terminologia podatkowa niemiecko- polska.pdf

mgr Artur Dariusz Kubacki

Instytut Filologii Germańskiej

Uniwersytet Śląski

Problemy konfrontacji

polsko-niemieckiej terminologii podatkowej

0. Wstęp

W niniejszym referacie chcę wskazać na problemy terminologiczne, z jakimi

spotyka się tłumacz podczas pisemnego tłumaczenia polskich i niemieckojęzycznych

dokumentów ekonomicznych (z Austrii, Szwajcarii, Niemiec).

Kwestie podatkowe regulowane są w poszczególnych krajach odpowiednimi

ustawami i przepisami wykonawczymi. Podstawowym aktem prawnym określającym

kwestie podatkowe jest w Polsce „Ordynacja podatkowa” mająca rangę ustawy z dnia

29.08.1997 roku (Dz.U. 137, poz. 526). W RFN jej ekwiwalentem jest Kodeks

handlowy (Handelsgesetzbuch, HGB) z dnia 01.01.1900 roku. Ich zakres jest bardzo

podobny, czego dowodem są definicje (tabela 1) zawarte w leksykonie „Terminologia

fachowa doradztwa podatkowego” (s. 88-89).

Tabela 1: Definicja Ordynacji podatkowej / Abgabeordnung

Prawo niemieckie:

Deutsches Recht:

Ordynacja podatkowa zawiera znamiona

(podatkowoprawnych) stanów faktycznych,

wspólnych dla większości lub wszystkich

podatków. Składa się z dziewięciu części:

1. Przepisy wprowadzające

2. Prawo zobowiązań podatkowych

3. Przepisy postępowania ogólnego

4. Wykonanie zobowiązań podatkowych

5. Pobór podatku

6. Egzekucja

7. Pozasądowe środki zaskarżenia

8. Przepisy karnoskarbowe

9. Przepisy końcowe

Die Abgabenordnung regelt Tatbestände, die für

mehrere oder für alle Steuern gemeinsam gelten.

Sie besteht aus neue Teilen:

1. Einleitende Vorschriften

2. Steuerschuldrecht

3. Allgemeine Verfahrensvorschriften

4. Durchführung der Besteuerung

5. Erhebungsverfahren

6. Vollstreckung

7. Außergerichtliches Rechtsbehelfsverfahren

8. Straf- und Bußgeldvorschriften

9. Schlußvorschriften

Prawo polskie:

Polnisches Recht:

Ordynacja podatkowa składa się z

dziewięciu działów:

1. Przepisy ogólne

2. Organy podatkowe i ich właściwość

3. Zobowiązania podatkowe

4. Postępowanie podatkowe

5. Czynności sprawdzające

6. Kontrola podatkowa

7. Tajemnica skarbowa

8. Przepisy karne

9. Przepisy przejściowe i końcowe

Die Abgabenordnung besteht aus neun Teilen:

1. Einleitende Vorschriften

2. Finanzorgane und ihre Zuständigkeit

3. Steuerschuldverhältnis

4. Steuerverfahren

5. Prüfungsmaßnahmen

6. Steuerkontrolle

7. Steuergeheimnis

8. Steuervorschriften

9. Übergangs- und Schlußvorschriften

Źródło:

Leksykon. Terminologia fachowa doradztwa podatkowwego,

Forum Doradców Podatkowych/DATEV eG 2000, s. 88-89.

Na przykładzie trójdzielnej systematyki podatków stanowiącej wspólną bazę

porównawczą dla systemu podatkowego zarówno w Polsce, jak i w Niemczech

chciałbym zaprezentować problemy terminologiczne, na jakie napotkać może tłumacz

tekstów użytkowych.

Teksty typu ekonomicznego stanowią grupę, którą cechuje specyficzna

stylistyka, składnia, frazeologia oraz właściwa dla niej terminologia, różniąca się

znacznie od normalnojęzykowych zastosowań. Sama kompetencja językowa nie

wystarczy do tłumaczenia tekstów ekonomicznych, bowiem niezbędna jest tu

znajomość systemów i instytucji podatkowych dotyczących obu krajów – oryginału i

przekładu, ponieważ struktury systemów wiążą się nie tyle z językiem, co z

obowiązującą w danym państwie strukturą ekonomiczną. Tłumaczenie tekstów

ekonomicznych wymaga tożsamości funkcji denotacyjnej terminów fachowych.

Analizując problematykę przekładu tekstów ekonomicznych pod kątem

językoznawczym, tłumacz w procesie przekładu „musi uwzględnić wszystkie aspekty

formalne i referencyjne” (Iluk 1998:123). Ustala więc funkcję desygnacyjną,

przyporządkowuje właściwe odpowiedniki w drugim języku i dostosowuje stosowną

strukturę nominacyjną.

1. Trójdzielna systematyka podatków jako wspólna baza porównawcza

Na początku konfrontacji terminologii należy ustalić określoną wspólną bazę

porównawczą. Chodzi tu o kwestię, w jaki sposób można przedstawić polskie i

niemieckie koncepcje podatkowe w systematyce łącznej w taki sposób, aby mogły być

one podstawą porównania. W związku z różnymi systemami prawa podatkowego

jedyną bazą porównawczą może być uznana na całym świecie zasada fundamentalna

polegająca na sprawiedliwym opodatkowaniu: jest to zasada ekonomicznych

„możliwości” obywateli. Trzy wskaźniki tych możliwości tworzą podstawę trójdzielnej

struktury podatkowej: (Tipke/Lang 1996: 81 i n.):

Ö das Einkommen/dochody,

Ö das Vermögen/majątek,

Ö der Konsum/der Verbrauch/konsumpcja/wydatki.

Poniżej przedstawiona tabela 2 przedstawia zarys trójdzielnej struktury

niemieckiego i polskiego systemu podatkowego:

Tabela 2: Trójdzielna struktura niemieckiego i polskiego systemu podatkowego

Steuern vom Einkommen und Ertag

Steuern auf das

Vermögen

Steuern auf die Verwendung von

Einkommen und Vermögen

Einkommensteuer:

Körper-

schaft-

steuer

Gewerbe-

ertragsteuer

Vermögenstransfer

Allgemeine Verbrauchsteuern

- Umsatzsteuer (Mehrwertsteuer)

- veranlagte Est

- nicht veranlagte Lohn-

steuer (Quellenabzug)

- Erbschaftsteuer

- Schenkungsteuer

Besondere Verbrauchsteuern:

- Mineralölsteuer

- Alkoholsteuer

- Tabaksteuer

Vermögensbesitz

Besondere Verkehr- und Aufwandsteuern:

- Grunderwerbsteuer

- Kraftfahrzeugsteuer

- Versicherungsteuer

- Feuerschutzsteuer

- Rennwett- u. Lotteriesteuer

Zuschlagsteuern:

- Kirchensteuer

- Solidaritätszuschlag

- (Vermögensteuer)

- (Gewerbekapital-

steuer)

- Grundsteuer

Kapitalertragsteuer

(Quellenabzug)

Private Veräußerungseinkünfte

- Spekulationsgeschäfte

Kommunale Aufwandsteuern:

- Hundesteuer

- Vergnügungssteuer

- Zweitwohnungsteuer

Podatki dochodowe

Podatki majątkowe

Podatki z tytułu użycia

dochodów i majątku

Podatek dochodowy

od osób fizycznych

Podatek

dochodowy od

osób prawnych

Podatek od

przychodów

z dział. gosp.

Transfer majątkowy

Ogólne podatki konsumpcyjne:

- podatek obrotowy

(podatek od wartości dodanej)

- podatek od spadku

- podatek od darowizn

Szczególne podatki konsumpcyjne:

- akcyza na olej napędowy

- akcyza na wyroby alkoholowe

- akcyza na wyroby tytoniowe

- wymierzony podatek

dochodowy od osób

fizycznych

- niewymierzony podatek

dochodowy od osób

fizycznych (pobór podatku u źródła)

Posiadanie majątku

- (podatek majątkowy)

- (podatek od kapitału

na działalność

gospodarczą)

- podatek gruntowy

Szczególne podatki komunikacyjne

i od dokonywanych wydatków:

- podatek od nabycia nieruchomości

- podatek od pojazdów mechanicznych

- podatek ubezpieczeniowy

- podatek na cele ochrony

przeciwpożarowej

- podatek od wyścigów i loterii

Podatki dodatkowe:

- podatek kościelny

- dodatek solidarnościowy

Podatek od dochodów z kapitału

(pobór podatku u źródła)

Prywatne dochody ze sprzedaży

- transakcje spekulacyjne

Komunalne podatki od dokonywanych

wydatków:

- podatek od posiadania psa

- podatek od imprez rozrywkowych

- podatek od posiadania drugiego

mieszkania

Źródło:

Klaus Tipke, Joachim Lang, Steuerrecht, Köln 1996, s. 81.

Dla uzyskania przejrzystości w podstawowym podziale podatków wymieniono

tylko najważniejsze rodzaje podatków. Na charakter wyboru wpłynęły także różnice

konceptualne istniejące pomiędzy niemieckim a polskim systemem. Zrezygnowano w

niniejszym artykule z dużej ilości tzw. quasi podatków, tzw. danin parafiskalnych, a

także danin szczególnych. W polskim systemie podatkowym wśród danin, które mają

formę pieniężną, można wyróżnić cztery podstawowe kategorie: podatki/Steuern,

opłaty/Gebühren, dopłaty/Zuzahlungen, cła/Zölle . W języku niemieckim sytuacja

terminologiczna wygląda nieco inaczej. Tutaj ustawodawca wymienia takie terminy

jak: Steuern/podatki, Gebühren/opłaty, Beiträge/składki, Sonderabgaben/podatki

szczególne (Tipke/Lang 1996:9-27).

Już tłumaczenie nazw danin z jednego języka na drugi przysparza nam

kłopotów. To, co w języku polskim jest opłatą, może być w języku niemieckim oddane

za pomocą podatku, np. Stempelsteuer – opłata skarbowa . Wiąże się to z różnymi

rodzajami systemów podatkowych, zakresem znaczeniowym, a także z samym

podziałem podatków. Chociaż podział podstawowy na trzy grupy podatków w RFN

odpowiada w istocie takiemu samemu podziałowi w Polsce, to jednak ich podział

szczegółowy całkowicie się różni.

2. Warianty tłumaczenia terminu podatków dochodowych

Szczególnym terminologicznym i tłumaczeniowym uwarunkowaniem terminu

podatki dochodowe jest jego użycie w liczbie mnogiej. Poniższy diagram (tabela 3)

przedstawi różnice semantyczne, jakie występują w przypadku przymiotnika

„dochodowy” :

Tabela 3: Przykład relacji dywergencji

Steuern auf das Einkommen /

podatki od dochodów osób fizycznych

Steuern auf das Markteinkommen /

podatki od dochodów rynkowych

Einkommen-

steuer / podatek

dochodowy od

osób fizycznych

Steuern vom Einkommen und Ertrag /

podatki dochodowe

Podatki

dochodowe

Körper-

schaftsteuer /

podatek

dochodowy od

osób prawnych

Steuern vom Einkommen und Ertrag

ausschließlich Gewerbeertragsteuer /

podatki od dochodów wyłączając

podatek od przychodu z działalności

gospodarczej

Gewerbe-

ertragsteuer /

podatek

dochodowy

od przychodów

z działalności

gospodarczej

Einkommensteuer und Körperschaftsteuer /

podatek dochodowy od osób fizycznych

i podatek dochodowy od osób prawnych

Źródło:

Opracowanie własne.

W języku polskim termin podatkowy występujący w liczbie mnogiej podatki

dochodowe stanowi konwencję w nazewnictwie ekonomicznym. Obejmuje on swoim

zakresem zarówno podatek dochodowy od osób fizycznych (Einkommensteuer) , jak

również podatek dochodowy od osób prawnych (Körperschaftsteuer). Język niemiecki

nie posiada natomiast tak ogólnej konwencji w nazewnictwie. Aby rozróżnić te podatki,

należy posłużyć się terminami Einkommensteuer określającym podatek od dochodów

osób fizycznych oraz Körperschaftsteuer oznaczającym podatek dochodowy od osób

prawnych. Pojawia się tu zatem relacja dywergencji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: