Molestowanie seksualne w miejscu pracy - wątpliwa przyjemność - Paszek.pdf - MOBBING I MOLESTOWANIE - drBrennan

Molestowanie seksualne w miejscu pracy - wątpliwa

przyjemność

Autor: Anna Paszek

22.05.2003.

Czy polskie prawo milczy wobec sprawców molestowania seksualnego? Należałoby

powiedzieć, że nie, ale w celu uruchomienia tego prawa potrzebne jest działanie osoby

molestowanej, praktyka wskazuje bowiem na to, że w większości ofiary molestowania

seksualnego...

Czy polskie prawo milczy wobec sprawców molestowania seksualnego? Należałoby

powiedzieć, że nie, ale w celu uruchomienia tego prawa potrzebne jest działanie osoby

molestowanej, praktyka wskazuje bowiem na to, że w większości ofiary molestowania

seksualnego w miejscu pracy chwytają się rozwiązania dla siebie najbardziej niekorzystnego,

czyli - odchodzą z pracy, podczas gdy jego sprawcy pozostają bezkarni.

O dobrach osobistych człowieka i jego poszanowaniu mowa jest w Konstytucji RP, Kodeksie

karnym, Kodeksie cywilnym, Kodeksie pracy oraz w umowach międzynarodowych

ratyfikowanych przez Polskę, m.in. Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO).

Ustawa z 14 listopada 2003r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych

innych ustaw (Dz.U nr 213, poz. 2081) zawiera nowe artykuły o wszelkiej dyskryminacji w

miejscu pracy, o równym traktowaniu w zatrudnieniu (Art. 113, 18 3a,b,d), o obowiązkach

pracodawcy w oddziaływaniu na kształtowanie w miejscu pracy poprawnych zasad

współżycia społecznego, w tym dobrych obyczajów, przeciwdziałania sytuacjom

patologicznym, mobbingowi i molestowaniu seksualnemu (Art.94, 941,2,3), a na pracowniku

spoczywa obowiązek przestrzegania tych zasad.

Molestowanie seksualne to nieakceptowane zachowanie o podłożu seksualnym naruszające

godność osoby molestowanej lub wywołujące atmosferę zastraszenia, upokorzenia bądź

wrogości, w szczególności, gdy akceptacja takiego zachowania lub jej brak będzie stanowić

podstawę podjęcia decyzji dotyczącej osoby molestowanej. [1] Zachowania o cechach

molestowania seksualnego mogą przybierać różne formy, np.: zniewagi i obelgi, niestosowne

uwagi na temat wyglądu, wieku, sytuacji rodzinnej, lubieżne spojrzenia, dotykanie, głaskanie,

czy innego rodzaju pieszczoty lub gesty o charakterze seksualnym.

Molestowanie może występować w dwóch formach:

 quid pro quo - "coś za coś", nazywane także "szantażem seksualnym" i występuje

wtedy, gdy osoba molestująca sprawuje funkcję przełożonego wobec swojej ofiary

lub jest przedstawicielem pracodawcy. Poddanie się lub nie zachowaniom szefa, to

podstawa do podjęcia przezeń decyzji o ewentualnym awansie, czy zatrudnieniu

bądź nie, osoby atakowanej;

 stwarzanie nieprzyjaznych warunków pracy - gdzie osobą molestującą może być

przełożony, ale także kolega z pracy, lub osoba niezwiązana bezpośrednio z danym

miejscem pracy, np. petent w urzędzie, pacjent w szpitalu.

Molestowanie seksualne w miejscu pracy może być też kwalifikowane jako jedna z

postaci mobbingu, oznacza bowiem instrumentalne i przedmiotowe traktowanie

pracownika, połączone z przymusem psychicznym bądź fizycznym.

Molestowanie seksualne kwalifikuje się jako dwa rodzaje zachowań:

1. niepożądane zainteresowanie seksualne, obejmujące m.in. takie zachowanie jak:

dotykanie mające charakter seksualny, komentarze i żarty o tematyce seksualnej,

eksponowanie przedmiotów lub materiałów o charakterze seksualnym (kalendarze,

fotografie), osobiste uwagi dotyczące seksu lub seksualności, komentarze dotyczące

wyglądu o charakterze seksualnym, rozmowa o osobie w terminach seksualnych w

jej obecności lub udając, że nie dostrzega się jej obecności;

2. molestowanie z uwagi na przynależność do danej płci, to forma molestowania

skierowana przeciwko osobie jako reprezentantowi określonej płci, niekoniecznie

dotycząca seksualności, a osoby z uwagi na jej przynależność do grupy kobiet lub

mężczyzn. Klasyfikuje się tutaj takie zachowania jak: obraźliwe komentarze o

zdolnościach (kobiet lub mężczyzn) np. wypowiedzi o tym, że kobiety nie posiadają

technicznych kwalifikacji, obraźliwe komentarze o zachowaniach, np. o tym, że

kobiety nie są dobrymi menedżerami, zniewagi lub przekleństwa. [2]

Opisywane w literaturze przypadki molestowania seksualnego dotyczą - co nie

powinno być zaskoczeniem - najczęściej kobiet. Ofiarami stają się w przeważającej

większości kobiety młode w miejscu ich pierwszej pracy lub kobiety powracające do

pracy po dłuższym urlopie.

Według raportu z badań amerykańskiego Funduszu na Rzecz Obrony Prawnej i

Edukacji ponad 50% kobiet - ofiar przemocy odchodzi z pracy właśnie z powodu

występującego tam molestowania seksualnego, a ponad 70% zatrudnionych kobiet

przyznaje się do tego, że były ofiarami przemocy w miejscach swojej pracy. Jeśli

doda się do tego dane na temat gwałtów i przemocy seksualnej poza miejscami

pracy - wyłania się tragiczny obraz. "Tradycyjnie uważa się, że przemoc wobec

kobiet może się zdarzyć na ulicy lub w domu - głosi raport - tymczasem spotyka ona

kobiety we wszystkich aspektach ich życia, a miejsce pracy wcale nie jest ostatnim,

gdzie przemoc może wystąpić. Psychiczne i fizyczne skutki takiej przemocy wpływają

nie tylko na zdrowie i bezpieczeństwo socjalne kobiet i ich rodzin, ale także na

produkt krajowy. Molestowanie seksualne w miejscu pracy przekłada się bowiem na

setki tysięcy dni opuszczonych w ciągu roku w pracy, powodując częste zmiany

miejsca zatrudnienia i w konsekwencji sprzyjając bezrobociu. [3]

W ostatnich latach rośnie jednak liczba tych przypadków molestowania seksualnego,

w których ofiarami są mężczyźni (ok.12% przypadków) oraz osoby tej samej płci, co

sprawca molestowania.

Pierwszy proces sądowy związany z molestowaniem seksualnym odbył się w USA w

1976r. Wtedy też prawnie uznano to zjawisko za przejaw dyskryminacji płciowej.

Niemniej molestowanie seksualne znane jest od pradziejów, albowiem już Księga

Rodzaju (39.1-39.20) opisuje kazus - jakbyśmy to dzisiaj nazwali - molestowania

seksualnego. Jest nim przypadek Józefa, zatrudnionego jako zarządca majątku

Potifara, który utracił pracę i został uwięziony wtedy, gdy odmówił świadczenia usług

seksualnych żonie swego pracodawcy.

Problem molestowania został silnie nagłośniony w latach dziewięćdziesiątych, kiedy

to w USA w 1994r. powstał film w reżyserii Barrego Levinsona, ukazujący szantaż

seksualny, chociaż nie w jego stereotypowej postaci. [4] W Polsce film był

rozpowszechniony pod tytułem "W sieci". Pokazuje on typowe dla molestowania

seksualnego zachowania, a powtarzane na ekranie sformułowania: "podłożem

molestowania nie jest seks - jest nim władza", akcentuje złożoną problematykę

motywów, jakimi kieruje się sprawca (Demi Moore, grająca rolę przełożonej,

molestuje podległego sobie kierownika działu - w tej roli Michael Douglas). W

psychologicznych genezach molestowania seksualnego akcentuje się także

znaczenie czynników indywidualnych, sytuacyjnych i kulturowych. Szczególnie

ważny okazuje się właśnie fenomen statusu i władzy. Przyjmuje się tutaj hipotezę o

poznawczym podłożu molestowania, wyrażającym się w istnieniu u sprawców

poznawczej korelacji między seksualnością a władzą (dominacją). Oznacza to, iż

sprawcy posiadają powiązane ze sobą schematy poznawcze seksu i dominacji, a

więc nie tylko "nie wyobrażają sobie" seksu bez dominacji, ale i przeciwnie - statusu

władzy bez seksu.

W analizach molestowania seksualnego podkreśla się także uwarunkowania

kulturowe związane z różnicami w społecznym statusie kobiet i mężczyzn oraz

akceptacji agresywności, także seksualnej u mężczyzn. Kobiety w pracy powinny

zajmować podporządkowane stanowiska, być opiekuńcze i lojalne, a także "dostępne

seksualnie".

W kulturach nowoczesnych zwraca uwagę bogaty repertuar zachowań na różnych

stadiach intymności oraz niskie wskaźniki przemocy seksualnej, w kulturach

tradycyjnych istnieje uboga etykieta i brutalizacja w postępowaniu.

Różnice między sprawcami - kobietami i mężczyznami - molestowania seksualnego

dotyczą głównie statusu. Mężczyźni są zazwyczaj przełożonymi swoich ofiar, kobiety

często nie różnią się od molestowanych przez siebie statusem zawodowym.

Wokół zjawiska molestowania seksualnego w pracy zawodowej pojawiają się liczne

spory i wątpliwości. Te same zachowania mogą bowiem być niekiedy spostrzegane i

oceniane w odmienny sposób, w kategoriach "flirtowania" lub przeciwnie - ranienia

czy sprawiania przykrości. Zaś potocznie molestowanie często traktowane jest

pobłażliwie, jako odgrywanie społecznych seksualnych rytuałów, a mniej jako

przejaw faktycznego seksualnego zainteresowania. Barbara Gutek (1985)

przedstawia dane o tym, że 66% amerykańskich mężczyzn i tylko 17% kobiet uznaje,

że seksualne propozycje w pracy im schlebiają. Jednocześnie mężczyźni są skłonni

sądzić, że takie propozycje podobają się także kobietom. Odmienna jest percepcja

sygnałów seksualnych przez obie płcie. Przyczynia się to do błędów w ocenie

kobiecych zachowań i przypisywania im seksualnych intencji.

Molestowanie jest problemem społecznym, wymaga opracowania zapobiegających

mu strategii oraz kładących mu kres, jeśli już wystąpi. Oto przykłady takich technik i

strategii, które można zastosować, przeciwdziałając molestowaniu seksualnemu w

miejscu pracy:

 Prowadź dziennik molestowania seksualnego. Kup notatnik i zatytułuj go dużymi

literami: "Molestowanie seksualne". Gdy spotkasz się z tego rodzaju zachowaniem,

zwłaszcza, jeśli się ono powtarza, wyjmij ostentacyjnie ów notatnik i zapytaj: "Czy

mógłbyś powtórzyć? Chcę to zapisać".

 Nazwij lub opisz czyjeś naganne zachowanie. Na przykład: "To jest obraźliwe dla

kobiet! To co proponujesz prawdopodobnie można traktować jako molestowanie

seksualne". Albo: "Przestań się tak zachowywać! Już po raz trzeci położyłeś rękę na

moim ramieniu. Nie lubię tego i nie życzę sobie żebyś tak więcej robił!"

 Udawaj, że nie rozumiesz zachowania. Jest to szczególnie przydatna technika w

przypadku słuchania uwag lub żartów o charakterze seksualnym. Staraj się nie

wyrażać swoich uczuć, lecz powiedz, że: "Nie chwytasz pointy", "Nie rozumiesz co to

oznacza". Następnie poproś o powtórzenie i nadal mów, że "nic nie rozumiesz".

 Zastosuj tzw. dobre maniery. Powiedz przepraszam, co w połączeniu z wyrazem

twojej twarzy (obrazującym szok, konsternację, zdegustowanie) może dać dobry

efekt.

 Nie ignoruj czyjegoś nagannego zachowania w nadziei, że ustanie. Ignorowanie

molestowania seksualnego jest często interpretowane jako sygnał przyzwolenia.

 Rozmawiaj z innymi. Prawdopodobnie nie jesteś jedyną osobą, która spotyka się z

molestowaniem seksualnym ze strony danego sprawcy.

 Przeczytaj broszury, ulotki i inne materiały wydane na temat molestowania

seksualnego. Mogą ci one pomóc zdobyć więcej informacji, a zwłaszcza pomóc w

podjęciu decyzji w jaki sposób możesz sobie poradzić z problemem.

 Jeśli jesteś członkiem związku zawodowego, porozmawiaj z jego

przedstawicielem. Przedstaw sprawę molestowania odpowiedniej osobie, która

zajmuje się tego typu problemami w miejscu pracy.

 Napisz oficjalną skargę. W przypadku, gdy metody nieformalne - takie jak

przedstawione wyżej - nie przerwą molestowania seksualnego wobec ciebie, złóż

oficjalne zażalenie na piśmie. [4]

Molestowanie seksualne jest ukrytym, negatywnym zjawiskiem obecnym w życiu

społecznym, a szerokie zainteresowanie tym problemem od lat kilkunastu wyrasta

nie tyle z ruchów emancypacyjnych i wdrażania doktryny political correctness, co z

rosnącego w świecie znaczenia zagadnień związanych z godnością i zapobieganiem

przemocy w miejscu pracy.

Anna Paszek

Przypisy:

[1] wg Parlamentarnej Grupy Kobiet.

[2] Na podstawie "Women's International Network", 1997, tł. A. Markowska

[3] E. Mandal (2002) Molestowanie seksualne w miejscu pracy // Palestra, 1-2, s. 79-

[4] Patrz pkt.2

Molestowanie seksualne w miejscu pracy - wątpliwa przyjemność - Paszek.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: