literatura: Książka w listopadzie: „Integracja europejska” – J.Barcz, C. Kawecka – Wyżykowska, K. M-Gorywoda
egzamin: test lub tekstowy
konsultacje: (bud F) prof. M-Gorywoda, czwartek, godz. 15-16:00, pok. 911
23.09 – wykład 1
IE – synonim UE w uproszczeniu
- powstała 1.11.1993r. Różne zjawiska doprowadziły do jej powstania.
1) Po II wojnie światowej Europa Zachodnia i wschodnia była bardzo zniszczona (w tym gospodarka niemiecka). Europa Zachodnia zaczęła się integrować w celu odbudowy (przezwyciężenia negatywnych zjawisk).
2) Przed II w.ś. Europa Zach, ma pozycję lidera w gospodarce i polityce. Po II w.ś. traci swoją pozycję na rzecz USA, na płaszczyźnie polityczno-gospodarczej (i tak jest do dziś).
3) Kolejnym motywem do działania jest fakt, że po wojnie są silne tendencje socjalistyczne i komunistyczne (m.in. Francja, Włochy). Łącząc się powstrzymają tendencje lewicowe.
4) IV motyw to fakt, że Europa Zach. posiadała kolonie, które traci w wyniku II wojny światowej do lat 60-tych, E.Z. przestaje żyć w bogactwie.
Przywódcy państw Europy Zach. w wyniku tych motywów decydują się na integrację. Na terenie EZ powstają liczne koncepcje integracyjne. Mają one wielu przywódców, intelektualistów pro publico bono (dla ogółu) np. W. Churchil – premier WB, kanclerz niemiec K. Adenauer, Francja – prezydent de Gautle.
Równie wysokie zasługi – J. Monnet (Francuz). Zastępował ojca w przedsiębiorstwie – jest świetnym zarządcą (w wieku 20 lat zostaje komisarzem ds. planowania w rządzie francuskim – odpowiednik ministra). W USA jest konsultantem. Wraca do Europy w momencie gdy do głosu dochodzą prace integracyjne.
Alcide de Gasper – Włoch – premier.
Robert Schuman – Francuz – premier i minister spraw zagranicznych.
Adenauer, Gasper i Schuman – są 3 głównymi autorami wielu pozycji integracji „ojcowie duchowi integracji europejskiej”.
Gasper i Schuman – prowadzili proces beatyfikacji.
Zjednoczenie badaczy integracji europejskiej (akcja) im. J.Monneta – ruch int. (utworzony 30 lat po śmierci J.M). Przyznaje się tytuł prof. Monneta.
Planów jednoczenia Europy jest wiele:
1) Plan, podłoże do przyszłej integracji europejskiej stworzył gen. George Marshall (autorstwo USA). W 1947r zgłosił plan pomocy dla Europy Zach. Zwany planem Marshalla.
USA pomoże E.Z. się odbudować (bo w ten sposób zwróci kredyty zaciągnięte w USA, będzie stanowiła duży rynek zbytu dla USA). Warunkiem było powstanie instytucji które miały się zająć rozdziałem środków.
- powstaje OECC (Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej). Przystępują do niej kraje E.Z. (Europa Środ. i Wsch. nie). Kraje Europy Śr. i Wsch. były postrzegane przez USA jako wrogowie.
Kwota pomocy to 13,5mld USD (wtedy x9) – przeznaczona dla 17 państw Zachodniej Europy. Najwięcej pieniędzy dostają Niemcy i Włosi.
Pozwala to stanąć E.Z. na nogi.
- Kiedy pomoc w ramach planu Marshalla została już rozdysponowana, wiele lat później (lata 60) OECC przekształcono w OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) łączącą najbogatsze kraje całego świata. Należały do niej Eur. Zach, USA, Kanada, Japonia, Nowa Zelandia, Australia. W momencie gdy przystępują do niej również Meksyk i kraje Europy Śr. i Wsch. jej nazwa przestaje być adekwatna do działalności. (Polska, Węgry, Czechy) przystąpiły później ze względów politycznych, aby wesprzeć ich ze względów prestiżowych. Polska ma do tej pory problem ze spłaceniem składki za członkostwo.
- OECD wyznacza ogólne kierunki rozwoju gosp. światowej.
- Pierwsze ugrupowanie integracyjne powstaje w 1951r. EWWiS (Europejska Wspólnota Węgla i Stali). Twórcą jest J.Monnet. Jest to plan integracji sektorowej (węgla i stali), sektora bardzo istotnego zwłaszcza w przemyśle militarnym.
Europa Zachodnia jest jeszcze w traumie po II wojnie światowej. Francuzi boją się Niemców więc trzeba stworzyć umowę F-N , która będzie nadzorować wydobycie węgla i produkcję stali (przez Niemcy). Do EWWiS dołączyły F, N, Włochy i Benelux (Holandia, Belgia i Luxemburg).
Traktat Paryski (EWWiS) został bardzo szybko uruchomiony i podpisany na 50lat. Jego głównym celem było nie dopuszczenie do kolejnej wojny. Celem ekonomicznym były wspólne ceny i brak nadprodukcji. Traktat dobrze spełniał swoją rolę, jednak w 2002r EWWiS odeszła do historii, gdyż traktat nie został przedłużony.
- W międzyczasie Monnet stworzył również koncepcje EWP (Eur. Wspólnoty Politycznej) i EWO (E.Ws.Obronnej). Plany te zostały jednak odrzucone przez Kraje Europy Zachodniej podczas ratyfikacji. Powodem braku ratyfikacji był strach Europy przed organizacjami o charakterze militarnym, i przed Niemcami. Wracają do tego dopiero w latach 80-tych.
- Powstała b. ważna organizacja – Rada Europy (tylko państwa Europy Zach.). Obecnie jest największą organizacją regionalną liczącą 46państw. Jest to organizacja o charakterze społecznym, kulturowym. Stworzyli konwencję Praw Człowieka (w oparciu o trybunał praw człowieka w Strassburgu).Należy do niej Rosja. Nie należy do niej Białoruś, gdyż nie przestrzega praw człowieka.
- Powstaje NATO, Unia Zachodnioeuropejska.
2) W 1957r (Traktat Rzymski) powstaje EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza). Nie jest to organizacja o charakterze sektorowym. Przejmuje funkcje lidera. Realizuje cele integracyjne.
- W 1957r zostaje podpisany Traktat Rzymski i powstaje EWEA (Europejska Wspólnota Energii Atomowej) tzw. Euratom. (o charakterze sektorowym). Ekonomiści zakładali po wojnie odejście od ropy i gazu (tak się nie stało). /nie było sensu tworzyć wspólnego rynku atomowego, więc zajęli się tematyką badawczą.
- W skład EWWiS, EWG i Euratom wchodzi te same 6 krajów: Francja, Niemcy, Włochy i Benelux (później także dołącza Wielka Brytania).
- Lata 60-te to złote lata integracji europejskiej.
- Grecja, Portugalia, Holandia, Austria, Finlandia, Szwecja – Hamulcem jest rozszerzenie o 8 krajów EW i EŚ. (Cypr i Malta jako 2 dod.). Nie mają szans na dogonienie gospodarki USA.
- Adenauer wiedział że pod parasolem europejskim uda mu się zjednoczyć Niemcy.
7.10 – Wykład 2
EWWiS, EWG i Euratom -> fundament UE
Zakłada się że te 3 wspólnoty ulegną połączeniu.
Początkowo łączy się pewne elementy.
- 1.XI. 1993r. (przełom!)– na mocy Traktatu z Maastrich powstaje UE.
- 3.XI.1993 – przeprowadzenie sondażu opinii publicznej. Zadano jedno pytanie: „z czym kojarzy ci się Maastrich?” Nie ma skojarzeń z UE. Wtedy jest powrót do społeczności, nie ma entuzjazmu wspólnoty.
Art. 1 Traktatu z Maastrich mówi: UE tworzy się w oparciu o 3 wspólnoty: EWWiS, EWG i EWEA.
Dalej poprzez utworzenie UE nie tracą wspólnoty.
Uważa się, ze UE jest formą integracji europejskiej, która tworzy 3 filary:
I – gospodarka – obowiązuje prawo wspólnotowe, (metoda wspólnotowa)
II – wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwo (m. międzyrządowa)
III – współpraca policji i sądownictwa (metoda międzyrządowa)
I – EWWiS, EWG, Euratom
II – EWP, EWO
III – m.in. powstał EUROPOL
I – najsilniejszy to właśnie wspólnoty europejskie (charakter gospodarczy całościowy lub częściowy). Najstarszy filar bo te wspólnoty powstały w latach 50-tych. Gdyby tego planu nie było, nie byłoby integracji.
II filar – „zawracanie głowy”. Europa boi się wojny stąd powstanie EWP i EWO były odrzucone, bo nie wiadomo było co z tego mogło wyniknąć. W międzyczasie próbowano zjednać politykę z efektem zerowym. Dopiero UE daje początek w polityce zagr. i bezpieczeństwie. Jest to jednak integracja „na papierze”. W praktyce nie bardzo to funkcjonuje. Np. podejście państw UE do wojny USA-Irak. WB cała popiera, Hiszpania wycofała się, Polska niestety się nie wycofuje, Niemcy nie wysłały żadnego żołnierza. Kraje UE nie dojrzały do potrzeby wspólnej polit. zagranicznej. Interesy krajów członkowskich są różne. Zapomina się o zasadach. Nietrafiona, przedwczesna prób integracji europejskiej.
Polska znajduje się na 24, z 25 miejsc w gospodarce (czasme za nami jest Łotwa).
III filar – bardzo trafne i potrzebne działanie. Działaniom tym nie nadaje się rozgłosu, ale są one potrzebne np. wspólna walka z terroryzmem. Powstał EUROPOL, który się rozwija.
III filar to też walka z handlem dziećmi, organami ludzkimi. Polska ma wysokie miejsce w handlu dziećmi.
ENA – Europejski Nakaz Aresztowania – pozwala na ściganie przestępców na terenie całej UE.
W ramach III filaru znajdują się również sprawy porwań dzieci przez ojców, alimenty itp.
Istnieje różnica między regulacją prawną pomiędzy filarami I,II i III.
Na podstawie prawa wspólnotowego (europejskiego) działa gospodarka. Jest to jedno prawo dla wszystkich.
W III filarze państwa zaczynają tworzyć wspólne prawa. Na razie działają uzgodnienia międzyrządowe.
Traktat z Maastrich jest ważnym ale bardzo bałaganiarskim dokumentem. Jest pełen sprzeczności. Był on bardzo szybko sporządzany i głównie z tego wyniknęły sprzeczności.
W latach 90 w Europie Środkowej dużo się dzieje. Francja i WB mówią ze coś trzeba zrobić, więc pisany jest traktat. Prace trwają niecałe 3 miesiące. Każdy traktat europejski musi być ratyfikowany przez wszystkie państwa aby mógł wejść w życie. Ratyfikacja to ostateczne zatwierdzenie przez głowę państwa.
Traktat z Maastrich został odrzucony przez Danie. Duńczycy nie chcieli się zgodzić na utworzenie wspólnej waluty (EUROPOL) i obywatelstwo UE – każdy obywatel z państw UE ma jednocześnie obywatelstwo Unijne. Dopiero po poprawkach traktat został zatwierdzony.
Wielka Brytania również zgłaszała zastrzeżenia co do traktatu. Ostatecznie, z kłopotami, traktat wszedł w życie. Dziwna data wejścia – 1.Xi.1993 (koniec roku) powoduje problemy finansowe. Autorzy T z M napisali, że postanowienia T z M powinny być zrewidowane.
T z M został 2 razy zrewidowany.
- 1 rewizja odbyła się w oparciu o traktat z Amsterdamu 1.V.1999r. i wcale nie wyjaśnił on postanowień T z M, a wręcz przeciwnie. Wprowadził on jeszcze więcej bałaganu (zaniedbania merytorycznego). W oparcciu o ten traktat zostały wyrównane prawa kobiet i mężczyzn. Kobiety zaczynają istnieć w UE od momentu przystąpienia do UE Szwecji. UE bardzo przestrzega tych praw. Mówi się o równości szans.
- 2 rewizja T z M odbyła się w ramach traktatu z Nicei w 2001r. Wszedł w życie w 2003r.. Został odrzucony przez Irlandię. T z N był jeszcze bardziej niezrozumiały. Spisany był w języku prawniczym. Zwolennikiem T z N był Rokita. Zadaniem T z N było przygotowanie UE do przyjęcia państw EŚ i EW. Miał ustalić ile reprezentantów z nowo przyjętych państw powinno się znaleźć w UE.
- Ostatnim dokumentem jest traktat zwany „konstytucją dla Europy”. Nie wszedł w życie. Ratyfikowało go 16 państw (z 25). Francja i Holandia odrzuciły. Wstrzymało to proces ratyfikacyjny. Obecna kanclerz Niemiec powiedziała że od 1.I.2007r. kiedy kierować UE będą Niemcy, postawi ten traktat na nogi.
CZŁONKOWSTWO W UE
1) Francja (inicjator), Niemcy, Włochy i Benelux -= 6 państw
( Zbliżony poziom rozwoju gosp., ten sam system wartości).
F i N -> dominacja
1921r. – Belgia i Luxemburg tworzą Unię Celną. Zaczęli prowadzić tą samą politykę zewnętrzną i wewnętrzną. Integracja w ramach Benelux i krajów skandynawskich ma najbardziej ludzką twarz. Działania te nakierowane są na człowieka.
Praca, usługi medyczne, cło – wspólne w BE i LU. Wizy i granice – nie było mowy. Nie mając wspólnej waluty, frank belgijski i luksemburski liczone były 1:1 (tak można było płacić). Ważne bilety (wspólne, choć nie jednolite). W 1948r. dołączyła również Holandia. Wtedy wystąpiło rozluźnienie. Procesy te uległy zahamowaniu, ale nie na długo.
Te 3 kraje stworzyły I obszar celny, handlowy i zagraniczny gdy I integracja europejska miała miejsce. Reprezentanci Beneluxu a nie ministrowie poszczególnych państw. Luxemburg, najbogatszy, PKB/per capita 56.000Euro : 12. (4tys666 Euro na mieszkańca). Belgia inicjator, ale zachodzą tam zjawiska dezintegracyjne. Belgia płn. bogata, Finlandia – południe przez długie lata (biedna). Teraz sytuacja się zmieniła. Kopalnie na południu zostały zamknięte. Nie ma tak dużych dysproporcji. Pozostało to w mentalności mieszkańców.
Gdy jest 6 państw, „złoty okres” integracji europejskiej. Państwa były na zbliżonym poziomie rozwoju gospodarczego. Ten sam system wartości, kanony etyczne i moralne. Łatwo dochodzili do porozumienia. K.Ademauer i de Gaul – przywództwo F i N.
2) Przystępuje W.Brytania, Dania i Irlandia. WB od początku była już zaangażowana ale chciała brać tylko to, co było dla niej dobre. Chciała rozpocząć od strefy wolnego handlu, a nie od Unii Celnej.
1959r. EWG tworzy ugrupowanie EFTA (Europejska Strefę Wolnego Handlu). W jej skład wchodzą: WB, Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Austria, Szwajcaria i Portugalia.
Ugrupowanie bardzo dobrze funkcjonuje, ale w 1961r. WB występuje z formalnym wnioskiem o przystąpienie do WE. Otrzymała zgodę, jednak tylko Francja (de Goll) nie wyraziła zgody i nazywa WB wyspą. WB obraża się i powstaje gorąca atmosfera.
WB czeka jeszcze 5,5 roku. W 1967r. ponawia swoją prośbę, i ponownie spotyka się z niezgodą ze strony Francji.
W 1968r. wiosna ludów – de Goll rozpisuje referendum czy ma odejść. Lud odpowiada że tak. W 1972r de Goll umiera na wsi.
1.I.1993r. do UE przystępują WB, Dania i Irlandia.
28.10 – Wykład 3
Wspólnota Europejska (rozszerzenie):
1) W 1958r. było 6 krajów członkowskich. Nie było wśród nich WB, gdyż chciała się integrować na swój „brytyjski” sposób – wszystko brać i nic nie dawać.
WB proponuje partnerom strefę wolnego handlu – ale to za mało.
Pertraktacje nad traktatem rzymskim.
W 1958r. wejście w życie Traktatu Rzymskiego i powstanie EWG i Euratomu.
EFTA: WB, Dania, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Austria, Szwajcaria i Portugalia.
W 1960r. WB chce wejść do UE ->nieudane
W 1965r. kolejna próba WB wejścia do UE – wniosek ponownie odrzucony przez gen de Golla.
Powody:
- gen de Goll chciał chronić rolnictwo francuskie przed towarami WB
- traktowanie WB jako „konia trojańskiego” – rzekome wejście Ameryki do UE
- w 1958r. fala ruchów studenckich w Europie. Gen. de Goll zapytał ludzi fran. czy chcą by nadal był prezydentem -> uzyskał negatywną odpowiedź i już następnego dnia wyniósł się z Paryża na prowincję.
2) 1.I.1981r. – wejście Grecji do UE (jest już 10 krajów). Są krajem słabo rozwiniętym ale ich sponsorem są USA, gdyż jest ona dobrze ulokowana geograficznie.
