System prawny musi być nie sprzeczny i zupełny
Kolizje – sytuacje w których dwóch norm nie da się jednocześnie zastosować, albo wprawdzie można je zastosować, ale jest to nie celowe.
Rodzaje kolizji:
-Sprzeczność norm – sytuacja w której dwóch norm nie da się jednocześnie zastosować, ale nie można też obu naruszyć. Występuje zwykle gdy jest nakaz i zakaz tego samego działania.
-Przeciwieństwo norm – występuje kiedy dwóch norm nie da się jednocześnie zastosować, ale można je obie naruszyć.
-Niezgodność prakseologiczna norm – polega, na tym, że można wykonać dwie normy, ale jest to nie celowe gdyż jedna norma niweczy skutki drugiej.
*prakseologia – myśl filozoficzna o skutecznym działaniu.
System jest nie sprzeczny, gdy nie występują w nim kolizje lub są określone sposoby rozstrzygania kolizji.
Aby rozstrzygnąć kolizje stosuje się tzw. zasady kolizyjne. Są to wprowadzone przez praktykę i zwykle nie ustanowione przez pracodawcę sposoby rozumowania, które pozwalają eliminować kolizje norm. Dzielą się one na reguły I i II stopnia.
Reguły kolizyjne I stopnia – służą do usuwania kolizji norm.
Reguły kolizyjne II stopnia – służą do usuwania kolizji między regułami kolizyjnymi I stopnia.
REGUŁY KOLIZYJNE I STOPNIA
1. Oparta na kryterium hierarchicznym.
Lex superior derogat legi interior.
Prawo wyższego rzędu wyłącza zastosowanie prawa niższego rzędu.
2. Oparta na kryterium temporalnym (czasowym).
Les posteriori derogat legi priori.
Prawo późniejsze wyłącza zastosowanie prawa wcześniejszego
3. Oparta na kryterium merytorycznym (zakresowym).
Lex specialis derogat legi generali.
Prawo szczegółowe wyłącza zastosowanie prawa ogólnego.
REGUŁY KOLIZYJNE II STOPNIA
1. Kryterium hierarchiczne powinno się stosować przed temporalnym i zakresowym.
2. Kryterium merytoryczne powinno się stosować przed temporalnym.
Reguła ta ma charakter względny.
System jest zupełny gdy nie występują w nim luki.
LUKI– dwa rodzaje stanów rzeczy.
1. Luka aksjologiczna (subiektywna) – powstaje ona z porównania systemu aktualnego z systemem postulowanym (idealnym). W wyniku tego porównania podmiot dochodzi do wniosku, że system aktualny nie zawiera elementów, które bezwzględnie powinien zawierać.
Lukę tę odrzuca pozytywizm prawniczy.
W myśl pozytywizmu prawnego nie można luki aksjologicznej zapełnić przy pomocy wnioskowań prawnych. Można tylko postulować zmianę prawa przy pomocy interwencji prawodawcy.
2. Luka tetyczna (obiektywna) – istnieje wtedy gdy na podstawie obiektywnych kryteriów analitycznych możemy stwierdzić, że ustawodawca na pewno chciał uregulować jakąś kwestię, ale z różnych względów tego nie zrobił.
→ Luka techniczna – jest rodzajem luki tetycznej polegającej na tym, że przepis blankietowy odsyła do nieistniejących (rzekomych) elementów systemu.
→ Luka swoista – jest rodzajem luki technicznej. Przepis odsyła do przepisów wykonawczych, a tych nie ma.
Zapełnianie luk tetycznych:
-interwencja prawodawcy
-zastosowanie wnioskowań prawniczych
Wnioskowania prawnicze to reguły rozumowania, które pozwalają na podstawie norm spełniających test pochodzenia uznać istnienie w systemie takich norm, które wprawdzie nie spełniają testu pochodzenia, ale uznajemy je za obiektywne.
Wnioskowania prawne dzielą się na 3 kategorie:
1. Logiczne – są z założenia najbardziej pewne. Oparte na kryteriach logiki formalnej. Działają w oparciu o następujący schemat: jeżeli istnieje norma N (spełniająca test pochodzenia) i norma ta ma zakres zastosowania i zakres normowania to przyjmuje się, że obowiązują wszystkie normy, których zakres zastosowań i normowania, zawiera się w całości w normie N.
2. Instrumentalne – opierają się na relacji cel-środki, na tzw. racjonalności instrumentalnej. Przyjmuje dwie postaci:
-Reguła instrumentalnego nakazu. Jeżeli nakazane jest osiągnięcie celu C to tym samym nakazane jest podjęcie działań, które w sposób adekwatny prowadzą do osiągnięcia tego celu.
-Reguła instrumentalnego zakazu. – parta na schemacie: jeżeli nakazane jest osiągnięcie celu C to zakazane jest podejmowanie takich działań, które uniemożliwiają lub rażąco utrudnią osiągnięcie tego celu.
3. Aksjologiczne – oparte są na konsekwencji ocen prawodawcy, czyli służą założeniu, że system wartości prawodawcy jest określony, a przepisy służą realizacji tego systemu. Dzielą się na 3 kategorie:
I. A contrario (przez podobieństwo)
Stosuje się je w tych gałęziach prawa, gdzie najważniejsza jest zasada legalizmu, czyli prawie karnym i podatkowym. Ma 2 postaci:
I. Jeżeli zakazane jest Z, to dozwolone jest nie-Z.
(zasada Nullum crimen sine lege.)
II. Jeżeli nakazane jest N to fakultatywne jest nie-N.
Co nie jest nakazane, jest dobrowolne.
II. A simili (przez podobieństwo)
Stosowane w prawie cywilnym, czasem w prawie ustrojowym. Przyjmuje 2 postaci:
1. Analogia legis (analogia z ustawy) – jeżeli norma N spełnia test pochodzenia (wyrażona w przepisie) wiąże prawne konsekwencje ze stanem rzecz S to można ją także zastosować do stanów S, jeśli są do S istotnie podobne.
2. Analogia iuris (analogia z prawa) – jeżeli istnieje szereg norm spełniających test pochodzenia i chronią one wartość W to można uznać istnienie normy nie wyrażonej, która także chroni W.
III. A fortiori (do przodu)
Przyjmuje dwie postacie:
1. A minori ad maius (z mniejszego na większe). Stosuje się przy zakazach. Jeżeli zakazane jest niższa interwencja w dobro to zakazana jest też wyższa interwencja w to samo.
2. A maiori ad minus (z większego na mniejsze). Stosuje się przy nakazach i dozwoleniach. Jeżeli nakazana/dozwolona jest większa ingerencja to nakazana/dozwolona jest też wyższa ingerencja.
agnessa73