11

P R A W O    A D M I N I S T R A C Y J NE

Egzamin

1.   Charakterystyka administracji publicznej

Administracja ( administrare lub administro – zarządzam, kieruję, posługuję się) to:

-     ogół czynności zarządzania

-       ogół organów zajmujących się zarządzaniem.

W potocznym ujęciu administracja występuje w trzech znaczeniach:

-    administracja to wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie dla realizacji     określonych celów o charakterze zadań publicznych,

-       administracja to określona i o specjalnych cechach działalność podejmowaną w ramach realizacji celów o charakterze publicznym,

-       administracja to ludzie zatrudnieni ( powołani, nominowani, wybierani, przyjęci do pracy w oparciu               o umowę cywilną) w strukturach organizacyjnych powołani do realizacji określonych celów                         o charakterze zadań publicznym.

Administracja publiczna to: przyjęte przez państwo i realizowane przez zależne od niego podmioty administrujące zaspokajanie indywidualnych i zbiorowych potrzeb wynikających ze współżycia ludzi                w społecznościach.

Cechy administracji publicznej:

·     działa w imieniu państwa i na jego rachunek a także poprzez różne zdecentralizowane podmioty,

stąd dominującą metodą w funkcjach administracyjnych jest kierownictwo, hierarchiczne podporządkowanie i nadzór.

·     ma charakter władczy,

·     działa w imieniu interesu publicznego co oznacza, ze organy administracji publicznej i inne podmioty kształtujące bezpośrednio sytuację administrowanego nie mają własnych interesów, mieszczą się                 w sferze zadań i kompetencji.

·     działa w imieniu prawa opierając się na normach prawnych – oznacza to, że obywatelowi wolno wszystko to czego prawo nie zakazuje, natomiast podmiotowi administrującemu wszystko to na co prawo zezwala.

2.   Pojęcie prawa administracyjnego

Prawo administracyjne to zespół norm regulujący działalność administracyjną  lub inaczej jest to prawo, które normuje administracje publiczną.

Prawo administracyjne :

·     jest to taka część systemu prawa, która zawiera normy o charakterze władczym,

·     jest to taka część systemu prawa, która dotyczy administracji publicznej, czyli reguluje jej powstawanie i funkcjonowanie.

Cechy prawa administracyjnego;

-       jest to prawo publiczne, co oznacza inne usytuowanie dwóch podmiotów stosunku administracyjno-prawnego a więc ich nierównorzędność, zawiera element władztwa

-       jest to prawo dynamiczne, ulegające istotnym przekształceniom zależnym od rozwoju życia społecznego, gospodarczego i politycznego.

-       jest ono narażone na partykularyzm resortowy i lokalny,

-       w prawie administracyjnym szczególne organy administracji publicznej odpowiedzialne są za realizację jego norm i kształtowanie interesu publicznego.

3.   Prawo administracyjne a inne dziedziny prawa oraz nauka administracji

W prawie administracyjnym mamy dwie definicje;

*    definicja sensu LARGO – jest to takie prawo, którego normy regulują działanie podmiotów administrujących oraz zachowania wszelkich jednostek, czyli osób fizycznych i prawnych, nawiązujących stosunki prawne z administracją w zakresie nie uregulowanym innymi dziedzinami prawnymi.

      W tym znaczeniu prawo administracyjne zawiera normy:

-       ustrojowe,

-       materialne

-       proceduralne, czyli procesowe.

·     definicja sensu STRICTE - jest to takie prawo, które zawiera normy dwustronnie wiążące określające obowiązki, uprawnienia, zadania podmiotów administrujących oraz osób fizycznych i prawnych nie podporządkowanych tym podmiotom organizacyjnie.

Prawo administracyjne różni się od innych gałęzi prawa tym, że nie ma tzw. części ogólnej.

Jest ona wynikiem refleksji naukowej, badań orzeczniczych, obejmuje wszelkie instytucje prawne wspólne dla wszystkich podsystemów prawa administracyjnego.

4.   Budowa prawa administracyjnego

Obecnie przyjmuje się, że obszar prawa administracyjnego wyznaczają stosunki administracyjno – prawne i dlatego zalicza się do niego m.in. prawo finansowe, podatkowe, o wolnych zawodach, o strefach specjalnych i inne dotyczące stosunków służbowych zawiązywanych na podstawie mianowania.

Prawo administracyjne składa się z:

-       prawa ustrojowego – reguluje najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji            ( obsadzania organów administracyjnych, urzędów, budowy wewnętrznej, struktury),

-       prawa materialnego – zawiera normy przepisów prawa powszechnie obowiązującego administrującego i określa treść praw i obowiązków administrowanego,

-       prawa procesowego – reguluje tok czynności w celu realizacji norm prawa materialnego, wydawanie decyzji administracyjnych oraz czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.

5.   Tendencje rozwojowe prawa administracyjnego i nauki o nim

Prawo w ujęciu ewolucyjnym było oparte na normach zwyczajowych. U schyłku państwa średniowiecznego wzrastała ranga panującego, co wiązało się ze stanowieniem przez niego norm prawa               w interesie grupy panującej. Ograniczono wtedy prawo sądowe. W XIV w. odżywają idee prawa rzymskiego – czyli tworzenie państwa absolutnego. Wiek XVI przynosi zaś ekspansje gospodarczą                     i polityczną oraz ideologię prawa policyjnego. Prawo przez wszystkie te wieki wiązało tylko jedną stronę. Administracja państwa lub np. kościoła były poza wszelką kontrolą. W wieku XVIII powstawały pierwsze normy ustrojowe, określające budowę administracji a przede wszystkim jej zależności hierarchicznej od zwierzchności. W wieku tym ( XVIII) mamy do czynienia z prawem urzędniczym. Podwaliny prawa materialnego określały tylko obowiązki poddanego a nie obywatela.

W wieku XVIII i XIX , w wyniku podziału władz publicznych na ustawodawczą, sądowniczą                                  i wykonawczą administracja zaczęła działać na podstawie prawa a także w jego granicach. Podstawy działania administracji zaczęły być tworzone przez władzę ustawodawczą. W wieku XIX kształtuje się pojęcie służby publicznej, aktu, władztwa administracyjnego. Równolegle z tworzeniem prawa administracyjnego rozwijała się nauka o nim. Na zachodzie Europy pojawiają się koncepcje państwa liberalnego. Wiek XXX przyniósł dynamiczny rozwój tzw. triady nauk administracyjnych: * naukę prawa administracyjnego,* naukę administracji, *  politykę administracyjną. (opisał Somlo)

W Polsce początki prawa administracyjnego znajdujemy w II połowie XVIII w . Przedstawiciele to Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Strojnowski, Skrzetuski. Nauka tworzona przez nich stała na gruncie policystyki nie wyodrębniając jednak prawa administracyjnego jako osobnej gałęzi. Dynamiczny rozwój prawa administracyjnego datuje się w Polsce na wiek XIX. Wybitni to: Oczapowski, Kasparek, Okolski – wyodrębnili prawo administracyjne. Wprowadzili pojęcie aktu administracyjnego, centralizacji                           i decentralizacji. Zajęli się także samorządem terytorialnym. Po II wojnie światowej pracowali nad nauką prawa administracyjnego: Panejko i Bigo. W III RP nauka prawa administracyjnego pozbawiona jest elementów politycznych.(N)

Obecnie główne tematy badawcze nauki prawa administracyjnego:

-       sytuacja prawna jednostki wobec władzy publicznej, a szczególnie podmiotów administrujących.

-       Badanie sposobów legalnego i nielegalnego przekraczania sądów obywatelskich.

6.   Stosunek administracyjno prawny – cechy

Stosunek administracyjno prawny to wszelkie zależności między dwoma podmiotami: organem administracji publicznej ( administrującym) a osobą fizyczną i prawną, czyli administrowanymi wyznaczane przez normy prawa administracyjnego.

Na stosunek administracyjno prawny składają się elementy:

·     przedmiot – oznacza to, że dana sprawa mieści się w sferze działań podmiotów administrujących                i zależna jest od kompetencji.

·     podmiot – z jednej strony podmiot administrujący a z drugiej osoba fizyczna lub prawna jako administrowani,                  

·     obowiązki i uprawnienia – jest to treść stosunku prawnego czyli wzajemny układ między stronami                ( zgodnie z przepisami prawa administracyjnego).

Cechy stosunku administracyjno prawnego

·     ma charakter indywidualny – łączy podmioty w celu rozstrzygnięcia pewnej konkretnej sprawy,

·     jest to stosunek władczy – podmiot administrujący mocą przyznanych kompetencji jednostronnie decyduje o treści danego stosunku prawnego i mocą władztwa może zastosować określone środki                 w celu przymuszenia do danego zachowania.

·     podstawą prawną każdego stosunku prawnego są przepisy prawa administracyjnego,

·     rozstrzygnięcie konfliktów powstających w trakcie realizacji danego stosunku prawnego następuje                w trybie procedury administracyjnej nadzorowanej przez NSA

Środki łagodzące nierównorzędność podmiotów ( dominacja danego organu)

-       władza publiczna funkcjonuje w interesie publicznym i na podstawie prawa.

-       obowiązuje zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego- kontrola wewnętrzna

-       możliwość zaskarżenia rozstrzygnięć do NSA – kontrola zewnętrzna,

-       obowiązek czynnego uczestnictwa stron.

7.   Rodzaje i sposoby nawiązywania stosunków administracyjno prawnych

Rodzaje stosunków administracyjno-prawnych:

·     z uwagi na rodzaj adresata :

-       zewnętrzne – miedzy podmiotami niepodporządkowanymi,

-       wewnętrzne – w ramach podległości służbowej,

·     z uwagi na czas trwania :

-       jednorazowe – np. okazanie dokumentów policjantowi,

-       okresowe – trwające przez pewien czas określone przepisem generalnym lub aktem administracyjnym ( np. korzystanie z usług sanatoryjnych)

-       trwałe – np. decyzja o przydziale mieszkania, obowiązek podatkowy, świadczenie z pomocy społecznej,

·     z uwagi na podstawę prawną:

-       materialne: wszystkie wymienione wyżej i wywołujące skutki w sferze prawa materialnego.

-       procesowe : powstałe na tle stosunku materialnego kiedy toczy się postępowanie przed danym podmiotem administrującym. Zaczyna się z chwilą wszczęcia postępowania a kończy z chwilą wydania decyzji.

-       sporno – administracyjne : zaczyna się od zaskarżenia aktu indywidualnego a kończy z chwilą wydania danego wyroku przez sąd. Tylko w tym stosunku pozycje administrującego i administrowanego wyrównują się.

Sposoby nawiązywania stosunków prawnych:

·     z mocy prawa - wynika z sytuacji faktycznej, z którą norma wiąże skutki prawne (osiągnięcie wieku szkolnego zobowiązuje rodziców do posłania dziecka do szkoły),

·     z mocy decyzji danego podmiotu administrującego ( decyzja podatkowa),

·     z mocy umowy administracyjnej – czyli ugody administracyjnej wprowadzonej przez kpa.(strony                  o spornych interesach mogą ją zawrzeć i po zatwierdzeniu przez dany organ wywoła ona takie same skutki prawne jak indywidualny akt).

·     W wyniku działań faktycznych – gdy po obu stronach rodzą się prawa i obowiązki (korzystanie                   z urządzeń i pomieszczeń rządowych, samorządu

8.   Pojęcie i podział źródeł  prawa administracyjnego

Fons iuris -  źródła prawa

W nauce prawa administracyjnego źródła prawa ujmuje się w znaczeniu formalnym. Są to;

-       akty normatywne,

-       te instytucje życia społecznego, które mają wpływ na stanowienie i stosowanie prawa.

Mieszczą się one w porządku zamkniętym ( art.87 konstytucji) oraz w porządku otwartym.

Cechy źródeł prawa:

·     są zorganizowane hierarchicznie – w systemie zamkniętym od konstytucji po akty najniższej rangi.

·     są różnorodne – dotykają wielu materii życia społecznego, gospodarczego i politycznego dlatego nie dają się kodyfikować,

·     nie są jednolite – nie można wśród nich wyróżnić jednego działu a tworzą odrębne prawa np. prawo transportowe, ochrony środowiska. Szybko powstają nowe.

·     większość z nich pochodzi od podmiotów administrujących – od administracji publicznej a także lokalne źródła prawa.

Podział źródeł prawa administracyjnego:

·     według porządku zamkniętego ( konstytucja, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego – wszelkie zmiany dokonują się według ściśle określonych mechanizmów)

·     otwartego

·     według organu, który wydaje dany akt

-       stanowione przez organy naczelne i centralne,

-       stanowione przez organy terenowe,

·     według zasięgu i mocy obowiązywania

-       źródła ius cogens – powszechnie obowiązujące (art. 87 konstytucji) – to znaczy, że tylko ono może stanowić podstawę ingerencji władzy w tym administracji w prawa i wolności jednostki.

#  - możność normowania wszystkich kategorii adresatów

#  - niezbędność wyraźnego upoważnienia do ich wydania

# -  zgodne z prawem ogłoszenie

-       źródła ius dispositivum – prawo wewnętrzne (art. 93 konstytucji) – to znaczy, że źródła te tworzą odrębny układ norm prawnych obowiązujących tylko w danej strukturze administracyjnej.

9.   Źródła prawa powszechnie  obowiązującego

·     konstytucja – określa ustrój państwa, miejsce władzy wykonawczej, porządkuje kwestie związane                                z usytuowaniem administracji rządowej i samorządu terytorialnego, określa kompetencje prezydenta, prawa, wolności i obowiązki obywatela

·     ratyfikowane umowy międzynarodowe,

·     ustawy – tylko te, które są źródłem prawa administracyjnego , regulujące funkcje i zadania administracji, związane to jest z zasadą nadrzędności ustawy i wyłączności (np. ograniczenie swobód może odbywać się tylko z mocy ustawy)

·     rozporządzenia z mocą ustawy,

·     rozporządzenia zwykłe – rozwijają postanowienia ustawy. Może tu wystąpić upoważnienie obligatoryjne (minister musi wydać rozporządzenie) lub upoważnienie fakultatywne (nie mus )

·     akty prawa miejscowego – lokalne, obowiązujące na pewnym terytorium (wydają je: organy samorządu terytorialnego, wojewodowie). Wydają je ponieważ:

# - lokalne organy dostosowują normy prawne do miejscowych uwarunkowań,

# - rozstrzygają istotne elementy życia na danym terytorium,

# - działają samodzielnie w sytuacjach kryzysowych bez poleceń z centrum

Nie są aktami prawa powszechnie obowiązującego:

-       akty prawa wewnętrznego,

-       akty wydawane przez organy samorządów np. lekarskich,

-       akty wydawane przez centralne organy...