Podstawy duchowości Akcji Katolickiej w Polsce.pdf

Ks. Marek Chmielewski

PODSTAWY DUCHOWOŚCI

AKCJI KATOLICKIEJ W POLSCE 

Dokładnie dwadzieścia lat temu, papież Paweł VI w adhor-

tacji Evangelii nuntiandi (z dnia 8 XII 1975 r.) zawarł zna-

mienne stwierdzenie: „Człowiek naszych czasów chętniej słu-

cha świadków, aniżeli nauczycieli; a jeśli słucha nauczycieli,

to dlatego, że są świadkami” (EN 41).

Jeżeli dziś w Polsce, o której całkiem niedawno mówiło się

z dumą: „semper fidelis” (zawsze wierna) i która wciąż chlubi

się Papieżem-Polakiem, obserwujemy poważny kryzys wiary,

czego wyrazem jest m.in. opowiedzenie się połowy społeczeń-

stwa podczas ostatnich wyborów prezydenckich (19 XI 1995 r.)

za pseudo-wartościami laickimi, to dlatego że — jak się wyda-

je — zabrakło autentycznych świadków wartości chrześcijań-

skich. Owszem, wielu jest nauczycieli wiary, zwłaszcza wśród

duchowieństwa, ale by przekaz Ewangelii był skuteczny, po-

trzeba świadków, szczególnie wśród laikatu, gdyż — jak

słusznie zauważa Jan Paweł II — „zjawisko sekularyzmu jest

dziś naprawdę sprawą poważną. Dotyczy ono nie tylko jedno-

stek, ale w pewnym sensie także całych wspólnot” (ChL 4).

Odradzająca się po 60. latach Akcja Katolicka w Polsce ma

służyć właśnie formacji autentycznych postaw chrześcijań-

skich ludzi świeckich, zdolnych całym swoim zaangażowa-

niem, na wszystkich płaszczyznach życia odważnie dawać

świadectwo wierze. Sobór Watykański II w Dekrecie o apo-

————————

 Odczyt wygłoszony podczas inauguracji Akcji Katolickiej w Diecezji

Radomskiej w Wyższym Seminarium Duchownym w Radomiu dnia 26 XI

1995 roku, opublikowany w: Oblicza doskonałości chrześcijańskiej („Ducho-

wość w Polsce, t. 3), red. M. Chmielewski, Lublin 1996, s. 76-88 oraz w:

„Biuletyn Akcji Katolickiej Diecezji Radomskiej” 1(1997), s. 42-56.

stolstwie świeckich stwierdza, że głównym celem Akcji Kato-

lickiej jest „[...] apostolski cel Kościoła w zakresie ewangeliza-

cji i uświęcania ludzi oraz urabiania na modłę chrześcijańską

ich sumienia, by w ten sposób przepoić duchem ewangelicz-

nym różne społeczności i środowiska” (DA 20). Z tego wynika,

że Akcja Katolicka — wbrew wszelkim skojarzeniom nazwy z

akcyjnością, aktywizmem lub po prostu z efektownym działa-

niem — ma być przede wszystkim środowiskiem pogłębionego

życia duchowo-religijnego, ale jednocześnie „środowiskiem, w

którym zbierają sie i organizują katolicy czynu” 1 . Pielęgnowa-

nie zatem chrześcijańskiej duchowości, którą należałoby okre-

ślić jako apostolską 2 , było i jest naczelną prerogatywą Akcji

Katolickiej.

Pod pojęciem „duchowość” najogólniej biorąc rozumiemy

typowe dla danej osoby lub środowiska, w którym ona żyje,

sposoby i środki osiągania świętości. Z tym wiąże się zajęcie

odpowiedniej postawy wobec fundamentalnych prawd wiary i

nakazów moralnych, przy czym ta postawa wyraża się w tro-

jakim odniesieniu do tychże prawd wiary i wartości chrześci-

jańskich: intelektualno-poznawczym, emocjonalno-wartościu-

jąco-motywacyjnym oraz behawioralnym, tzn. zachowaniowo-

działaniowym 3 .

W oparciu o te założenia zostaną przedstawione w zarysie

podstawowe przesłanki duchowości Akcji Katolickiej w Polsce.

Jednakże najpierw trzeba poczynić jedno ważne zastrzeżenie.

Otóż duchowość we właściwym znaczeniu, nie jest rezultatem

odgórnych założeń programowych, lecz owocem doświadczenia

————————

1 J. Michalik, E. Frankowski, P. Jarecki, Akcja Katolicka w Polsce. Pro-

pozycje doktrynalno-organizacyjne , w: Sakramenty uzdrowienia. Pomoce

duszpasterskie w VI roku nowenny 1995/96 , red. E. Szczotok, A. Liskowac-

ka, Katowice 1995, s. 358.

2 Zob. M. Midali, Spiritualità apostolica. Personali e vitali riferimenti

fondanti , Roma 1994, passim.

3 Zob. W. Słomka, Teologia duchowości , w: M. Chmielewski, W. Słomka,

Polscy teologoaiw duchowości , Lublin 1993, s. 232.

Ducha Świętego działającego w sercach poszczególnych wie-

rzących i w całych wspólnotach. Duchowości zatem nie można

zaplanować, w przeciwieństwie do zadań i działań, które —

aby były skuteczne — nie mogą być beztroską improwizacją.

Duchowość wypracowuje się w całokształcie życia jednostki

lub danego środowiska. Z uwagi na to, stanowczo przedwcze-

snym byłoby teraz definitywne rozstrzyganie o obliczu ducho-

wym polskiej Akcji Katolickiej. Chcemy tu raczej wskazać na

te trwałe i uniwersalne elementy najnowszego nauczania oraz

praktyki Kościoła, które ściśle wiążą się ze wskazanym powy-

żej celem apostolsko-ewangelizacyjnym Akcji, i na których

opiera się apostolat ludzi świeckich.

Podstawy duchowości Akcji Katolickiej w Polsce, zaczerp-

nięte z nauki Soboru Watykańskiego II, układają się w cztery

zasadnicze grupy przesłanek. Każdą z nich — zgodnie z zasy-

gnalizowaną powyżej koncepcją duchowości — wypadałoby

omówić najpierw w aspekcie doktrynalnym, następnie wska-

zać na przeżyciowy i motywacyjny walor danej prawdy dla ży-

cia duchowego laikatu, i wreszcie — w trzecim ujęciu — za-

proponować konkretne postulaty zachowań i działań laikatu

zrzeszonego w Akcji Katolickiej, odzwierciedlające postawę,

żywej, dojrzałej wiary. Wszakże — jak uczy św. Jakub Apostoł

— „[...] wiara, jeśli nie byłaby połączona z uczynkami, martwa

jest sama w sobie” (Jk 2, 17).

1. P ODSTAWY CHRYSTOLOGICZNO - SAKRAMENTALNE

U podstaw duchowości chrześcijańskiej jest Chrzest świę-

ty, mocą którego wierzący zostaje wszczepiony w Chrystusa i

włączony we wspólnotę Jego Mistycznego Ciała, czyli w Ko-

ściół. Każdy zatem ochrzczony staje się współuczestnikiem i

współodpowiedzialnym za dzieło zbawienia świata, które za-

początkował Jezus Chrystus przez swe Misterium Paschalne

(por. ChL 15). Dotyczy to także ludzi świeckich. „Chrzest bo-

wiem nie odrywa ich od świata, lecz powierza im powołanie,

które właśnie w świecie, wewnątrz świata winno się urzeczy-

wistniać...” (tamże). Tym powołaniem jest apostolstwo, rozu-

miane jako „uczestnictwo w samej zbawczej misji Kościoła i do

tego właśnie apostolstwa sam Pan przeznacza wszystkich

przez chrzest i bierzmowanie” (KK 33).

Wszyscy ochrzczeni, a więc przede wszystkim świeccy, sta-

nowiący zdecydowana większość w Kościele, który „jest misyjny

ze swej natury” (DM 2), mają obowiązek apostolstwa, od które-

go nikt nie może się wymówić bez poniesienia wielkiej szkody

duchowej. „Każdy chrześcijanin jest wszędzie i zawsze aposto-

łem już przez to, że jest chrześcijaninem — stwierdza Karl

Rahner. — Być chrześcijaninem i być apostołem to w gruncie

rzeczy to samo. [...] Każdy jest apostołem już przez to samo i w

tej mierze, w jakiej jest chrześcijaninem” 4 (por. KK 17).

Źródłem mocy do pełnienia tej odpowiedzialnej misji są

przede wszystkim sakramenty święte i modlitwa, przez które

chrześcijanin wchodzi w ścisłą zażyłość z Chrystusem. „Owoc-

ność apostolstwa świeckich zależy od ich żywotnego zjedno-

czenia z Chrystusem [...] — czytamy w soborowym Dekrecie o

apostolstwie świeckich. — To życie w najgłębszym zjednocze-

niu z Chrystusem w Kościele podtrzymują pomoce duchowe,

wspólne wszystkim wiernym, zwłaszcza czynny udział w świę-

tej liturgii” (DA 4).

Zrozumiałą jest więc rzeczą, że członkowie Akcji Katolic-

kiej odznaczać się będą głębokim kultem eucharystycznym

oraz częstym korzystaniem z sakramentu pojednania i poku-

ty. Przed wojną w Polsce w Polsce miał miejsce wielce wy-

mowny fakt, iż VIII Zjazd Akcji Katolickiej w Inowrocławiu w

1927 r., przekształcono w Kongres Eucharystyczny 5 . Życie eu-

charystyczne bowiem jest „punktem ogniskowym” Akcji Kato-

————————

4 K. Rahner, O możliwości wiary dzisiaj , Kraków 1983, s. 250.

5 Zob. S. Koperek, Idee przewodnie polskich Kongresów Eucharystycz-

nych , w: Eucharystia źródłem życia , red. S. Grzybek, Kraków 1987, s. 31.

lickiej — jak pisał kard. A. Bertram 6 .

Ponadto świeccy skupieni w Akcji Katolickiej powinni tak-

że głęboko rozważać swoją godność dziecka Bożego, otrzymaną

na chrzcie św. Nie wolno zapomnieć o sakramencie bierzmo-

wania, który — niestety — wydaje się wciąż mało doceniany w

praktyce duszpasterskiej. Tymczasem namaszczenie Duchem

Świętym, dokonujące się w tym sakramencie, jest niezbędne

do odważnego i owocnego apostolstwa ludzi świeckich.

Jak z powyższego widać, duchowość członków Akcji Kato-

lickiej opierać się będzie głównie na tzw. sakramentach inicja-

cji chrześcijańskiej (por. DA 3). Apostolat, tak duchownych,

jak i świeckich, jeżeli nie jest głęboko osadzony w życiu sa-

kramentalnym, szybko okazuje się nieautentyczny i bez-

owocny, przez co zadaje kłam nakazowi misyjnemu Chrystusa

(por. Mt 28,19-20).

W tym miejscu warto dodać rzecz bardzo ważną. Otóż

wszczepienie w Chrystusa przez chrzest św. czyni chrześcija-

nina uczestnikiem i „kontynuatorem” trzech zasadniczych po-

słannictw Chrystusa: kapłańskiego, prorockiego i królewskie-

go, które stanowią samą istotę apostolstwa. W Akcji Katolic-

kiej to apostolstwo ma charakter zorganizowany i skoordyno-

wany, co różni je znacznie od jakichkolwiek partykularnych

przedsięwzięć na rzecz rozkrzewiania wiary. Te trzy posłan-

nictwa Chrystusa w apostolstwie członków Akcji Katolickiej

omówimy bardziej szczegółowo nieco dalej.

2. P ODSTAWY EKLEZJOLOGICZNO - WSPÓLNOTOWE

Przyjęty chrzest pociąga za sobą daleko idące konsekwen-

cje. Jedną z nich jest to, że świeccy chrześcijanie nie tylko że

należą do Kościoła na zasadzie biernego uczestnictwa, ale są

————————

6 Zob. A. Bertram, W służbie ideałów Akcji Katolickiej , Poznań 1938,

s. 177-180.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: