Cwiczenie2.pdf

POLITECHNIKA OPOLSKA

WYDZIAý MECHANICZNY

K atedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji

Ęwiczenie nr 2

TEMAT:

SPRAWDZANIE SPRAWDZIANU

DWUGRANICZNEGO TýOCZKOWEGO DO

OTWORìW

ZADANIA DO WYKONANIA:

1. przeprowadzię kontrolħ wymiarowĢ sprawdzianu dwugranicznego

tþoczkowego do sprawdzania otworu

................ i orzec czy badany

sprawdzian nadaje siħ do stosowania.

ZAýġCZNIKI:

•

PN-72/M-02140 Tolerancje i pasowania waþkw i otworw,

Tolerancje sprawdzianw,

•

PN-89/M-02102 Podstawy zamiennoĻci, Ukþad tolerancji i pasowaı,

Tolerancje i odchyþki podstawowe wymiarw do 3150 mm.

M. Bartoszuk, Z. Zalisz, Opole, 2002 r.

I. WPROWADZENIE

W produkcji seryjnej i masowej, ze wzglħdw technicznych i

ekonomicznych, stosuje siħ powszechnie sprawdziany bħdĢce

narzħdziami pomiarowymi przeznaczonymi do ĻciĻle okreĻlonych zadaı

kontrolnych. SþuŇĢ one do stwierdzania czy wymiary, ksztaþt lub

dziaþanie sprawdzanego przedmiotu nie wykraczajĢ poza granice

ustalonych tolerancji. Ze wzglħdu na rodzaj sprawdzanego wymiaru

sprawdziany dzieli siħ na:

•

sprawdziany wymiarw zewnħtrznych (np. sprawdziany do waþkw),

•

sprawdziany wymiarw wewnħtrznych (np. sprawdziany do otworw),

•

sprawdziany wymiarw mieszanych (np. sprawdzian do kontroli

wysokoĻci uskoku powierzchni),

•

sprawdziany wymiarw poĻrednich (np. sprawdzian odlegþoĻci miħdzy

osiami otworw),

•

sprawdziany ksztaþtu, sþuŇĢce do kontrolowania ksztaþtu wyrobu na

podstawie oceny przeĻwitu miħdzy powierzchniami przedmiotu oraz

sprawdzianu.

WĻrd wymienionych grup narzħdzi rozrŇnia siħ (ze wzglħdw

konstrukcyjnych) sprawdziany:

•

staþe - dostosowane do sprawdzania tylko jednego wymiaru

tolerowanego, bĢdŅ teŇ do sprawdzania jednego elementu

konstrukcyjnego (np. gwintu),

•

nastawne - dajĢce siħ nastawiaę w okreĻlonym wĢskim zakresie na

kilka rŇnych wymiarw (np. sprawdziany nastawiane za pomocĢ

stosu pþytek wzorcowych),

•

czujnikowe - posiadajĢce czujnik jako element mierzĢcy wartoĻę

odchyþki sprawdzanego wymiaru lub sygnalizujĢcy przekroczenie

granic tolerancji sprawdzanego wymiaru.

Sprawdziany staþe i nastawne wykonywane sĢ jako jednograniczne

lub (czħĻciej) jako dwugraniczne. Te ostatnie pozwalajĢ ustalię czy

mierzony wymiar zawiera siħ w okreĻlonym polu tolerancji. SkþadajĢ siħ

one z dwch stron: przechodniej i nieprzechodniej, oznaczonych na

sprawdzianie odpowiednio symbolami S p i S n . Przy uŇyciu takich

narzħdzi proces sprawdzania moŇna wiħc uznaę za mierzenie polegajĢce

na selekcjonowaniu wyrobw na trzy grupy: przedmioty wykonane w

granicach okreĻlonych tolerancjĢ (dobre), mniejsze od dolnego wymiaru

granicznego (zþe) oraz wiħksze od grnego wymiaru granicznego (zþe).

IT16 wedþug

ukþadu tolerancji Ļrednic. W zaleŇnoĻci od klasy dokþadnoĻci wykonania

przedmiotu ustalono wymagania dokþadnoĻciowe sprawdzianw tak, Ňe

tolerancja sprawdzianu ma wartoĻę wielokrotnie niŇszĢ od tolerancji

sprawdzanego wymiaru (3 Î 10 razy).

WartoĻci tolerancji sprawdzianw wynoszĢ zwykle poniŇej 20 µ m

(PN-72/M-02140). W zwiĢzku z tym do kontroli sprawdzianw naleŇy

stosowaę te spoĻrd narzħdzi i przyrzĢdw pomiarowych, ktre

charakteryzujĢ siħ odpowiednio maþĢ wartoĻciĢ dziaþki elementarnej

wzorca oraz wysokĢ dokþadnoĻciĢ.

Sprawdziany do waþkw i otworw

WĻrd wymiarw liniowych najczħĻciej kontrolowanych za

pomocĢ sprawdzianw wyrŇnię moŇna Ļrednice waþkw i otworw.

Sprawdziany do waþkw sĢ przykþadem narzħdzi pomiarowych majĢcych

dokþadnie wykonane wymiary wewnħtrzne. Grupa ta obejmuje

sprawdziany: szczħkowe (staþe i nastawne) oraz pierĻcieniowe (rys. 1.).

Rys. 1. Sprawdzian szczħkowy dwugraniczny dwustronny

Sprawdziany szczħkowe nastawne ustawiane sĢ na okreĻlony

wymiar za pomocĢ pþytek wzorcowych i w zwiĢzku z tym nie podlegajĢ

dodatkowej kontroli. Natomiast sprawdziany szczħkowe staþe jak i

sprawdziany pierĻcieniowe kontrolowane sĢ okresowo.

WĻrd sprawdzianw do otworw wyrŇnię moŇna sprawdziany:

tþoczkowe, þopatkowe i Ļrednicwkowe (rys. 2.).

Wszystkie wymienione sprawdziany stanowiĢ przykþady narzħdzi z

dokþadnie wykonanymi wymiarami zewnħtrznymi, a do ich kontroli

uŇywa siħ czujnikw o dziaþce elementarnej 1 µ m (dþugoĻciomierzy

pionowych lub poziomych).

Sprawdziany znajdujĢ zastosowanie w kontroli produkcji czħĻci

maszyn wykonywanych w klasach dokþadnoĻci IT6

Rys. 2. Sprawdziany do otworw a) tþoczkowy przechodni, b) tþoczkowy

nieprzechodni, c) tþoczkowy dwugraniczny, d) Ļrednicwkowy nieprzechodni,

e) þopatkowy przechodni

Sposb tolerowania sprawdzianw do waþkw i otworw okreĻla

norma PN-72/M-02140. PoþoŇenia pl tolerancji przedstawiono na rys. 3

stosujĢc nastħpujĢce oznaczenia:

D - wymiar nominalny przedmiotu,

A - dolny wymiar graniczny przedmiotu,

B - grny wymiar graniczny przedmiotu,

T - tolerancja przedmiotu.

S min - minimalny wymiar sprawdzianu (przechodniego do otworw,

nieprzechodniego do waþkw),

S max - maksymalny wymiar sprawdzianu (nieprzechodniego do otworw,

przechodniego do waþkw),

G z - wymiar granicy zuŇycia sprawdzianu przechodniego S min

do tworw lub S max do waþkw,

H - tolerancja sprawdzianu do otworw o walcowej powierzchni

pomiarowej,

Rys. 3. PoþoŇenie pl tolerancji sprawdzianu tþoczkowego do otworw

y - rŇnica pomiħdzy wymiarem dolnym A otworu i wymiarem granicy

zuŇycia G z sprawdzianu przechodniego S min do otworw,

z - odlegþoĻę pomiħdzy osiĢ symetrii pola tolerancji sprawdzianu

przechodniego S min do otworw i liniĢ odpowiadajĢcĢ wymiarowi

dolnemu A otworu.

Norma PN-72/M-02140 podaje rwnieŇ:

- tolerancje wykonania sprawdzianw,

- wielkoĻci okreĻlajĢce poþoŇenie pl tolerancji sprawdzianw,

- wzory do obliczania wymiarw sprawdzianw do otworw i do

waþkw.

W normie PN-89/M-02102 zawarto tolerancje i odchyþki

podstawowe wymiarw do 3150 mm.

Wymiary sprawdzianw obliczone wedþug norm zaokrĢgla siħ do

tysiħcznych czħĻci milimetra zwiħkszajĢc je w przypadku sprawdzianw

do otworw, a zmniejszajĢc je w odniesieniu do sprawdzianw do

waþkw. Obliczone wymiary granic zuŇycia zaokrĢgla siħ rwnieŇ do

tysiħcznych czħĻci milimetra zwiħkszajĢc je w odniesieniu do

sprawdzianw do otworw, a zmniejszajĢc w przypadku sprawdzianw

do waþkw. W razie potrzeby sprawdzania waþkw i otworw o

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: