PC ogolna bardzo fajne polecam.pdf

PRAWO CYWILNE – część ogólna.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRAWA CYWILNEGO

Pojęcie prawa cywilnego:

- przedmiot , stosunki cywilne; reguluje stosunki społeczne o charakterze majątkowym i

niemajątkowym,

Stosunki majątkowe, to stosunki własnościowe, powstałe na tle przynależności rzeczy i

innych dóbr do danego przedmiotu, czyli dotyczące społecznego korzystania z tych dóbr, lecz

również stosunki polegające na wymianie dóbr i usług.

Stosunki majątkowe mają za przedmiot interes natury ekonomicznej.

Stosunki niemajątkowe to takie, które nie mają bezpośrednio wartości ekonomicznej.

W prawie cywilnym dominują stosunki majątkowe.

- podmiot , art., 1 k.c., podmiotami stosunków cywilnoprawnych są osoby fizyczne oraz

osoby prawne.

- metoda regulacji , ma na celu rozgraniczenie prawa cywilnego od innych gałęzi prawa;

przyjmuje się zasadę równorzędności stron, tzn. że żadna ze stron nie jest podporządkowana

drugiej.

Termin „prawo cywilne” wywodzi się z prawa rzymskiego, jest odpowiednikiem ius civile.

Termin prawo cywilne:

- w znaczeniu przedmiotowym, zespół norm prawnych,

- w znaczeniu podmiotowym, uprawnienie lub zespół uprawnień, wynikających z

określonego stosunku prawnego, a przysługujący podmiotowi prawa na podstawie

prawa w znaczeniu przedmiotowym.

Prawo cywilne należy do prawa prywatnego - występuje autonomiczność podmiotów

stosunku, podmioty same kształtują stosunki, autonomia nie oznacza dowolności, przepisy

określają zakres działań.

Zakres prawa cywilnego:

- prawo handlowe, prawo rodzinne, prawo pracy, prawo rolne, prawo spółdzielcze, prawo

morskie.

Zasady prawa cywilnego:

1. Zasada ochrony osoby ludzkiej , przyznanie każdemu człowiekowi zdolności prawnej oraz

zapewnienie gwarancji swobodnego korzystania przez niego z dóbr osobistych.

2. Zasada równości , wszystkich obywateli i cudzoziemców w nieco skorygowanym zakresie

wobec prawa.

3. Zasada praw podmiotowych , podstawą korzystania przez człowieka z różnorodnych dóbr są

przysługujące im prawa o ustawowo zagwarantowanej treści.

4. Zasada autonomii woli stron , osoba fizyczna może dobrowolnie kształtować swoje stosunki

prawne w granicach prawa. Dotyczy to głównie umów, jak również innych stosunków

prawnych.

5. Zasada ochrony dobrej wiary , chroni osobę, która działa w mylnym, ale

usprawiedliwionym przekonaniu, co do uprawnień tego, od kogo nabywa rzecz lub inne

prawo.

6. Zasada łagodzenia rygoryzmu przepisów prawnych przez klauzule generalne.

7. Zasada jednakowej ochrony każdej własności , bez względu na podmiot i przedmiot (ujęcie

pierwotne w DPCziO - „własność jest prawem świętym i nienaruszalnym”.

8. Zasada cywilnej odpowiedzialności za długi , dłużnik odpowiada za swe długi całym

majątkiem.

9. Zasada pełnej ochrony rodziny , znajduje wyraz w klauzuli generalnej dobra dziecka.

Przepisy prawa cywilnego powinny być tak tłumaczone, jak wymaga tego interes dziecka i

rodziny, jako podstawowej komórki społecznej.

10. Zasada dziedziczenia , oznacza, że majątek osoby, która zmarła nie przepada, ani nie

przechodzi na państwo, lecz podlega dziedziczeniu testamentowym, bądź ustawowym.

11. Zasada odpowiedzialności za szkodę , osoba, która wyrządziła drugiej osobie szkodę ze

swej winy, jest zobowiązany do jej naprawienia.

12. Zasada cywilnoprawnej ochrony praw na dobrach niematerialnych , czyli prawa

autorskiego, prawa do wynalazku, np. programy komputerowe, filmy video...

13. Zasada jedności prawa cywilnego , do prawa cywilnego należą także stosunki wynikające z

zawodowej działalności gospodarczej, czyli prawo handlowe (gospodarcze) nie stanowi

odrębnej od prawa cywilnego gałęzi prawa.

14. Zasada ochrony praw cywilnych przez niezawisłe sądy (art. 1 i 2 pr. o ust. sąd. pow.)

Systematyka polskiego prawa cywilnego (system pandyktowy):

1. Część ogólna, zalicza się do niej wszystkie normy cywilnoprawne, które regulują

zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego. W księdze I kodeksu

cywilnego, a więc w dziale obejmującym część ogólna, zostały zawarte przepisy o tzw.

dobrach osobistych.

2. Prawo rzeczowe, unormowane są te społeczne formy korzystania z dóbr majątkowych, w

których występują łącznie dwie następujące cechy:

a) przedmiotem korzystania są rzeczy w ścisłym tego słowa znaczeniu; dobra samoistne,

b) forma korzystania jest ukształtowana w postaci tzw. praw podmiotowych bezwzględnych

(erga omnes).

Prawo rzeczowe reguluje prawo własności. Jest to wśród praw rzeczowych prawo najszersze.

Inne prawa rzeczowe, to: użytkowanie wieczyste (art. 232 - 243 k.c.) oraz tzw. ograniczone

prawa rzeczowe (art. 244 - 335 k.c.) - użytkowanie, służebność, zastaw, hipoteka i prawa

spółdzielcze do lokali.

3. Prawo o zobowiązaniach (inter partes); wierzytelności, czyli prawa jednego podmiotu

(wierzyciela) do żądania od drugiego podmiotu (dłużnika) świadczenia, tj. pewnego

zachowania się pozytywnego (działania) lub negatywnego (zaniechania). Prawo o

zobowiązaniach normuje stosunki prawne, z których powstają wierzytelności.

Prawo o zobowiązaniach stanowi najszerszy dział prawa cywilnego.

4. Prawo rodzinne, w jego ramach wyodrębnia się:

a) stosunki prawne wynikające z małżeństwa,

b) stosunki prawne wynikające z pokrewieństwa i powinowactwa - przede wszystkim

stosunki pomiędzy dziećmi i rodzicami oraz z przysposobienia,

c) stosunki prawne wynikające z opieki nad małoletnim.

5. Prawa na dobrach niematerialnych - prawo autorskie i wynalazcze. Prawa do

niematerialnego produktu twórczej działalności umysłu ludzkiego (utwory naukowe,

literackie, artystyczne, utrwalone w jakiejkolwiek postaci).

Prawa te są określane jako „własność intelektualna”.

Materiały doktrynalne i orzecznicze z zakresu części ogólnej prawa cywilnego

Orzecznictwo sądowe - publikowane przede wszystkim w dwu periodykach:

- w zbiorze urzędowym, noszącym tytuł „Orzecznictwo Sądu Najwyższego” (OSN lub

OSNC),

- w organie PAN: Orzecznictwo Sądów Polskich” (OSP), publikowane najczęściej z glosami.

Wypowiedzi nauki - przybierają różne formy: opracowania o charakterze ogólnym oraz

publikacje poświęcone ściśle oznaczonym tematom.

Do opracowań o charakterze ogólnym należą: systemy prawa cywilnego, komentarze do

kodeksów oraz podręczniki uniwersyteckie.

Źródła prawa cywilnego

XVIII - XIX w.

Zabór pruski :

- Landrecht pruski 1794 r., obowiązywał od 1797 r.,

- BGB 1896 r., obowiązywał od 01.01.1900 r.

Zabór austryjacki:

- ABGB 1811 r., obowiązywał od 01.01.1812 r.

Zabór rosyjski:

- III Statut litewski 1588 r.,

- Zwód praw 1832 r.

Kodeks Napoleona (Kodeks cywilny Francuzów) 1804 r., od 1808 r. w Polsce.

Kodeks cywilny Królestwa Polskiego 1825 r.

Ustawy hipoteczne 1818 r., 1825 r.

Prawo o małżeństwie 1836 r.

Unifikacja prawa cywilnego:

XX w.

1926 r. - Prawo autorskie

1928 r. - KPC

1933 r. - Kodeks zobowiązań (cz. ogólna)

1934 r. - Kodeks handlowy

Dekrety:

I prawo osobowe

1945 r.

II prawo małżeńskie osobowe

I prawo małżeńskie majątkowe

II prawo rodzinne

III prawo opiekuńcze

IV prawo spadkowe 1946 r.

V prawo rzeczowe

VI prawo o księgach wieczystych

VII przepisy ogólne prawa cywilnego (POPC)

Treścią przepisów wprowadzających są przede wszystkim:

a) tzw. klauzule derogacyjne, tzn. przepisy uchylające przepisy, które obowiązywały do

chwili wejścia w życie nowego aktu normatywnego w materii objętej tym aktem,

b) przepisy dostosowujące inne, pozostające nadal w mocy, akty ustawodawcze do nowego

aktu normatywnego,

c) przepisy prawa międzyczasowego.

Rozpoczęcie procesu kodyfikacji:

Kodeks rodzinny z 27.06.1950 r., obowiązywał od 01.10.1950 r. (uchyla 4 dekrety: II 1945; I,

II, III 1946)

Przepisy Ogólne Prawa Cywilnego (POPC) z 18.07.1950 r., obowiązywały od 01.10.1950 r.

(uchyliły prawo osobowe z 1945 r. i POPC z 1946 r., wprowadzenie zmian do kodeksu

zobowiązań z 1933 r.)

Prawo autorskie z 1952 r.

1964 r.:

- 25 luty KRiO , obowiązywał od 01.01.1965 r. (derogował kodeks rodzinny z 1950 r. oraz

przepisy wprowadzające ten kodeks),

- 23 kwietnia (18.05.1964 r. - ogłoszenie) KC , derogował POPC z 1950 r., prawo rzeczowe

z 1946 r. z wyjątkiem przepisów dotyczących prawa materialnego, ksiąg wieczystych i

hipoteki, kodeks zobowiązań z 1933 r. i prawo spadkowe z 1946 r. oraz przepisy

wprowadzające do tych aktów,

- 17 listopada KPC , obowiązywał od 01.01.1965 r. (derogował KPC 1928).

Kodeks cywilny składa się z 4 części:

I część ogólna, uchyliła ustawę POPC z 1950 r.,

II prawo rzeczowe, uchyliło dekret z 1946 r.,

II prawo zobowiązań, uchyliło KZ z 1933 r.,

IV prawo spadkowe, uchyliło dekret z 1946 r.

6.07.1982 r. - ustawa regulująca księgi wieczyste i hipotekę.

1994 r. - ustawa o prawie autorskim i prawie pokrewnym.

Reforma prawa cywilnego:

1. Nowela z 28.07.1990 r. dostosowanie prawa cywilnego do nowego ustroju społeczno -

gospodarczego, likwidacja instytucji tzw. jednostek gospodarki uspołecznionej i oraz

likwidacja podziału na własność społeczną, indywidualną i osobistą; zniesienie zasady

jedności mienia państwowego.

2. Nowela z 25.10.1991 r. poszerzenie listy praw rzeczowych, które mogą być obciążone

hipoteką; zgodnie z tą nowelą podmiotem obciążenia hipotecznego mogą być także trzy

spółdzielcze prawa do lokali (własnościowe, do lokalu użytkowego, do domu

jednorodzinnego) oraz wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

3. Nowela z 23.08.1996 r. (weszła 28.12. 1996 r.) dotyczyła przetargu jako formy zawierania

umów, itd.

Reformy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

1. Nowela z 26.05.1995 r., przepisy o przysposobieniu, unormowanie przepisów dotyczących

tzw. adopcji zagranicznej (zgodne z ratyfikowaną w 1991 r. Konwencją o prawach dziecka.

2. Zmiany związane z ratyfikacją Konkordatu zawartego 28.07.1993 r. prze RP ze Stolicą

Apostolską.

3. Nowela z 24.07.1998 r. (weszła 15.11.1998 r.), nowa forma zawierania małżeństw

(możliwość zawarcia małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, albo przed

duchownym określonego w ustawie bądź umowie międzynarodowej kościoła lub związku

wyznaniowego, obniżenie do 18 lat wieku mężczyzny, wymagającego do zawarcia

małżeństwa, pojawienie się wad oświadczenia woli jako podstawy unieważnienia

małżeństwa.

4. Nowela z 21.05.1999 r. (weszła 16.12.1999 r.) wprowadzono obok rozwodu instytucje

separacji małżonków.

Reformy kodeksu postępowania cywilnego:

1.Nowela z 13.07.1990 r. o powołaniu sądów apelacyjnych oraz zmiana ustawy o ustroju

sądów powszechnych, KPC, KPK, SN, NSA, KRS.

2.Od lipca 1996 r. instytucję rewizji nadzwyczajnej zastąpiono instytucją kasacji.

Zwyczaj – stała praktyka stosowana przez daną społeczność; jednakowe postępowanie w

takich samych lub zbliżonych okolicznościach. Nie stanowi normy obowiązującej, a jest

stosowany dlatego, że ułatwia określona działalność; łatwiejsze jest np. zawarcie umowy

według stosowanego już wzorca aniżeli układanie jej treści od nowa.

Prawo zwyczajowe – jego źródłem jest zwyczaj. Zwyczaj staje się normą prawną z chwilą,

gdy w danej społeczności wytworzy się przekonanie, iż do zwyczaju trzeba się dostosować

nie tylko dlatego, że ułatwia to obrót, lecz dlatego, że istnieje taki obowiązek.

Orzecznictwo sądów i Trybunału Konstytucyjnego :

Sąd Najwyższy podejmuje uchwały: mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych

budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżność w

orzecznictwie, zawierające rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne

wątpliwości w konkretnej sprawie. Wykładnia SN i sądów wyższej instancji przyjęta w

konkretnej sprawie jest w tej sprawie wiążąca dla sądów niższej instancji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: