POSTĘPOWANIE CYWILNE – PRZEDMIOT POSTĘPOWANIA
Powództwo – żądanie skierowane do sądu, w którym powód, podając okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie, domaga się wydania określonego rozstrzygnięcia dot. jego praw. Żądanie to sanowi przedmiot procesu i zakreśla granice podmiotowe i przedmiotowe.
Prawo wystąpienia z powództwem ma charakter prawnoprocesowy i przysługuje każdej osobie. Jeżeli żądanie to ma charakter cywilny musi je rozpatrzyć sąd powszechny (otwierając drogę sądową).
Powództwo jest składane w formie pozwu, który musi spełniać warunki pisma procesowego. Nadto art. 187§1 pkt 1 i 2 kpc określa wymogi formalne pozwu. Pozew obligatoryjnie zawiera:
- żądanie (petitum)
- przytoczenie okoliczności faktycznych (causa petendi) – uzasadniających to żądanie.
Art. 187. § 1. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:
1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.
§ 2. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:
1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
2) dokonanie oględzin;
3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;
4) zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.
Rodzaje powództw:
- o zasądzenie (świadczenie)
- o ustalenie prawa lub stosunku prawnego
- o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego
Powództwo o zasądzenie – powód wytacza powództwo, gdyż twierdzi, że jego prawo podmiotowe zostało naruszone przez pozwanego i w związku z tym, domaga się odpowiedniego orzeczenia sądu nakazującego usunięcie tego naruszenia. Powód może się domagać zachowania polegającego na :
- daniu (dare)
- czynieniu (facere)
- nieczynieniu ( non facere)
- zaprzestaniu (omittere)
- znoszeniu (pati)
Materialno prawne podstawy ustalenie mogą mieć charakter majątkowy (np. zwrot długu) lub niemajątkowy (np. usunięcie naruszenia dóbr osobistych).
Ze względu na rodzaj żądanej ochrony możemy wyróżnić powództwa o zasądzenie:
- windykacyjne – art. 222 kc
- odszkodowawcze – art. 415, 471 kc
- alimentacyjne – art. 128 – 144 krio
- o świadczenia ze stosunku pracy – art. 459 – 4777 kpc
- posesoryjne – art. 344§1 kc w zw. Z art. 478 i 479 kpc
Tym rodzajem powództwa można dochodzić tylko świadczeń wynikających z zobowiązań prawnych, zaś nie można z zobowiązań naturalnych (obligationes naturales).
Nadto w procesie dochodzone są roszczenia już wymagalne, przy czym zgodnie z art. 316§1 kpc zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie, że roszczenie to stało się wymagalne dopiero w toku sprawy. Wyjątek od tej zasady stanowi art. 190 kpc: (np. renat z tytułu ubezpieczenia, czynsz z najmu, alimenty)
Art. 190. Można dochodzić przyszłych powtarzających się świadczeń, jeżeli nie sprzeciwia się temu treść łączącego strony stosunku prawnego.
Przedawnienie stanowi przeszkodę jedynie do pozytywnego rozstrzygnięcia sądu, chyba że pozwany zrzekł się zarzutu przedawnienia (zgodnie z art. 117§2 kc).
Żądanie może być sformułowane:
- alternatywnie – gdy wierzyciel dochodzi świadczeń wynikających z zobowiązania przemiennego, zaś dłużnik ma prawo wyboru świadczenia (art. 365 kc) [ to albo to]
Art. 798. Jeżeli dłużnikowi przysługuje wybór między świadczeniami, które ma spełnić, a wyboru jeszcze nie dokonał, komornik, wszczynając egzekucję celem spełnienia tych świadczeń, na wniosek wierzyciela wyznaczy dłużnikowi odpowiedni termin do dokonania wyboru. Po bezskutecznym upływie tego terminu wierzyciel wybierze świadczenie, które ma być spełnione.
- w postaci upoważnienia przemiennego (facultas alternativa) – gdy dłużnikowi przysługuje prawo jednostronnego zwolnienia się od świadczenia przez wykonanie innego niż świadczenie główne ( z tym, że wierzyciel może wyegzekwować tylko świadczenie główne) [może zwolnić się tylko tak a tak]
- ewentualne – gdy żąda określonego świadczenia, a w razie oddalenia powództwa co do żądania pierwotnego żąda zasądzenia równowartości pieniężnej [w razie nieuwzględnienia]
Powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego – podstawą jest art. 189 kpc, ma charakter prewencyjny – wytaczane jest, gdy prawo powoda nie zostało jeszcze naruszone, ale zachodzi wątpliwość czy ono istnieje.
Art. 189. Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego (np. stosunku zlecenia, użyczenia) lub prawa (np. prawa własności), gdy ma w tym interes prawny.
Dopuszczalne jest ustalanie praw jedynie o charakterze cywilnoprawnym.
Szczególny rodzaj powództwa o ustalenie: powództwo o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 u.o.kw i h).
Nie można domagać się ustalenia faktu lub stanu faktycznego (np. ustalenia daty urodzenia), dopuszczalne jest powództwo o ustalenie nieważności testamentu, ale nie można domagać się ustalenia istnienia testamentu – istnienie testamentu jest faktem a nie prawem. Pamiętać trzeba, że Sąd Najwyższy na potrzeby praktyki uznał za dopuszczalne ustalanie faktów , jeżeli mają one charakter prawotwórczy, takich jak np. fakt zawarcia umowy, nabycia własności rzeczy, prazy czym może to nastąpić jedynie w wyjątkowych przypadkach.
Krąg podmiotów w tym rodzaju powództwa został rozszerzony, bowiem może je wytoczyć każdy, kto ma w tym interes prawny, a więc także osoba nie będąca stroną ustalonego stosunku prawnego lub prawa.
Interes prawny – stanowi merytoryczną przesłankę powództwa, w przypadku jej braku powództwo zostanie oddalone. Jest to potrzeba uzyskania przez powoda wyroku ustalającego, którego treść związana będzie z sytuacją prawną, w jakiej się znajduje. Interes prawny musi być postrzegany obiektywnie( wg rozumnej oceny sytuacji) , a nie subiektywnie (wg odczuć powoda). Ponadto musi być:
- zgodny z prawem
- zgodny z zasadami współżycia społecznego
- zgodny z celem jakiemu służy art. 189 kpc
Powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego – jest możliwe na podstawie przepisów materialnego prawa cywilnego, wg których może nastąpić przekształcenie istniejącego prawa lub stosunku prawnego przez jego utworzenie, zmianę lub zniesienie:
a) upoważnienie ustawowe do utworzenia prawa lub stosunku prawnego następuje m.in. w sprawach:
- zawarcia umowy przyrzeczonej – art. 390§2 kc
- żądania zapisobiercy przeniesienia własności nieruchomości lub innego prawa stanowiącego przedmiot zapisu – art. 968 kc
- związanych z wydaniem orzeczenia zastępującego oświadczenie woli – art. 64 kc w zw. z art. 1047§1 kpc
- ustalenie ojcostwa – art. 84 krio
b) zmiana ustalonego stosunku prawnego lub prawa następuje m.in. w sprawach:
- podwyższenie ryczałtu przy umowie o dzieło – art. 632§2 kc
- separacji – art. 611 kc
- zmiany służebności osobistej na rentę – art. 303 kc
c) zniesienie prawa lub stosunku prawnego następuje m.in. w sprawach:
- rozwiązania umowy darowizny – art. 901 kc
- uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne – art. 1024§2 kc
- unieważnienia małżeństwa – art. 17 krio
- zniesienia wspólności majątkowej – art. 52§1 krio
- rozwodu – art. 56§1 krio
- zaprzeczenia ojcostwa – art. 63 krio
- unieważnienie uznania dziecka – art. 80§1 krio
Powód nie musi wykazywać interesu prawnego – w wyjątkowych przypadkach powództwo może wytoczyć osoba, która ma w tym interes prawny.
O tym rodzaju powództwa mówi się także, gdy ustalanie prawa następuje na podstawie prawa procesowego, a środkiem dokonania zmian w stanie prawnym jest np. :
- skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego – art. 1205§1 kpc
Art. 1205. § 1. Wyrok sądu polubownego wydany w Rzeczypospolitej Polskiej może zostać uchylony przez sąd wyłącznie w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia skargi o jego uchylenie, zgodnie z poniższymi przepisami.
- powództwo opozycyjne – art. 840§1 kpc
- powództwo ekscydencyjne – art. 841§1 kpc
Kumulacja roszczeń – kumulacja przedmiotowa polegająca na dochodzeniu w jednym pozwie kilku roszczeń, uprawnienie a nie obowiązek powoda. Przesłanki wskazuje art. 191 kpc
Art. 191. Powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto - gdy roszczenia są różnego rodzaju - o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Z w/w art. wynika, iż nie można łączyć spraw rozpoznawanych w procesie i postępo...
chomikplayboy