Wychowanie patriotyczne dzieci 6-letnich w ¶wietle literatury.txt

 
Wychowanie patriotyczne dzieci 6-letnich  w �wietle literatury
 

 

W niniejszej pracy przedmiotem zainteresowania s� zagadnienia dotycz�ce poziomu (stopnia) ukszta�towania obrazu ojczyzny u dzieci sze�cioletnich. Aby skupi� si� na rozwa�aniach dotycz�cych omawianego tematu potrzebne jest bli�sze zapoznanie ze znaczeniem okre�lenia „Ojczyzna”. I tak wed�ug Encyklopedii Powszechnej „Ojczyzna to kraj, w kt�rym cz�owiek si� urodzi�, kt�rego jest obywatelem, lub z kt�rym jest zwi�zany poczuciem przynale�no�ci na gruncie wsp�lnoty dziedzictwa los�w dziejowych, kultury i j�zyka oraz zwi�zku emocjonalnego z terytorium b�d�cym w historycznym w�adaniu w�asnego narodu, tak�e �rodowisko, w kt�rym si� kto� urodzi�, sp�dzi� cz�� albo ca�e �ycie, ziemia przodk�w, z kt�r� zwi�zek emocjonalny przekazali komu� ojcowie. Poj�cie ojczyzny etymologicznie i historycznie zwi�zane z instytucj� rodziny, rodu, spadku ojcowskiego w formie w�asno�ci ziemi (ojcowizny)...1

Jan Zygmunt Jakubowski trafnie przez  ojczyzn� rozumie ... „Kraj z jego ludno�ci�, maj�c� odr�bn� �wiadomo�� narodow�, samodzielne �ycie pa�stwowe (cho�by przerywane) oraz w�asn� tradycj� historyczn� i kulturaln�”.2

Na podbudowie tego poj�cia, kt�rego tre�� stanowi jakby fundament dla dalszych rozwa�a� postaram si� zdefiniowa� samo poj�cie patriotyzmu i wychowania patriotycznego oraz  przedstawi� zadania przedszkola w tym zakresie.

 

 

 

Poj�cie, zadania i specyfika wychowania patriotycznego w przedszkolu
 

Patriotyzm to „umi�owanie Ojczyzny, gotowo�� do pracy dla dobra w�asnego narodu. Patriotyzm wyra�a si� nie tylko w emocjonalnym stosunku do w�asnego kraju. Ma r�wnie� pod�o�e racjonalne, kt�re wynika z poczucia zwi�zku z kultur� i tradycj� narodu oraz zrozumienia wsp�zale�no�ci mi�dzy w�asnymi a rozwojem gospodarczym i kulturalnym regionu i ca�ego pa�stwa. Prawdziwy patriotyzm nie ma nic wsp�lnego z nacjonalizmem, z lekcewa�eniem, czy nawet pogardliwym stosunkiem do innych narod�w oraz gotowo�ci� do przyja�ni i wsp�pracy z nimi”.3

Ferdynand Iniewski traktuje natomiast  patriotyzm jako postaw� i ideologi� i rozpatruje go w  wymiarze czasowym i przestrzennym. Czasowym, bo odwo�uje si� do tradycji narodowej, kulturowej i do historii, w kt�rej ukszta�towa� si� patriotyzm. Przestrzennym, bo dostrzega w patriotyzmie wizje przysz�o�ci ojczyzny. Postaw� patriotyczn� okre�la jako stosunek jednostki do Ojczyzny, jej wi� narodow�, patriotyczn�, gospodarcz�, kulturow� i ideow�. Los cz�owieka spleciony jest z �yciem innych ludzi i od nich zale�y. Cz�owiek bowiem bierze udzia� w �yciu rodzinnym grupy zawodowej, wyznaniowej, czy spo�eczno�ci lokalnej”.4

Do obowi�zku mego nale�y przytoczenie opinii Antoniny Sawickiej od lat zajmuj�cej si� problemem wychowania patriotycznego w przedszkolu, a mianowicie: „wsp�czesny patriotyzm przejawia si� w mi�o�ci i przywi�zaniu do w�asnego narodu, jego kultury, wype�nianiu obowi�zk�w wynikaj�cych z przynale�no�ci do narodu,  podporz�dkowaniu spraw indywidualnych - sprawie ojczyzny”.5

Z innego punktu widzenia do patriotyzmu - jako zjawiska podchodzi Karol Kot�owski,6 kt�ry uwa�a, �e mo�na  je rozpatrywa� w dw�ch niejako p�aszczyznach: psychologicznej i wtedy nale�a�oby m�wi� o postawach, oraz socjologicznej, gdzie b�dzie chodzi�o o prze�ledzenie jego genezy, rozwoju na przestrzeni historii.

Maria Bulera i Krystyna Zuchelkowska uwsp�cze�niaj� poj�cie patriotyzmu, co znakomicie wi��e si� z tendencjami obecnej rzeczywisto�ci, twierdz�, �e: „wsp�czesny patriotyzm jest poj�ciem o bardzo z�o�onej strukturze. Istot� jego stanowi zaanga�owanie w wysoce po�yteczn� spo�eczn� dzia�alno��, w rzeteln� s�u�b� interesom w�asnego kraju, pa�stwa, narodu. Odbiciem rzeczywistej postawy patriotycznej winno by� dzia�anie przepojone autentyczn� odpowiedzialno�ci�”.7

W procesie kszta�towania postaw patriotycznych, podobnie jak i ca�ej osobowo�ci, powa�n� rol� spe�niaj� prze�ycia i do�wiadczenia z okresu dzieci�stwa, podkre�la Irena Jundzi�8 w swej pracy „O wychowaniu patriotycznym dzieci”. Precyzuje ona g��wne zadania tego wychowania, okre�laj�c je, jako - budzenie mi�o�ci i przywi�zania do Ojczyzny, - kszta�towanie czynnej, tw�rczej troski o jej dobro i rozw�j, - rozwijanie poczucia solidarno�ci i wi�zi kulturowej z w�asnym narodem i bratnimi narodami, - gotowo�� do po�wi�ce� w sytuacjach konfliktu interes�w osobistych z interesami spo�ecznymi.

A. Sawicka9, m�wi�c o wychowaniu patriotycznym odnosi je do najm�odszego pokolenia, do kszta�towania jego nastawienia do �ycia, pracy, nauki, ojczyzny i jej przesz�o�ci.

Podoba mi si� stanowisko Ewy Brodackiej-Adamowicz10 zak�adaj�cej, ze warunkiem koniecznym do prawid�owej realizacji procesu wychowania patriotycznego jest wdra�anie dziecka do samodzielnego my�lenia, stawianie przed nim problem�w i sk�anianie do ich rozwi�zywania. ��czy si� to z braniem na siebie odpowiedzialno�ci za aktualne sprawy dotycz�ce Ojczyzny.

Jak�e trafnie proces formowania uczu� patriotycznych okre�laj� M. Bulera i K. Zuchelkowska stwierdzaj�c, i� „Wychowanie patriot�w jest procesem d�ugotrwa�ym. Rozpoczyna si� ju� od progu rodzinnego domu i towarzyszy dzieciom w domu, w przedszkolu, w codziennym �yciu.

�ywa wyobra�nia  dziecka, du�a wra�liwo�� emocjonalna, zaciekawienie �wiatem sprzyja kszta�towaniu obrazu Ojczyzny, kt�ry pozostanie na ca�e �ycie. Od tego, jaki obraz Ojczyzny ukszta�tuje si� u dziecka zale�e� b�dzie, czy wejdzie ono w doros�e �ycie �wiadome swej to�samo�ci narodowej, pe�ne przywi�zania do kraju ojczystego i ludzi w nim �yj�cych”.11

Zakres tre�ci i zada� wychowania patriotycznego jest niezwykle obszerny i z�o�ony. Rozpatruj�c funkcj� wychowania patriotycznego w przedszkolu musimy wzi�� za podstaw�  psychologiczne w�a�ciwo�ci kontaktu ma�ego cz�owieka z otaczaj�cym �wiatem „Wiek przedszkolny cechuje du�a sugestywno�� i zmienno�� reakcji oraz okazjonalny, bo oparty o najbli�sze i naj�wie�sze do�wiadczenia - charakter s�d�w i ocen powtarzanych za doros�ymi”.12

Najwa�niejszym zadaniem przedszkola dotycz�cym  wychowania patriotycznego jest kszta�towanie postaw, kt�re z czasem rozwin� si� w �wiadomo�� spo�eczn�, jak� jest poczucie przynale�no�ci narodowej, „wszak u dzieci w wieku przedszkolnym kszta�tuj� si� podstawowe zr�by osobowo�ci i dyspozycje postaw cz�owieka doros�ego w tym otwarto��”.13

Aby zadanie to realizowa� mo�liwie planowo i systematycznie wa�na jest �wiadoma i zaanga�owana postawa nauczycieli, rozumiej�cej prawid�owo�ci funkcjonowania struktury psychofizycznej dziecka.

Bardzo powa�nie i chyba po raz pierwszy specyfik� wychowania patriotycznego w przedszkolu zaj�a si� Maria K�kol.14 Wyszczeg�lni�a ona trzy sk�adniki postaw, kt�re w du�ej mierze wp�ywaj� na kszta�towanie uczu� patriotycznych u dzieci - intelektualny, uczuciowo-moralny i behawioralny.

Aby wykszta�ci�y si� te wieloaspektowe zacz�tki postaw przedszkole wyznacza sobie jako zadanie cz�ste organizowanie bezpo�redniego kontaktu z przedmiotem postawy, umo�liwiaj�cej poznawanie wielozmys�owe, doznawanie emocji i dzia�a�. U ma�ych dzieci kszta�towanie postawy rozpoczyna si�  w�a�nie od doznania okre�lonych prze�y�, a co za tym idzie uwarunkowania emocji. Przedszkole organizuj�c sytuacje dydaktyczne wypracowuje postawy pozytywne opieraj�ce si� na zaspokajaniu „potrzeby mi�o�ci, uznania, sukcesu, poznawania, aktywno�ci, dzia�ania w zale�no�ci od przedmiotu, wobec kt�rego j� kszta�tujemy i sytuacji w jakich si� to dzieje”.15

Przedszkole stwarza warunki do formowania si� postaw w procesie samodzielnego dzia�ania dziecka oraz w toku wykonywania zada� powierzonych przez wychowawc�w, dbaj�c o to, aby z tymi czynami wi�za�y si� dodatnie emocje i uczucia. „Przez zmys�owy kontakt z przedmiotem postawy, przez s�own� percepcj� informacji oraz umys�ow� aktywno�� jednostki, czyli przez analiz�, por�wnywanie, uog�lnianie i wnioskowanie w trakcie spostrzegania przedmiotu i recepcji informacji s�ownych nast�puje poznanie, co prowadzi do ukszta�towania poj��, s�d�w i przekona�”.16

Na bazie kszta�towania postaw jakby mimochodem dziecko wrasta w �rodowisko wychowawcze, w kt�rym �yje i rozwija si�. Zadaniem plac�wek przedszkolnych jest zainicjowanie wszechstronnego rozwoju osobowo�ci, na co sk�ada si� wed�ug J. Walczyny17 naukowe poznanie �wiata, przez co wzbogaca si� intelekt dziecka, kszta�ci my�lenie, daje podstawy dobrej, wydajnej pracy, wpaja postawy moralno-spo�eczne wobec ludzi, przyrody, otoczenia rzeczowego i warto�ci ideowych. Kolejnym komponentem osobowo�ci, na kt�rego rozwijanie autorka k�adzie nacisk jest kultura estetyczna i wra�liwo�� na pi�kno oraz stosunek do zdrowia i sprawno�ci fizycznej.

Program Wychowania w Przedszkolu18 daje wytyczne wszechstronnego oddzia�ywania na wychowanka w celu kszta�towania jego uczu� patriotycznych. W dziecku sze�cioletnim nie wytworzy si� dojrza�a postawa cz�owieka - patrioty, ale formuje si� dopiero pod�o�e uczu� przywi�zania do najbli�szego otoczenia spo�ecznego - rodziny, przedszkola, �rodowiska tzw. „ma�ej, prywatnej ojczyzny”. Poznaje si� rodzinny kraj poprzez elementy historyczne z nim zwi�zane, r�ne krajobrazy, przyrod�, wychowuje przez prac�, wpaja wychowankom szacunek do symboli narodowych, tradycji, zwyczaj�w, doskonali j�zyk ojczysty, rozwija uczucia przyja�ni i braterstwa do innych narod�w. Trafna zdaje si� by� konkluzja wyra�ona w s�owach K. Denek: „Edukacja przedszkolna wyznaczona na potrzeby dziecka, skierowana  na niego samego i na jego miejsce w otaczaj�cej rzeczywisto�ci zak�ada osi�ganie umiej�tno�ci formowania siebie i sterowania w�asnym �yciem, a tak�e rozwijania  dumy narodowej oraz gospodarskiej troski  o to, aby w ojczystym  kraju dzia�a  si� coraz lepiej&#8...