naratunek_artykul_2008_02_18083.pdf

Zagrożenie

terroryzmem współczesnym – cz. III

Zagrożenie chemiczne

Trucizna jako środek eliminowania

przeciwników, rywali bądź niewy-

godnych współpracowników, a także

szkodliwe dymy i gazy użyte przeciw

społecznościom – towarzyszyły ludzkości

właściwie od zawsze.

kpt. mgr inż. Krzysztof Łangowski

dowódca JRG w Tucholi

go rażenia z zakresu CBRN i – analogicznie do

biologicznej – określa się ją mianem brudnej broni.

Substancje chemiczne, najczęściej w postaci gazowej,

mogą być przenoszone w rejon stanowiący cel za po-

mocą pocisków, bomb bądź metalowych, plastikowych

pojemników. Terroryści mogliby je uwalniać z dużych

zbiorników zamocowanych np. w autocysternach prze-

jeżdżających przez teren zamieszkany bądź rozpylać

ze statków powietrznych. Ogromne niebezpieczeństwo

stanowi także możliwość spowodowania katastrofy lub

skażenia określonego obszaru w wyniku zamachu na

zakład przemysłu chemicznego albo magazyn. W ta-

kim przypadku niełatwo przewidzieć, czy uwolnione

z instalacji medium zachowa się zgodnie z oczekiwania-

mi atakujących, gdyż zbyt wiele zależy od czynników at-

mosferycznych: siły i stałości kierunku wiatru, pionowej

stateczności powietrza, opadu, nasłonecznienia oraz od

ukształtowania terenu. Wiele zakładów zajmujących się

produkcją chemikaliów jest zlokalizowanych na obsza-

rach pozamiejskich, zatem wyrządzone szkody, pomija-

jąc bardzo duże straty materialne, mogłyby być mniejsze

od oczekiwanych przez zamachowców.

Środki chemiczne mają szersze zastosowanie niż środ-

ki biologiczne. Historia działań wojennych z ich użyciem

sięga aż starożytności. Jednak dopiero w XX w. dzięki

rozwojowi przemysłu i technologii wojennej możliwe

stało się użycie broni chemicznej na większą skalę. To

podczas I wojny światowej w 1915 r. pod Ypres po raz

pierwszy przeprowadzono zmasowany atak z zastoso-

waniem chloru. Zginęło wówczas 800 żołnierzy, a 2000

uległo ostremu zatruciu. W późniejszych atakach che-

micznych – m.in. pod Verdun w 1916 r. i kolejny raz pod

Ypres w 1917 r. – posługiwano się nie tylko chlorem, ale

również fosgenem i iperytem, czyli tzw. gazem musztar-

dowym. W latach 1937-1945 japońska armia, przeprowa-

dzając działania ofensywne przeciwko armii chińskiej,

posłużyła się bronią chemiczną. Jej arsenał stanowiły

m.in.: cyjanowodór, difenylochloroarsyna, chloroace-

tofenon, chloropikryna, fosgen, iperyt, luizyt itp. Przy-

puszcza się, iż w 1945 roku Niemcy mieli najbardziej za-

awansowaną technologię produkcji tego rodzaju broni,

jednak nie użyli jej.

W okresie powojennym miały miejsca przypadki dzia-

łań z użyciem chemikaliów, m.in.:

– w Jemenie 1967 r. Egipt dokonał ataku środkami che-

micznymi, wywołując śmierć 100 osób,

– w Korei i Wietnamie Stany Zjednoczone na dużą skalę

używały napalmu – środka stosowanego do zagęsz-

czania mieszanin lekkich paliw ciekłych, tzw. bojowe-

go środka zapalającego,

– w wojnie iracko-irańskiej w latach 1980-1988 Irak prze-

prowadzał próby ataków przy pomocy substancji po-

rażających system nerwowy: iperytu, tabunu itp.

