Sulfonamidy p/bakteryjne

Działają bakteriostatycznie.

1         Mechanizm działania:

·         Antagonizm wobec kwasu p-aminobenzoesowego (PABA);

·         W wyniku jego braku lub niedostatecznej ilości komórka bakteryjna nie może syntetyzować kwasu foliowego, który jest nieodzowny do wzrostu i namnażania bakterii.

2         Spektrum działania:

·         Teoretycznie szerokie;

·         Na skutek długotrwałego stosowana oporność na sulfonamidy jest obecnie powszechna;

·         Bakterie same wytwarzające PABA są oporne na działanie sulfonamidów;

·         Sulfonamidy zastosowane w dawkach terapeutycznych nie działają bakteriobójczo (nie zabijają drobnoustrojów), a działają tylko bakteriostatycznie (hamowanie rozwoju, namnażania się bakterii);

·         Stan zahamowania rozwoju drobnoustrojów jest przejściowy – w okresie tym albo zostają one zniszczone przez siły odpornościowe organizmu (przeciwciała, fagocyty), albo uodparniają się i stają się niewrażliwe na dalsze działanie sulfonamidów.

W surowicy krwi sulfonamidy znajdują się w trzech postaciach:

·         Postaci związanej z albuminami krwi;

·         Postaci wolnej o pełnej aktywności biologicznej;

·         Postaci acetylowych pochodnych, nieaktywnych farmakologicznie.

3         Zakres działania:

·         Ziarenkowce G+ (paciorkowce, dwoinki zapalenia płuc, słabiej na gronkowce);

·         Ziarenkowce G- (dwoinki rzeżączki, dwoinki zapalenia opon mózgowych);

·         Pałeczki (czerwonki, dżumy, Friendlandera – słabiej, okrężnicy – słabo);

·         Laseczki (zgorzeli gazowej, wąglika, tężca, przecinkowca cholery);

·         Bedsonie, czyli neoriketsje (ziarniaka wenerycznego, choroby papuziej);

·         Promieniowce promienicy, nokardie;

·         Pierwotniaki (Toxoplasma gondii, Pneumocystic carini, Plasmodium falciparum).

Posiadają wysoki indeks terapeutyczny – ok.50.

4         Sulfonamidy krótko działające:

·         Dawkowane co 4-6h;

·         Przeciętnie przez 4-6 dni;

·         Dawka inicjująca jest 2-3 razy większa od następnych w celu uzyskania stosunkowo wysokiego stężenia w krwi i w tkankach:

·         Przykłady:

o       Sulfafurazol (Amidoxal);

o       Sulfakarbamid;

o       Sulfadymidyna.

5         Sulfonamidy długo działające:

·         Szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego;

·         Są wydalane powoli;

·         Dawkowanie:

o       Pierwszego dnia 6g, a w następnych dniach po 3-4g;

o       W równych porcjach co 6-8h;

·         Przykłady:

o       Sulfafenazol;

o       Sulfadiazyna;

o       Sulfametoksazol;

o       Merafin (sulfaproksynina +sulfamerazyna);

o       Madroxin (sulfadimetoksyna).

6         Sulfonamidy o długim okresie działania (>30h):

·         Sulfadimetoksyna;

·         Sulfametoksydiazyna;

Sulfonamidy trudno wchłanialne z przewodu pokarmowego – sulfosalazyna (wrzodziejące zapalenie jelita grubego), ftalilosulfatiazol.

Preparatem często stosowanym jest sól sodowan sulfacetamidu podawana jako 1% krople do oczu.Sulphanizolon – krople do oczu zawierające sulfacetamid i prednizolon.

Połączenia trimetoprymu z sulfonamidami (synergizm hiperaddycyjny):

·         Trimetoprym + sulfametoksazol = kotrimoksazol (Bactrim, Biseptol);

·         Trimetoprym + sulfametrol = koloprim (Ledaprim);

·         Trimetoprym + sulfametopirazyna = kelfiprim;

·         Trimetoprym + sulfadiazyna = kotrimazyna;

·         Trimetoprym +sulfamoksol = kotrifamol (Supristol).

7         Działania niepożądane:

·         Układ krwiotwórczy:

o       Najpoważniejsze działania niepożądane sulfonamidów;

o       Głównie jako skutek stosowania sulfonamidów o przedłużonym działaniu;

o       Agranulocytoza;

o       Trombocytopenia;

o       Leukopenia;

o       Niedokrwistość plastyczna i hemolityczna;

o       Po zakończeniu leczenie sulfonamidami należy skontrolować obraz krwi.

·         Układ moczowy:

o       Rzadko dochodzi do krystalizacji pochodnych sulfonamidów w cewkach krętych nerek, która może rzadko powodować krwiomocz;

o       Białkomocz;

o       Skąpomocz.

·         Zespól Stevensa-Jonhsona:

o       Częściej przy stosowaniu sulfonamidów o przedłużonym działaniu niż sulfonamidów krótko działających;

o       Uważany jest za odmianę rumienia wielopostaciowego z licznymi zmianami w obrębie błon śluzowych jamy ustnej, narządów płciowych, oczu, nosa i odbytu;

o       Może być przyczyną zgonu chorego (ok.20%);

o       Głównie dzieci poniżej 15 roku życia.

·         Układ pokarmowy:

o       Nudności;

o       Wymioty;

o       ¯ łaknienia;

o       Bóle około żołądkowe (epigastryczne);

o       Biegunki.

·         Układ nerwowy:

o       Bóle głowy;

o       Zapalenia nerwów obwodowych;

o       Zamroczenia podobne do zamroczeń alkoholowych.

8         Interakcje:

·         Nie należy stosować łącznie z antybiotykami β-laktamowymi (antagonizm farmakologiczny);

·         Pochodne kwasu p-aminobenzoesowego, leki znieczulające (prokaina) antagonizują działanie sulfonamidów;

·         NLPZ (febylobutazon, indometacyna) potęgują działania sulfonamidów na układ krwiotwórczy, nerki i wątrobę;

·         Sulfonamidy wzmacniają hipoglikemizujące działanie doustnych leków przeciwcukrzycowych, pochodnych sulfonylomocznika, wypierając te leki z ich połączeń a albuminami krwi;

·         Potęgują działanie doustnych leków p/zakrzepowych, antagonistów witaminy K (np.: dikumarolu czy warfaryny).

9         Przeciwwskazania:

·         Uszkodzenie nerek;

·         Uszkodzenie wątroby;

·         Niewydolność krążenia pochodzenia sercowego;

·         Wcześniaki, noworodki, kobiety w ciąży;

·         Osoby z genetycznym niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej.

10   Mechanizm oporności bakterii na sulfonamidy:

·         Enzymy inaktywujące leki;

·         ¯ przepuszczalności ściany;

·         Pompy wyrzucające antybiotyki z komórki;

·         Mutacja – zmiana punktu uchwytu;

·         Wytworzenie innych szlaków wytwarzania różnych substancji.

Farmakologia wykłady              Strona 1