Dla Grecji utworzono – specjalne członkostwo stowarzyszone od 1961r. przez 20 lat ma bardzo mało obowiązków w stosunku do UE, ale dostawała bardzo dużo pieniędzy na rozwój. Jednak Grecja nie potrafiła ich wykorzystać na rozwój ekonomiczny. Nie rozwinęła się ekonomicznie, chociaż specjalnie dla niej złamano zasadę ekonomiczną i Grecja została przyjęta do UE.
18.11 – Wykład 4 (zastępstwo – Sabicki)
Głównym motorem powstania Unii była Rosja (przeciwnik). Teraz Rosja jest głównym partnerem Unii. W ostatnim stuleciu było ok.30 unii celnych i 20 monetarnych w Europie.
Minister Modzelewski w latach 50 zaproponował Stalinowi by Polska była republiką radziecką – Stalin się na to nie zgodził z obawy, że Polska będzie dezintegrowała ZSRR.
Polska w UE
Polska w historii miała bardzo często skłonności do dezintegracji.
I RP – Polska, Ukraina i Litwa
Pierwsza propozycja Unii Europejskiej była już w roku 1000 w Gnieźnie. Otton III zaproponował Królowi Polskiemu, B.Chrobremu, by był przedstawicielem całej słowiańszczyzny. Europę miało łączyć chrześcijaństwo. Bolesław dał Ottonowi ramię św. Wojciecha, a Otton dał Bolesławowi włócznie. Była to szansa dla Polski by wejść w procesy integracyjne Zachodniej Europy.
Czynniki integracji europejskiej:
- rywalizacja wschodu i zachodu
- tempo integracji bloku wschodniego było bardzo szybkie
- procesy integracyjne pozwoliły wzmocnić gospodarkę
- tworzenie EWG trwało 21 miesięcy
- tworzenie EWWiS trwało 6 miesięcy
Polska przed 2004r. miała już doświadczenia integracyjne:
- 1992r – układ handlowy
- 1993r. – Polska weszła do CEFTA
- 1994r. – EFTA – porozumienie wolnego handlu
- 1997r. – porozumienie wolnego handlu z Litwą
- - porozumienie wolnego handlu z Łotwą, Estonią i Izraelem
- 2004r. – porozumienie wolnego handlu z Turcją
Etapy wchodzenia Polski do UE:
- 1989 – Polska podpisała umowę o współpracy gospodarczej z EWG
- XII.1991 – zawarcie układu europejskiego przez Polskę (strefa wolnego handlu w odniesieniu do produktów przemysłowych)
- 1993 – Układ Europejski wszedł w życie
- II. 1994 – ratyfikacja układu europejskiego. Polska jako członek stowarzyszony.
- IV.1994 – Polska składa wniosek do UE o pełne członkostwo (nie mieliśmy prawa posługiwać się wspólną walutą).
- 1997 – komisja europejska zaleca rozpoczęcie negocjacji z Polską
- III.1998 – początek negocjacji. ( Polska dostosowywała się już od 1991r)
- 2000 – ustalono że w 2002r. Polska dostanie główne warunki
- 2001 – Komisja wydaje decyzję o zakończeniu negocjacji
- 2002 – Polska wywalczyła zakończenie negocjacji
- 1.V.2004 – wejście Polski do UE
Już widać dążenia do dezintegracji Unii Europejskiej. Wszystkie kraje wchodziły w styczniu, a Polska weszła w maju, by nie mogła uczestniczyć w ustaleniach na 2004-2008. Negocjacje w strefie Euro okażą się sprawdzianem. Do tej pory w negocjacjach a propo Unii monetarnej nigdy nie było przedstawiciela Banku Europejskiego co źle wróży.
Członkostwo stowarzyszone było układem niesymetrycznym co miało pomóc Polsce (miał być Plan Marshalla dla Polski). Rzeczywistość okazała się inna.
Ponieważ w Polsce szybko rósł deficyt Pawlak, w 1993r. (Premier Polski) napisał list do premierów i prezydentów członków Unii, w którym przedstawił szefom rządów powody deficytu Polski (jak cła, gdzie zaznaczył że to UE jest głównym beneficjentem układu stowarzyszonego a nie Polska).
Unia zareagowała, ale nie zmieniła swojej polityki.
W 1991r. Balcerowicz zniósł ochronę celną na produkty tekstylne z Azji, co zniszczyło Polski przemysł tekstylny.
Polska dużo straciła na przeciąganiu negocjacji UE z Polską. Miała stać się członkiem UE dużo wcześniej....
joa.na