32 Na ratunek 2/08

Trucizna jako środek eliminowania

przeciwników, rywali bądź niewy-

godnych współpracowników, a także

szkodliwe dymy i gazy użyte przeciw

społecznościom – towarzyszyły ludzkości

właściwie od zawsze.

B roń chemiczną zalicza się do środków masowe-

Organizacja i zarządzanie

W 1987 roku dzięki doradcom ze Związku Radziec-

kiego udało się udoskonalić wykorzystanie broni che-

micznej na polu walki. W 1988 roku wojska Saddama

Husajna użyły gazów bojowych przeciwko Kurdom

zamieszkującym Irak. Wówczas w mieście Halabdża

zginęło ponad 6000 cywili (3, 7). Na podstawie stwier-

dzonych objawów zatruć u osób, które przeżyły, przy-

puszcza się, iż zastosowano duże ilości iperytu bądź in-

nych gazów trujących. Duże zasoby broni chemicznej

wyprodukowano podczas tzw. zimnej wojny. Arsenały

te, mimo zakazu stosowania środków rażenia chemicz-

nego i kilku konferencji poświęconych kwestii rozbro-

jenia, do dziś nie zostały jeszcze we wszystkich krajach

w pełni zlikwidowane.

Nadal istnieją państwa, których totalitarne rządy nie

poddają się rezolucjom, prawom międzynarodowym

oraz naciskom ze strony państw demokratycznych.

Produkują one wciąż i magazynują broń masowego

rażenia. Fakty te i powyższe przykłady potwierdzają,

że zagrożenia dotyczące skutecznego użycia środków

chemicznych wobec wojska w starciu zbrojnym, jak rów-

nież w czasie pokoju wobec ludności cywilnej są duże

i stale aktualne.

machów przy użyciu wciąż ulepszanych środków parali-

tyczno-drgawkowych. Jedna z nich miała miejsce w 1994

roku i była odwetem na sędziach, którzy w sporach

prawnych otwarcie występowali przeciwko sekcie. Uży-

to w tym celu sarinu rozpylonego z samochodu chłodni.

Sędziowie przeżyli zamach, jednak odnotowano straty

wśród przypadkowych ludzi: 7 osób zmarło, a 144 ule-

gło silnemu zatruciu. Najbardziej spektakularnym zama-

chem chemicznym był atak w tokijskim metrze, gdzie

zamachowcy przebili parasolami plastikowe pojemniki

z sarinem, uwalniając toksyczny gaz w wagonach. Zmar-

ło wówczas 12 osób, a 5500 uległo zatruciu, niektóre na-

wet bardzo ostremu (7).

Kategorie środków chemicznych

Materiały i substancje chemiczne mogą być wykorzysta-

ne przez terrorystów między innymi w celach:

– szantażu i zastraszenia, by pozyskać okup lub okre-

ślone ustępstwa,

– spowodowania strat gospodarczych poprzez skażenie

produktów spożywczych, upraw roślin i/lub zatrucie

zwierząt hodowlanych,

– spowodowania masowych zgonów i zatruć wśród lud-

ności zamieszkującej dany obszar.

W ostatnim z wymienionych powyżej przypadków

mogą się oni posłużyć nie tylko urządzeniami służący-

mi do rozpraszania toksycznych środków w zatłoczonych

przestrzeniach otwartych, ale również skazić ujęcia wody

pitnej i wodociągi lub wtłoczyć szkodliwą substancję do

obiektów użyteczności publicznej, uszkadzając wcze-

śniej system wentylacyjny.

Środki chemiczne znajdujące się w sferze zaintereso-

wania współczesnych terrorystów (wg 3, 4, 6) dzieli się

na następujące kategorie:

– gazy duszące (drażniące płuca): fosgen, chlor, difos-

gen, chloropikryna itp.,

– środki parzące (powodujące powstawanie pęcherzy

w wyniku oparzeń): iperyt (siarkowy i azotowy), luizyt,

oksym fosgenu (gaz pokrzywowy) itp.,

– środki ogólnotrujące: cyjanowodór, chlorocyjan, ar-

senowodór, tlenek węgla, siarkowodór itp.,

– środki paralityczno-drgawkowe (fosforoorganiczne

trujące): tabun (GA), sarin (GB), soman (GD) i środ-

ki typu VX,

– środki obezwładniające (psychotoksyczne): bella-

donna, benzylan chinuklidyn-3-ylu (BZ), meskalina

i inne,

– środki nękające do tłumienia rozruchów (RCAs): la-

krymator, sternit, środki wymiotne i inne.

Zamachy z użyciem broni chemicznej

Dotychczas nie było zbyt wiele tego typu akcji. Mimo

to zainteresowanie organizacji terrorystycznych bro-

nią chemiczną wciąż rośnie. W literaturze przedmio-

towej można znaleźć kilka incydentów dotyczących

posługiwania się materiałami chemicznymi w celu

dokonania zamachu. W 1978 roku na terenie Izraela

ugrupowanie palestyńskie zatruło cyjankiem potasu

partię pomarańczy, by zablokować eksport owoców.

Innym przykładem jest posłużenie się chlorem przez

Tamilskie Tygrysy w 1990 r. przeciwko siłom zbrojnym

Sri Lanki. Atak ten nie wywołał jednak poważnych strat.

Podczas pierwszego zamachu w 1993 roku na World

Trade Center okazało się, że zamachowcy planowali

dodać do bomby cyjanek, by zwiększyć skutek raże-

nia. Jednak, zgodnie z przypuszczeniami, ze względu

na zbyt duży koszt dostarczenia trucizny zrezygnowali

z tego zamiaru (3).

Duże doświadczenie w wykorzystaniu substancji che-

micznych zdobyła sekta Najwyższa Prawda (Aum Shin-

ri Kyo – obecnie Aleph), która posiadała własne składy

środków chemicznych. Do czasu zdelegalizowania sek-

ta ta posiadała również własne laboratoria chemiczne,

w których wytwarzano i modyfikowano substancje (7).

Organizacja ta kilkakrotnie przeprowadzała próby za-

www.naratunek.elamed.pl 33

Organizacja i zarządzanie

Substancje, które współcześnie uznawane są za no-

woczesne trucizny i których użycie jest wielce prawdo-

podobne, to: iperyt, luizyt, sarin i VX.

nia – trwającym niekiedy nawet 24 godziny – ujawniają

się pęcherzyki, które później zmieniają się w duże i bo-

lesne pęcherze. Następnie, rozpuszczając się w tłusz-

czach, niszczy narządy od środka. U osób, którym uda-

je się przeżyć zatrucie, iperyt niszczy ich naturalną od-

porność, co utrudnia późniejsze leczenie infekcji. Przy

zastosowaniu większej jego dawki w ciągu 48 godzin od

chwili kontaktu może dojść do zgonu.

Iperyt azotowy jest bardziej toksyczny i nieco gorzej

rozpuszcza się w tłuszczach od swego poprzednika siar-

kowego, poza tym zachowuje się podobnie i posiada

porównywalne własności fizykochemiczne.

Luizyt jest oleistą i bezwonną cieczą, jednak w wyni-

ku zanieczyszczenia może przyjmować barwę od brą-

zowej po czarną. Jego zapach przypomina pelargonię,

zazwyczaj o słabej woni. Jest on mniej trwały niż iperyt.

Z uwagi na zawartość arsenu jest jednak bardzo toksycz-

ny, szczególnie w kontakcie ze skórą. Ciekła postać lu-

izytu powoduje ból już po 12 sekundach, natomiast po

5-15 minutach wywołuje skórne oparzenie podobne do

oparzenia kwasem, na początku w postaci małych pę-

cherzyków, później zaś twardych, dużych pęcherzy.

W przemyśle chemicznym w kategorii substancji ogól-

notrujących jest wiele znanych i często spotykanych. Jed-

nym z przedstawicieli tej grupy jest cyjanowodór (kwas

pruski). Ze względu na małą stabilność i skłonność do

szybkiej polimeryzacji obecnie uznaje się, iż nie jest on

odpowiednim materiałem na broń chemiczną.

Arsyna (arsenowodór) jest wysokotoksycznym związ-

kiem arsenu (trującego metalu), wykazującym dłuższy

czas utajenia (4-5 godzin). W organizmie człowieka,

niszcząc czerwone krwinki, czyni spustoszenia także

w tkankach nerek, wątroby i śledziony.

Inną tego typu substancją jest tlenek węgla, występu-

jący jako produkt spalania. W okresie grzewczym z jego

powodu rocznie umiera kilkadziesiąt osób. Jest to gaz

bezwonny i bezbarwny, a przy tym silnie toksyczny. Do

organizmu dostaje się drogą wziewną. Objawy zatrucia

zależą od stężenia gazu i czasu przybywania człowieka

w atmosferze toksycznej. Przy większych dawkach mogą

pojawić się: zawroty głowy, zaburzenia świadomości, ró-

żowe zabarwienie skóry bądź jej zasinienie, płytki od-

dech, wstrząs lub obniżenie temperatury ciała. Śmierć

może nastąpić po kilkudziesięciu, a w wysokich stęże-

niach nawet po kilkunastu minutach.

Siarkowodór (kwaśny gaz – H 2 S) spotka się w prze-

myśle, a także w naturze – tam, gdzie zachodzą proce-

sy rozkładu materii organicznej. Wśród jego własności

wyróżnia się toksyczność i palność. Posiada zapach

Charakterystyka

najważniejszych chemikaliów

Chlor (Cl 2 ), stosowany w czasie I wojny światowej jako

broń chemiczna, obecnie należy do gazów stosowanych

w przemyśle i transporcie. Magazynowany jest w zbior-

nikach, dlatego jest łatwo dostępny i stosunkowo tani.

W naturalnych warunkach jest gazem o zabarwieniu zie-

lonożółtym i charakteryzuje się ostrą, duszącą wonią. Ła-

two ulega skropleniu pod niewielkim ciśnieniem. Będąc

dwa i pół razy cięższym od powietrza, ma tendencję do

zajmowania nisko położonych pomieszczeń, zagłębień

terenu, gdzie może przez jakiś czas zalegać. Jest silnym

utleniaczem. Chlor w reakcji z wodą tworzy kwasy: solny

i podchlorawy o silnych zapachach, które podrażniają

i uszkadzają tkanki gardła, krtani i płuc. U człowieka

znajdującego się w atmosferze toksycznej, w zależno-

ści od czasu ekspozycji i stężenia gazu, występują po-

czątkowo skurcze oskrzeli, w następstwie czego ofiara

się dusi. Przy niskich jego stężeniach pierwsze objawy

zatruć mogą wystąpić po 2-4 godzinach, przy wysokich

– zgon następuje w ciągu 24 godzin.

Fosgen (COCL 2 ), podobnie jak chlor, stosowany

był jako gaz bojowy podczas I wojny światowej, jednak

z większym skutkiem, gdyż jego toksyczność jest znacz-

nie wyższa. Szacuje się, iż w wyniku zatrucia nim zginę-

ło wtedy niemal 80% ludzi z wszystkich zatrutych BST

(bojowy środek trujący). Gaz jest bezbarwny, a jego za-

pach przypomina świeżo skoszoną trawę bądź zgniłe

owoce. Reaguje z aminowymi grupami aminokwasów,

które wchodzą w skład enzymów. W płucach powoduje

to niszczenie napięcia powierzchniowego pęcherzyków,

co prowadzi do ich uszkodzenia i powstania obrzęku.

Przebieg tego procesu jest stopniowy. Objawy zatrucia

uwidoczniają się zazwyczaj po kilku godzinach. Powstała

wówczas kwasica płuc jest przyczyną dalszego niszcze-

nia ich tkanki. Gaz ten wpływa szkodliwie również na

centralny układ nerwowy.

Iperyt siarkowy to jeden z najbardziej znanych środ-

ków parzących. Potocznie nazywany jest gazem musztar-

dowym. Może on mieć postać oleistej cieczy o barwie

żółtobrunatnej, po oczyszczeniu jednak jest bezbarwny

i bezwonny. Ciecz ta jest bardzo toksyczna. Charaktery-

zuje się znaczną trwałością, powodując wtórne skażenia.

Do organizmu ludzkiego może dostać się drogą odde-

chową i pokarmową oraz przez skórę. Po okresie utaje-

34 Na ratunek 2/08

Organizacja i zarządzanie

zgniłych jaj i jest bezbarwny. W organizmie człowieka

spowalnia metabolizm, wywołuje stany przypominające

hibernację, co w efekcie prowadzi do śmierci.

Dla organizacji terrorystycznych atrakcyjne są także

substancje z kategorii paralityczno-drgawkowych (tok-

syczne związki fosforoorganiczne, m.in.: tabun (GA),

sarin (GB), soman (GD) oraz środki typu VX, ze wzglę-

du na skuteczność i efekt ich działania. Porażają one

mięśnie oddechowe, wskutek czego śmierć następuje

w ciągu zaledwie kilku minut. Substancje grupy G od-

kryto w latach 30. XX wieku. Na skażonym terenie ich

trwałość mieści się w granicach od kilku do kilkunastu

godzin, stąd stwarzają krótkotrwałe niebezpieczeństwo

wdychania ich oparów. Trwalsze są środki typu VX, któ-

re mogą być niebezpieczne nawet przez kilka tygodni,

bowiem wolniej odparowują. Środki paralityczno-drgaw-

kowe wywołują zaburzenia działania enzymów i central-

nego układu nerwowego, prowadząc do zupełnego za-

trzymania oddychania. Jest to poprzedzone skurczem

mięśni klatki piersiowej, kwasicą płuc oraz przyspieszo-

nym rytmem oddechowym. Towarzyszy temu silne wy-

dzielanie śliny i śluzu. Jak podają niektóre źródła, 10 kg

sarinu o śmiertelnym stężeniu, rozproszonych na otwar-

tej przestrzeni, w sprzyjających warunkach pogodo-

wych, skaziłoby ok. 0,01 km 2 (4). Uwzględniając gęstość

zaludnienia w USA, mogłoby to spowodować zgon ok.

50 osób. Uwolnienie 1000 kg takiej substancji skaziłoby

kilka kilometrów kwadratowych powierzchni, zabijając

niemal 10 tys. osób. Jednak gdyby podczas ataku użyto

związku typu VX, wówczas skutek byłby przypuszczalnie

kilkakrotnie większy.

Środki z pozostałych grup, wśród których wyróżnia

się: obezwładniające, nękające do tłumienia rozruchów,

wymiotne i inne, wydają się być mniej ciekawe do wyko-

rzystania podczas zamachów, aczkolwiek mogą posłużyć

do zastraszania czy szantażu.

Napalm jest błędnie zaliczny do broni chemicznej.

Z uwagi na dobrą przyczepność do powierzchni, małą

nasiąkliwość oraz wysoką lepkość trudno go ugasić,

a woda jako środek gaśniczy jest bardzo mało efektyw-

na. Napalm wywołuje ciężkie oparzenia, natomiast oso-

by, które znajdą się w strefie rażenia tego środka, mogą

spłonąć żywcem.

skim, zielonym, mlecznoprzezroczystym i o woni: świeżo

skoszonego siana, zgniłych jaj, czosnku, gorzkich mig-

dałów, pelargonii, musztardy itp., to mogą być pierwsze

odczuwalne symptomy ataku chemicznego.

Zamach z użyciem chemikaliów może też mieć inne

scenariusze: za przejeżdżającym ulicą samochodem

ciężarowym z chłodnią będą ulatniały się intensywnie

gaz bądź ciecz silnie odparowująca lub nisko przeleci

helikopter, rozpylając nad naszymi głowami substancję,

która opadnie w postaci ciężkiej mgły. Równocześnie źle

się poczuje wielu ludzi z naszego otoczenia. Przed ta-

kim zamachem trudno będzie się uchronić, gdyż wiele

toksycznych substancji chemicznych nie posiada bar-

wy i zapachu.

Środki chemiczne były szeroko stosowane przeciwko

żołnierzom w czasie I wojny światowej. W hitlerowskiej

machinie śmierci służyły one masowej eksterminacji

ludności cywilnej. Bogatą wiedzę laboratoryjną zdobyli

specjaliści, którzy w okresie zimnej wojny prowadzili po-

ligonowe eksperymenty z bronią chemiczną. Ponadto

niektóre organizacje terrorystyczne zdobyły umiejętność

wytwarzania i stosowania broni chemicznej. Doświadcze-

nia z wykorzystywaniem substancji chemicznych wobec

sił przeciwnika na polu walki oraz wobec ludności cywil-

nej są znacznie większe niż stosowanie materiałów biolo-

gicznych. Zatem zdobycie przez bogate organizacje ter-

rorystyczne któregoś z ww. chemikaliów i użycie go do

przeprowadzenia zamachu na skalę masową jest wysoce

prawdopodobne. Przemawia za tym także fakt, że w wielu

przypadkach skutki takiej formy ataku ujawnią się szybciej

aniżeli po użyciu patogenów biologicznych.

Piśmiennictwo

1. Barnas R.M.: Terroryzm od Asasynów do Osamy bin Lade-

na. Wydawnictwo Kirke, Warszawa 2001.

2. Borucki M.: Terroryzm – zło naszych czasów. Mada, War-

szawa 2002.

3. Croddy E., Perez-Amandariz C. i Hartem (j.) J.: Broń che-

miczna i biologiczna. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne,

Warszawa 2003.

4. Milton H., Yonah A.: Superterroryzm biologiczny, chemiczny

i nuklearny. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001.

5. Karolczak K.: Encyklopedia terroryzmu. Oficyna Wydawni-

cza SKAR, Warszawa 1995.

6. Łangowski K.: Kierunki rozwoju ratownictwa w Polsce pod

kątem przeciwdziałania skutkom zagrożeń terrorystycznych

– praca magisterska, SGSP. Warszawa 2004.

7. Encyklopedia terroryzmu pod red. B. Zasiecznej. Dom Wy-

dawniczy Bellona, Warszawa 2004.

Podsumowanie

Gdy z kosza na śmieci, z otworów wentylacyjnych w sali

kinowej, hali dworcowej, spod siedzeń w autobusie nie-

oczekiwanie zacznie wydobywać się gaz w postaci pary

lub mgły o zabarwieniu: lekko żółtawozielonym, niebie-

www.naratunek.elamed.pl 35

Zagrożenie terroryzmem współczesnym - CZ. III

Zagrożenie chemiczne

kpt. mgr inż. Krzysztof Łangowski – dowódca JRG w Tucholi

Stosowanie trucizn, by mordować swoich przeciwników, rywali bądź niewygodnych

współpracowników, a także wykorzystywanie szkodliwych dymów i gazów wobec dużych

społeczności – towarzyszyło ludzkości praktycznie od zawsze.

Broń chemiczną zalicza się do środków masowego rażenia z zakresu CBRN i – analogicznie

do biologicznej – określa się ją mianem brudnej broni. Substancje chemiczne, najczęściej w

postaci gazowej, mogą być przenoszone w rejon stanowiący cel za pomocą pocisków, bomb

bądź metalowych, plastikowych pojemników. Terroryści mogliby je uwalniać z dużych

zbiorników zamocowanych np. autocysternach, przejeżdżających przez teren zamieszkany

bądź rozpylać ze statków powietrznych. Ogromne niebezpieczeństwo stanowi także

możliwość spowodowania katastrofy lub skażenia określonego obszaru poprzez zamach na

zakład przemysłu chemicznego albo magazyn. W takim przypadku nie łatwo przewidzieć czy

uwolnione z instalacji medium zachowa się zgodnie z oczekiwaniami atakujących, gdyż zbyt

wiele zależałoby od czynników atmosferycznych: siły i stałości kierunku wiatru, pionowej

stateczności powietrza, opadu, nasłonecznienia oraz od ukształtowania terenu. Wiele

zakładów zajmujących się produkcją chemikaliów jest zlokalizowana na obszarach

pozamiejskich, zatem wyrządzone szkody, pomijając bardzo duże straty materialne, mogłyby

być mniejsze od oczekiwanych przez zamachowców.

Doświadczenia w użyciu środków chemicznych są bogatsze od doświadczeń w stosowaniu

środków biologicznych. Działania wojenne z ich użyciem mają historię sięgającą aż

starożytności. Mimo to, dopiero w XX w., dzięki rozwojowi przemysłu i technologii

wojennej, możliwe stało się użycie broni chemicznej na większą skalę. To podczas I wojny

światowej w 1915 r. pod Ypres po raz pierwszy dokonano zmasowanego ataku przy pomocy

chloru. „W nocy Niemcy rozmieścili na linii frontu 5730 czterdziestokilogramowych butli z

chlorem, które wkopali w ziemię i połączyli z rurami wyprowadzonymi w kierunku pozycji

francuskich. Gdy wiatr uzyskał właściwy kierunek, na sześciokilometrowym froncie, otwarto

zawory uwalniając gaz i toksyczna chmura popłynęła w kierunku nieprzyjacielskich okopów”

(3). Zginęło wówczas 800 żołnierzy, a 2000 uległo ostremu zatruciu. W późniejszych atakach

chemicznych - m. in. pod Verdun w 1916 r. i kolejny raz pod Ypres w 1917 r. - posługiwano

się nie tylko chlorem, ale również fosgenem i iperytem, czyli tzw. gazem musztardowym. W

trakcie tego konfliktu zastosowanie znalazły również chemikalia używane w miotaczach

ognia. Podczas tłumienia rebelii w Wushe 1930 roku, w górach środkowego Tajwanu,

wykorzystano pociski wypełnione gazem łzawiącym (N- chloroacetofenonem). W 1935 r.,

podczas najazdu wojsk Mussoliniego na Abisynię (obecnie Etiopia), Włosi – chcąc odnieść

szybkie zwycięstwo – zastosowali iperyt, co potępiła później Liga Narodów. W latach

1937-1945 japońska armia przeprowadzając działania ofensywne przeciwko armii chińskiej

posłużyła się bronią chemiczną. Jej bogaty arsenał stanowiły środki silnie drażniące,

toksyczne, silnie parzące (m.in.: cyjanowodór, difenylochloroarsynę, chloroacetofenon,

chloropikrynę, fosgen, iperyt, luizyt itp.) Jak podają niektóre źródła (3), 1059 ataków

chemicznych, jakie przeprowadziły wojska japońskie w Chinach, spowodowało śmierć stu

tysięcy osób. Także inne państwa uczestniczące w owym konflikcie dokonywały prób z

wykorzystaniem broni chemicznej, prowadziły badania, gromadziły ją, jednak mimo to na

arenie europejskiej nigdy jej nie zastosowały. Przypuszcza się, iż w 1945 roku, to właśnie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: