane, są bardzo ważną częścią

talitu . Sposób ich wiązania nie jest przypadkowy, zapisane jest

w nich w pewien sposób Imię Boże. W jaki sposób? Dzięki

użyciu numerycznych odpowiedników liter Bożego Imienia. Oto

jedna z metod. W języku hebrajskim imię Boże składa się z

czterech liter: I, H, W, H. Każdej z nich przypisana jest liczba:

I - 10, H- 5, W - 6, H - 5. Cicit przygotowuje się w ten sposób,

że przez otwór w rogu talitu przeciąga się cztery sznurki

(symbol czterech liter Imienia), z których jeden musi być o

wiele dłuższy. Tworzy się frędzel z ośmiu sznurków z których

jeden nadal jest wyraźnie dłuższy. Sznurki wiąże się w dwa

supły, a następnie najdłuższy z nich okręca się wokół

pozostałych 10 razy (litera I), później znowu dwa supły i 5

okręceń (litera H), dwa supły i 6 okręceń (litera W), dwa supły

i 5 okręceń (litera H) i na koniec ostatnie dwa supły.

Talit , w którym brakuje choćby jednej z cicit jest niekoszerny i

nie może być używany.

Zwyczaj noszenia talitu różni się w zależności od zwyczajów

panujących w danej gminie. Tak na przykład, u

aszkenazyjczyków noszenie talitu jest dozwolone także dla

chłopców, poniżej 13 roku życia (według tradycji żydowskiej

trzynastoletni chłopiec uważany jest za dorosłego, ten ważny

dzień obchodzi się uroczystością bar micwy ). W gminach tych

dziecięce tality , dostosowane do wzrostu, noszą nawet

zupełnie mali chłopcy. Natomiast wśród polskich

sefardyjczyków tality noszą tylko żonaci mężczyźni. W

większości wspólnot orientalnych tality noszą także

kawalerowie.

Dzisiejsze tality mają wszyty na swym dłuższym brzegu, w

połowie długości, materiał, rodzaj "kołnierza", który zaznacza

jego przód. Często jest on pięknie wyszywany we wzory i

symbole, a czasami jest na nim wyhaftowane hebrajskie

błogosławieństwo odmawiane przy zakładaniu talitu .

Rodzajem talitu noszonego na codzień jest talit katan (mały

talit ). Jest to prostokątny kawałek materiału z wełny bądź lnu

z wycięciem pośrodku na głowę oraz z frędzlami cicit na

rogach. Podczas gdy zwykły talit zakłada się tylko do porannej

modlitwy, talit katan jest noszony przez szczególnie religijnych

pod ubraniem, przez cały dzień, tak aby całkowicie wypełnić

biblijne przykazanie dotyczące cicit , które mają przypominać o

wypełnianiu wszystkich przykazań Tory. Talit katan nosi się

tak aby był widoczny, a jeśli nie to przynajmniej cicit muszą

być widoczne na zewnątrz. Jeśli talit katan jest noszony pod

wierzchnim ubraniem, to nie może on stykać się bezpośrednio

z ciałem. Przy zakładaniu małego talitu , odmawiane jest

błogosławieństwo.

Jak zostało wyżej wspomniane, talit noszą tylko mężczyźni.

Jednak w dzisiejszej Jerozolimie istnieje grupa religijnych

kobiet z ortodoksyjnej dzielnicy Mea Szearim, zwanej po

hebrajsku "Neszot Ha-Kotel" (Kobiety Ściany Płaczu), która

walczy o prawo do noszenia talitu oraz sprawowania innych

czynności religijnych na równi z mężczyznami. Przez pewien

czas mogły nawet o wyznaczonej porze modlić się pod Ścianą

Płaczu odziane w tality , ale wskutek głośnych protestów prawo

to zostało im odebrane.

Flaga dzisiejszego Izraela wzorowana jest na talicie .

Tefilin

Tefilin , zwane inaczej z greckiego filakteriami, są to dwa

pudełeczka wykonane ze skóry pomalowanej ma czarno,

zaopatrzone w czarne rzemienie, zawierające zwoje

pergaminu z wersetami biblijnymi. Religijni Żydzi zakładają je

na rękę i na głowę na czas modlitwy.

Przykazanie tefilin przestrzegane jest zgodnie ze słowami Tory

zawartymi w wersetach Księgi Wyjścia 13,1-10 oraz 11-16, i

Księgi Powtórzonego Prawa 6,4-9 oraz 11,13-21. Znajdują się

tam niemal identyczne nakazy: " Niech zostaną w twym sercu

te słowa (...) Przywiążesz je do ręki jako znak. Niech one ci

będą ozdobą przed oczami ". Większość uczonych żydowskich,

komentatorów Tory i rabinów uważała, że przykazanie to

należy wypełniać dosłownie i tak czyni się do dnia dzisiejszego.

Nie ma jednak w Torze dokładnego opisu jak to przykazanie

wykonywać, dlatego tefilin są najbardziej charakterystycznym

przykładem stosowania tak zwanej ustnej Tory - ustnego

Prawa.

Cztery wymienione powyżej fragmenty Tory zostają wypisane

na pergaminie wykonanym ze skóry czystego zwierzęcia i

umieszczone w czarnym, kwadratowym, skórzanym

pudełeczku. W tefila przeznaczonym do noszenia na ramieniu

wersety Tory są zapisane na jednym kawałku pergaminu, w

kolejności ich występowania w Biblii. Natomiast w tefila

noszonym na głowie fragmenty zapisywane są na czterech

oddzielnych pergaminach i związane umieszcza się je w

pudełeczku. Wersety pisane są, oczywiście po hebrajsku,

pismem kwadratowym, takim jakiego używa się przy

przepisywaniu zwojów Tory. Prawo do przygotowywania

pergaminów tefilin i ich zapisywania ma prawo tylko sofer ,

osoba trudniąca się na codzień przepisywaniem tekstów

liturgicznych, zawód zarezerwowany wyłącznie dla mężczyzn.

Tak samo dzieje się w przypadku zwojów Tory, pergaminów

mezuzy i innych pism używanych w liturgii, w których

występuje Imię Boże.

Tefilin mają wypisaną po obu stronach literę " szin ", pierwszą

literę hebrajskiego słowa Szaddaj - Wszechmocny. Słowo

Szaddaj składa się z trzech liter: " szin ", " dalet " i " jod ". Na

tefila noszonej na głowie po prawej stronie litera " szin " ma

trzy " pałeczki ", a po lewej cztery. (litera " szin " wygląda jak

"przewrócone" "E", lub dokładniej jak rosyjskie "sz"). Supeł

podtrzymujący tefila na głowie układa się w literę " dalet " (o

kształcie odwróconego "L"), a literę " jod " (o kształcie

przecinka) reprezentuje supeł na końcu rzemienia. W

przypadku tefila noszonego na ramieniu rzemień układa się w

kształt litery " szin " i " dalet ", a supeł na jego końcu

przedstawia kształt litery " jod ", co będzie opisane dalej.

Porządek zakładania tefilin jest ściśle określony. Najpierw

zakłada się talit , a później tefila przeznaczone do noszenia na

ramieniu. Umieszcza się je nad lewym łokciem, tak aby

znajdowało się naprzeciwko serca. Osoby leworęczne

zakładają tefila na prawą rękę mimo, że nie będzie się ono

znajdować przy sercu. Rzemień zakłada się odmawiając

jednocześnie błogosławieństwo i okręca się go siedmiokrotnie

wokół przedramienia, między łokciem a nadgarstkiem. U

aszkenazyjczyków rzemień owijany jest wokół ramienia

przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, do wewnątrz,

odwrotnie niż u sefardyjczyków i chasydów. W tym momencie

"przerywa się" zakładanie tefila naręcznego i przechodzi się do

zakładania drugiego tefila na głowę. Umieszcza się je na

głowie, tak aby spoczywało pośrodku, i mocuje się węzłem

rzemienia, który ma się znaleźć się z tyłu szyi. Natomiast oba

końce rzemienia mają zwisać z przodu, po obu stronach szyi.

W czasie zakładania drugiego tefila odmawia się odpowiednie

błogosławieństwo. Następnie zakańcza się owijając rzemienie

tefila naręcznego w przepisany sposób wokół środkowego i

serdecznego palca dłoni, tak aby ułożyły się w kształt liter

" szin " i " dalet ", o czym była mowa powyżej. Jednocześnie

recytowany jest odpowiedni werset z księgi Ozeasza.

Tefilin są zakładane w dni powszednie, natomiast w Szabat i w

dni świąteczne nie. Obowiązek zakładania tefilin mają

mężczyźni i chłopcy od 13 roku życia, ale zwykle zaczynają

wcześniej dla nabrania wprawy. Nie zakłada się tefilin w

poranek postu Tisza Be-Aw a także nie zakłada ich osoba w

żałobie, przed pochówkiem zmarłego. Są też inne wyjątkowe

sytuacje w których nie zakłada się tefilin : pan młody nie

zakłada ich przed ślubem, z uwagi na trudność w skupieniu na

modlitwie w tak ważnej chwili, także w przypadku gdy ciało nie

jest utrzymane w czystości, podobnie w miejscach

nieczystych, na przykład na cmentarzu oraz podczas snu.

Wykonywanie przykazania Tefilin było znane już w

starożytności. Pierwsza wzmianka o nich pojawia się w liście

Arysteasza (159 r. p.n.e.), a także w późniejszych pismach, na

przykład u Józefa Flawiusza, w zwojach znad Morza Martwego i

w Nowym Testamencie. Stąd widać jak wiekowa jest to

tradycja.

Dawniej tefilin były prawdopodobnie noszone przez cały dzień,

lub przez większą część dnia. Później jednak, w okresie

talmudycznym zwyczaj ten zanikł, prawdopodobnie z powodu

prześladowań jakich doświadczali Żydzi w diasporze. W

średniowieczu zwyczaj publicznego noszenia tefilin powrócił w

niektórych społecznościach. Dziś tefilin są zakłanane tylko do

modlitwy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: