Wybrane aksjomaty, definicje i twierdzenia teorii R. Starka i W.S. Bainbridge’a

(na podstawie: R. Stark, W.S. Bainbridge, Teoria religii, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2000)

Aksjomaty

A2 Ludzie poszukują tego, co uważają za nagrody i unikają tego, co uważają za koszty

A3 Nagrody różnią się rodzajem, wartością i stopniem ogólności

A5 Dostęp do niektórych pożądanych nagród jest ograniczony, przy czym część z nich po prostu nie istnieje

Definicje

Def.3 Wszystko to, w imię czego ludzie są skłonni ponosić koszty, jest nagrodą

Def.4 Wszystko to, czego ludzie starają się uniknąć, jest kosztem

Def.12 Żadna osoba ani grupa nie jest w stanie osiągnąć nagród, które nie istnieją

Def. 17 Wartość nagrody równa jest maksymalnej wysokości kosztów, jakie jednostka jest gotowa ponieść w zamian za zdobycie nagrody

Def. 18 Kompensatory są to zapowiedzi nagrody przedstawione w oparciu o wyjaśnienia, które nie poddają się jednoznacznej ocenie

Def.19 Kompensatory, które substytuują pojedyncze, szczegółowe nagrody, nazywamy kompensatorami szczegółowymi

Def. 20 Kompensatory, które substytuują wiązkę wielu nagród oraz nagrody o dużym zasięgu i wartości, nazywamy kompensatorami ogólnymi

Def. 22 Religia odnosi się do systemów ogólnych kompensatorów, które opierają się na założeniach nadprzyrodzonych

Def.30 Kultura to zbiór wyjaśnień stanowiących przedmiot wymiany

Def. 46 Osoby, które specjalizują się w produkcji i wymianie kompensatorów o dużym stopniu ogólności, opartych na założeniach nadprzyrodzonych, to specjaliści religijni

Def. 52 Magia odnosi się do szczegółowych kompensatorów, które obiecują dostarczenie pożądanych nagród, niezależnie od wszelkich świadectw dotyczących stosowanych przez nią środków

Def. 53 Specjaliści kulturowi, których głównym zadaniem jest dostarczenie szczegółowych kompensatorów, to magowie

Def. 56 Kościół to konwencjonalna organizacja religijna

Def. 61 Przywiązanie to wynik pozytywnej oceny partnera wymiany

Def. 67 Kulty to przedsięwzięcia społeczne zajmujące się przede wszystkim wytwarzaniem i wymianą owych kompensatorów

Def. 68 Założyciele kultów to specjaliści religijni lub magowie, którzy powołują do życia nową organizację, aby za jej pośrednictwem tworzyć, podtrzymywać i wymieniać nowe kompensatory

Def. 76 Przedsiębiorcy to ludzie, którzy organizują i promują nowe przedsięwzięcia, aby uzyskać nagrody płynące z korzystnych wymian

Def. 78 Inżynieria religijna to świadome projektowanie zestawów kompensatorów i innych elementów kultury z zamiarem wykorzystania ich w działalności kultu

Def. 101 Nauka to specjalność kulturowa polegająca na opracowywaniu i systematycznej ocenie wyjaśnień

Def. 104 Sekularyzacja to stopniowa utrata władzy przez organizacje religijne

Twierdzenia:

T1 nagrody i koszty mają charakter komplementarny: utracona lub poniechana nagroda jest równoznaczna z kosztem, a uniknięcie kosztów jest równoznaczne z nagrodą

T4 Wyjaśnienia to nagrody o pewnym stopniu ogólności

T6 Poszukując pożądanych przez siebie nagród, ludzie będą się wymieniać nagrodami

T7 Ludzie poszukują korzystnych współczynników wymiany

T11 Nie sposób z cała pewnością stwierdzić, że dana nagroda nie istnieje

T14 Często, wobec braku pożądanej nagrody, przyjmuje się wyjaśnienia, które umieszczają odebranie nagrody w odległej przyszłości lub w jakimś innym nieweryfikowalnym kontekście

T15 Ludzie traktują kompensatory, jakby te były nagrodami

T29 Ludzie będą wybierać sobie partnerów wymiany, uzależniając wybór od rodzaju pożądanej nagrody oraz współczynnika wymiany przyjętego w wymianach z różnymi partnerami

T31 Ludzie nawiązują z reguły trwałe relacje wymiany z konkretnymi osobami i grupami

T74 Kiedy jednostka dochodzi do wniosku, że nie jest w stanie samodzielnie zdobyć pożądanej nagrody, zaczyna zwykle szukać partnera wymiany, który mógłby jej dostarczyć tę nagrodę

T 78 Specjaliści religijni, powołując się na bogów, wpajają ludziom takie normy postępowania, które przysparzają dodatkowych nagród specjalistom religijnym

T 79 Specjaliści religijni, powołując się na bogów, wpajają swoim klientom takie normy postępowania, które ułatwiają im wynagradzanie specjalistów religijnych

T 80 Specjaliści religijni, powołując się na bogów, wpajają swoim klientom takie normy postępowania, które zwiększają ogólną pulę posiadanych przez nich nagród

T 86 Specjaliści religijni mogą w istotny sposób wpływać na wysokość swoich współczynników wymiany, wpływając zarazem na wysokość współczynników wymiany innych osób

T87 Specjaliści religijni tworzą elitę

T 91 Magia, w większym stopniu niż religia, narażona jest na skompromitowanie

T 92 W interesie specjalistów religijnych leży unikanie ryzyka związanego z możliwością skompromitowania dostarczanych przez nie kompensatorów

T 93 Z upływem czasu specjaliści religijni będą wycofywać się z działalności o charakterze magicznym

T 94 Jeżeli po wycofaniu się specjalistów religijnych zapotrzebowanie na magię utrzyma się, jego zaspokajaniem zajmie się inna wyspecjalizowana do tego celu grupa ludzi

T 95 Role specjalisty religijnego i maga różnią się od siebie, podobnie jak cała kultura religijna i magiczna

T 96 Magowie nie mogą wymagać od ludzi, aby ci angażowali się w długotrwałe, stabilne, powtarzające się wymiany

T 97 Działalność organizacji złożonej z magów i zaangażowanych laików jest niemożliwa bez długotrwałych, stabilnych, powtarzających się wymian

T 98 Magowie będą świadczyć usługi pojedynczym klientom, nie powołując do życia własnej organizacji

T 99 Magowie dysponują znacznie mniejszą władzą, niż specjaliści religijni

T 100 Wyjaśnienia magiczne nie tworzą systemu kulturowego

T 101 Niebezpieczeństwo kompromitacji wyjaśnień magicznych skłania magów do tworzenia wielu nowych, niepowiązanych za sobą wyjaśnień

T 162 Przedsiębiorcy, którzy zakładają nowe kulty, wcześniej terminują zwykle u przywódców dobrze prosperujących kultów

T 310 Postęp kulturowy zmniejsza zapotrzebowanie na magię

T 311 Postęp kulturowy sprzyja odrzuceniu magii przez religię

T 339 Na krótką metę sekularyzacja sprzyja rozwojowi ruchów sektowych

T 340 Na krótką metę sekularyzacja sprzyja rekrutacji do członków ruchów sektowych

T 343 Postęp kulturowy podważa zwykle tradycyjne systemy kompensatorów

T 344 Postęp kulturowy sprzyja ostatecznie rozwojowi ruchów kultowych

3