Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
Ubezpieczenia[1] są urządzeniem społeczno - gospodarczym, zapewniającym w stopniu możliwie najszerszym pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych, które mogą powstać w następstwie zajścia zdarzeń losowych, występujących z określoną prawidłowością. Potrzeby te pokrywane są z funduszu ubezpieczeniowego. Specjalnie zorganizowane w tym celu zakłady pobierają składki pieniężne od dużej liczby zainteresowanych osób, zagrożonych określonymi zdarzeniami losowymi. Utworzony ze składek fundusz służy do pokrycia w pieniądzu ustalonych z góry rodzajów szkód losowych oraz innych świadczeń na rzecz uczestników funduszu lub osób przez nich wskazanych. Taka metoda gromadzenia funduszu nosi nazwę ubezpieczenie. Pojęcie ubezpieczenie jest wieloznaczne i używane w różnych kontekstach:
· w znaczeniu organizacyjnym, jako urządzenie gospodarcze powołane do przyjmowania ryzyka za składkę ubezpieczeniową, gromadzenia funduszu i jego rozdysponowywania między uczestników,
· jako stosunek cywilnoprawny o charakterze ubezpieczeniowym zawarty między zakładem ubezpieczeń i ubezpieczającą się osobą.
Ideą przewodnią wszelkich ubezpieczeń jest świadomość, że wspólne ponoszenie ciężaru negatywnych zdarzeń jest dla jednostki znacznie korzystniejsze niż pojedyncze zabezpieczanie się. Ponosząc koszt w formie składki ubezpieczeniowej ludzie i firmy kupują sobie spokój oraz poczucie bezpieczeństwa. Na całym świecie ubezpieczenia są obopólnym interesem zakładów ubezpieczeń i ich klientów.
Badania rynku dowodzą jednak, że świadomość ubezpieczeniowa Polaków nie jest zadowalająca (za przykład niech posłuży niniejszy wykres).
Stan wiedzy Polaków na temat ubezpieczeń – opracowanie ARC Rynek i Opinie na zlecenie PUNU.[2]
Brak świadomości ubezpieczeniowej Polaków może stanowić barierę dla wzrostu rynku ubezpieczeń[3] w Polsce.
Celem mojej pracy jest analiza struktury portfela ubezpieczeniowego Towarzystwa Ubezpieczeniowego „COMPENSA" SA. Oddział w Częstochowie, oraz wykazanie zależności zachodzących pomiędzy strukturą portfela ubezpieczeniowego a uzyskiwanymi przez Oddział wynikami finansowymi. Analiza ta ma służyć jednocześnie wyznaczeniu kierunków rozwoju badanej firmy na przyszłość w celu poprawy jej wyników finansowych.
1.1 Zarys historyczny rozwoju ubezpieczeń w Polsce[4]
W Polsce pierwsze przejawy realizacji idei ubezpieczeniowej spotykamy dość późno, bo dopiero w XV i XVI w. W następnych okresach burzliwe dzieje zarówno państwa polskiego, jak i jego narodu (zabory, wojny światowe, zmiany ustrojowe), spowodowały, że historia polskich ubezpieczeń dzieliła los narodu. Polska odgrywa pionierską rolę wśród byłych państw komunistycznych w procesie reformy i transformacji rynku ubezpieczeniowego. Po uchwaleniu ustawy o działalności ubezpieczeniowej 28 lipca 1990 r.[5] oraz po opracowaniu i opublikowaniu najważniejszych przepisów wykonawczych do tej ustawy, Polska posiada najbardziej nowoczesny system ubezpieczeniowy w Europie Środkowej. Wynika to z faktu, że sama regulacja rynku ubezpieczeniowego odpowiada w dużym stopniu systemowi obowiązującemu w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Historia polskiego rynku ubezpieczeniowego sięga czasów przedwojennych. Przed 1939r. istniało 72 prywatnych firm ubezpieczeniowych, 38 towarzystw ubezpieczeń wzajemnych oraz 16 instytucji ubezpieczeniowych.
Jedynie dwa z nich przetrwały wojnę i zmianę systemu polityczno-ekonomicznego drugiej połowy lat czterdziestych. Jedno z nich, Państwowy Zakład Ubezpieczeń (PZU), który zmienił swój status z Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych, stał się monopolistą w zakresie krajowych ubezpieczeń osobowych i majątkowych.
Drugim towarzystwem ubezpieczeniowym, które przeżyło wojnę była WARTA S.A. Stała się ona monopolistą w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych, zawieranych i prowadzonych w walutach obcych oraz reasekuracji. Jednakże polski rynek ubezpieczeniowy zdominowany był przez PZU, które było też integralną częścią administracji państwowej.
Pierwszym wyłomem w zmonopolizowanym rynku ubezpieczeniowym stała się ustawa z 20 września 1984r.[6] o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych. Ustawa ta dopuszczała tworzenie nowych towarzystw ubezpieczeniowych, o ile powstawać one będą w formie zakładów państwowych, spółdzielczych lub też spółek akcyjnych z większościowym udziałem Skarbu Państwa. Świadczy ona o tym, jak pomimo zmian, ograniczony był polski rynek ubezpieczeniowy. Nowelizacja wspomnianej już ustawy o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych miała miejsce 17 maja 1989 r.[7] Zniosła ona przede wszystkim wszelkie ograniczenia związane ze strukturą własności powstających towarzystw ubezpieczeniowych, pozostawiając jednak generalne zasady regulacji rynku ubezpieczeniowego bez zmian. Tak więc z jednej strony nastąpiła daleko idąca liberalizacja, z drugiej strony nie wprowadzono żadnych kryteriów udzielania zezwoleń, nie rozwiązany pozostał problem sprawnego fachowego nadzoru nad powstającym rynkiem ubezpieczeniowym, polski rynek pozostawał nadal zamknięty dla kapitału zagranicznego i związanego z nim transferu know-how i wreszcie miała miejsce jedynie ograniczona konkurencja, a to spowodowało, że rynek słabo funkcjonował.
Ocena bieżącej sytuacji, w zestawieniu z celem członkostwa Polski w UE w przyszłości, zmusiła Ministerstwo Finansów do rozpoczęcia prac nad pełną reformą systemu ubezpieczeniowego w Polsce[8]. Celem reformy było rozwinięcie nowoczesnego rynku usług ubezpieczeniowych. Rozwiązania systemowe w Polsce w tym zakresie muszą być kompatybilne z regulacją UE tak, aby nie stanowiły w przyszłości przeszkody w procesie integracji z rynkiem europejskim. Przy pracach nad sformułowaniem podstawowych przepisów regulujących polski rynek ubezpieczeniowy, posłużono się wzorami opartymi na dyrektywach Komisji Europejskich Wspólnot
Gospodarczych.[9]
Podstawą niezwykle ważnych przepisów dotyczących zasad rachunkowości jest projekt odpowiedniej dyrektywy EWG z dnia 30 października 1989r. (90/c30/04). Te nowe regulacje odgrywają ważną rolę w przygotowaniu się Polski do przewidywanego otwarcia polskiego rynku dla towarzystw zagranicznych, jak również ze staraniem Polski o status członka stowarzyszonego z UE. Do najważniejszych nowych rozwiązań należą:
· otwarcie polskiego rynku ubezpieczeniowego dla nowych ubezpieczycieli polskich i zagranicznych;
· dalsza liberalizacja rynku ubezpieczeniowego oparta na zasadzie wzajemności wobec innych państw;
· likwidacja ubezpieczeń ustawowych;
· wprowadzenie marginesu wypłacalności i kapitału gwarancyjnego jako indykatorów prawidłowej gospodarki finansowej ubezpieczyciela;
· utworzenie funduszu gwarancyjnego, chroniącego interesy ofiar w wypadkach objętych ubezpieczeniem obowiązkowym;
· utworzenie funduszu ochrony ubezpieczonych, chroniącego interesy tych ostatnich w razie ogłoszenia upadłości przez ubezpieczyciela;
· wprowadzenie zakazu jednoczesnego prowadzenia działalności w zakresie ubezpieczeń na życie i innych ubezpieczeń;
· wprowadzenie instytucji towarzystw ubezpieczeń wzajemnych;
· ograniczenie formy działalności ubezpieczycieli do spółek akcyjnych i towarzystw ubezpieczeń wzajemnych;
· ograniczenie działalności gospodarczej w branży ubezpieczeniowej do właściwej działalności ubezpieczeniowej i z nią związanej.
Najnowszą ustawą, która obowiązuje w Polsce do dnia dzisiejszego jest ustawa z dnia 28 lipca 1990r.[10] z późniejszymi zmianami. Ustawa ta uwzględnia większość wymienionych dyrektyw EWG i wprowadza istotne reformy rynku. Do niewątpliwych osiągnięć tej ustawy należą: demonopolizacja polskiego rynku ubezpieczeniowego, dokładne określenie ogólnych zasad podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych oraz rozgraniczenie ubezpieczeń na życie od pozostałych, dla prawidłowego funkcjonowania zakładów ubezpieczeń i gospodarowania ich finansami.
Polska jako pierwsza spośród krajów postkomunistycznych nie tylko podjęła radykalne reformy w dziedzinie ubezpieczeń, ale stworzyła mocne podstawy prawne rynku ubezpieczeniowego. Ustawa wprowadza formalną prywatyzację i demonopolizację dotychczasowego rynku ubezpieczeniowego opartą na zasadzie swobodnej konkurencji i jednakowym traktowaniu wszystkich podmiotów działających na tym rynku.
Tempo i zakres przemian w polskich ubezpieczeniach w ciągu sześciu lat (1990-1996) sprawiły, że sfera ubezpieczeniowa stała się jedną z najszybciej przekształcających się dziedzin, dostosowujących się do tworzących się nowych warunków rynkowych. Okazało się, że pośpiesznie wydana ustawa o działalności ubezpieczeniowej, która niewątpliwie stworzyła regulację prawną współczesnego modelu ubezpieczeń gospodarczych, miała liczne niedostatki i braki zarówno z punktu widzenia zharmonizowania zasad działalności ubezpieczeniowej z przepisami regulującymi te zagadnienia w krajach Unii Europejskiej (do zjednoczenia, z którą tak usilnie dążymy), zmian w innych segmentach prawnych (m.in. finansów i rachunkowości), jak i z punktu widzenia polskich uwarunkowań społeczno-gospodarczych, wynikających z dotychczasowego okresu transformacji ustrojowej. Zmiany te nastąpiły w 1995 r., przez nowelizację w/w ustawy o działalności ubezpieczeniowej, których zakres zmian jest tak duży, że zwykło sieje określać popularnie mianem „nowego prawa ubezpieczeniowego"[11]. Stanowi to jakby II etap reformy polskiego systemu ubezpieczeń gospodarczych w warunkach powstającej gospodarki rynkowej.
Zmiany systemowe (prawne), jak i organizacyjne pomimo, że są bardzo znaczne, nie dały jeszcze wyraźnych efektów ekonomicznych. Proces jego doskonalenia i dostosowania nadal jest aktualny.
1.2 Klasyfikacja ubezpieczeń[12]
Ubezpieczenia można klasyfikować w zależności od przyjętego kryterium na:
· ubezpieczenia społeczne i gospodarcze (kryterium sfery działania),
· ubezpieczenia majątkowe i osobowe (kryterium przedmiotu),
· ubezpieczenia na życie oraz pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe (kryterium zakresu dopuszczalnej działalności przez jeden zakład ubezpieczeń),
· ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne (kryterium podejmowania decyzji o zawarciu umowy),
· ubezpieczenia morskie, a pozostałe określa się mianem lądowych (kryterium źródeł prawa).
Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę ubezpieczeń wyodrębnionych według tej klasyfikacji.
1.2.1 Ubezpieczenia społeczne
Służą zabezpieczeniu materialnych potrzeb na wypadek śmierci osoby fizycznej bądź uszkodzenia ciała lub dożycia określonego wieku i związanej z tym niezdolności do zarobkowania. Obecnie (przygotowywana jest reforma systemu) organizacją tych ubezpieczeń dla pracujących poza rolnictwem zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, dla rolników - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Ubezpieczenia te dotyczą wyłącznie osób fizycznych.
1.2.2 Ubezpieczenia gospodarcze
Funkcjonują w sferze procesów gospodarczych i mimo iż spełniają rolę społeczną są celowo powołaną instytucją, wyodrębnioną organizacyjnie i prawnie, do zaspokajania określonych potrzeb ludności i przedsiębiorstw. Są to wszystkie rodzaje ubezpieczeń poza ubezpieczeniem społecznym. Z uwagi na powojenną przeszłość, pewnym synonimem potocznym tych ubezpieczeń był Państwowy Zakład Ubezpieczeń. W związku ze stosunkowo niskim poziomem wiedzy o ubezpieczeniach jeszcze są mylone pojęcia - ubezpieczeń społecznych i gospodarczych, potocznie określanych ZUS i PZU.
Przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być tylko mienie, przez które należy rozumieć własność i ogół praw majątkowych bądź też mogącą powstać odpowiedzialność cywilną ubezpieczającej się osoby. Ubezpieczenia te mogą dotyczyć zarówno mienia osób prawnych, jak i fizycznych.
...
lestan