Antologia - Na krawędzi nocy.pdf - Horrory - ann-diam

Na krawędzi nocy

Opowiadania

PWZN

"Print 6"

Lublin 1996

Opowiadania nagrodzone

na konkursie Krajowego

Centrum Kultury PZN

Kielce 1994

Przedmowa

Zbiór opowiadań Na krawędzi nocy zawiera prace nagrodzone i wyróżnione w

grudniu 1994 roku przez jury Konkursu na Małą Formę Literacką, jaki

ogłosiło Krajowe Centrum Kultury Polskiego Związku Niewidomych w Kielcach.

Prace nadesłane reprezentowały wiele gatunków literackich: od humoresek,

aforyzmów, legend, reportaży i wspomnień, po nowele i opowiadania, od

miniatur po wielostronicowe utwory epickie. Jury podzieliło je na dwie

kategorie: prozę literacką i literaturę wspomnieniową, przyznając w obu

nagrody i wyróżnienia (sygnalizowane przy nazwiskach autorów książki).

W konkursie wzięło udział wielu niewidomych i słabo widzących z całego

kraju. W zgłoszonych pracach spożytkowali oni własne doświadczenia życiowe

i literackie, demonstrując bogactwo wyobraźni, poczucie humoru, a przede

wszystkim dystans wobec świata i siebie. Czasem domyślać się można

zbieżności losu narratora i autora, częściej narrator kreuje świat, za

którym nie szukamy konkretnej biografii. Brak w twórczości autorów prac

konkursowych cech jednoznacznie identyfikujących osoby piszące, zatarcie

granicy wieku autorów, różnic w wykształceniu, sytuacji materialnej, stanie

zdrowia, dowodzi ich dużej dojrzałości artystycznej. I nic dziwnego,

większość z nich ma bowiem dorobek literacki, niekiedy obszerny.

Tu dotykamy jądra książki, która, wyrastając z doświadczeń ludzi

przekraczających własne słabości - o tym wiemy spoza konkursowych tekstów i

z wypowiedzi wspomnieniowych - bądź poprzez subtelnie rysowane sylwetki

bohaterów literackich, skutecznie szukających miejsca w świecie, niekiedy

po przekroczeniu krawędzi nocy, rozumianej metaforycznie, na różne sposoby

i jako krach dotychczasowej kariery zawodowej, spowodowany utratą wzroku, i

jako kres nadziei związanych z ulokowaną w kimś miłością, i jako brutalne

zwichnięcie świata dziecięcego wywiezieniem na Sybir przez NKWD, bądź przez

przykład samych autorów, aktywnych w życiu zawodowym, niekiedy świetnych

organizatorów życia społecznego, budzi w czytelniku nadzieję.

Oto ja w podobnej sytuacji może nie poddam się, może podejmę walkę o

siebie, o drugiego człowieka o nadanie sensu i wartości życiu własnemu i

życiu tych, którym przecież tak wiele mogę ofiarować. Muszę się tylko

przełamać, potrudzić, wyciągnąć rękę lub przyjąć dłoń zwróconą do mnie w

przyjaznym geście.

Mamy nadzieję, że oddawany Czytelnikom tom poza przyjemnością lektury da

im zachętę do podjęcia wysiłku i znalezienia w sobie siły, by nawet spoza

krawędzi nocy wrócić do poranka na nowo budzącego się dnia.

Marek Jędrych

ŃStanisława Juszkiewicz

"Osiem części jajka"

Wyróżnienie

w kategorii

prozy literackiej

Mała Justyna, gdy tylko na dworze robiło się zupełnie ciepło, co dzień

mogła widywać Bronisia - jedynego towarzysza zabaw wczesnego dzieciństwa.

Dzieciaki całymi dniami mogły hałasować po rozległej łące, okalającej

głęboki staw z przybrzeżnymi zaroślami. Buszowały również po starym

owocowym sadzie, gęsto porośniętym dziką, wysoką trawą. Sad otaczał

podwórze oraz zabudowania od strony wschodniej. Ku stronie południowej,

szerokim wachlarzem rozciągała się łąka. Między sadem a domem oraz

kwiatowym ogródkiem a łąką, rosło coś, na co Broniś z Justysią patrzyli jak

na zjawisko z innego świata. "Zielona Ściana" - plątanina wszelkiego

rodzaju krzewów i bluszczu: bzu, jaśminu, czeremchy, powoiku. Nikt z

dorosłych nie pamiętał, od kiedy tam rosła, ani kto ją posadził. Przez

nikogo nie pielęgnowana, ale i nie niszczona, rosła wzwyż, gęstniała.

Zielona Ściana.... Wszyscy tak nazywali ten liściasty mur.

Justyna z Bronisiem wierzyli, że jest zaczarowana. Budziła w nich podziw,

szacunek i strach. Najbardziej jednak podsycała dziecięcą wyobraźnię. Kiedy

wybiegając z sadu stawali zdyszani przed Zieloną Ścianą, zapierało im dech

z ciekawości:

- Co też w tej chwili może dziać się na łące, po drugiej stronie Zielonej

Ściany?

- Albo w zaroślach, nad stawem ...

Podobna sytuacja wytwarzała się, gdy znajdowali się przed Ścianą od

strony łąki. Na pewno podczas ich nieobecności musiało wydarzyć się coś

niezwykłego.

Chcąc do końca zaspokoić rozbudzoną ciekawość, dzieci wychodziły na

wygodną, szeroką dróżkę, biegnącą poprzez łąkę, od domu i sadu do samego

stawu. Z chwilą, gdy znalazły się już na owej dróżce i bez przeszkód mogły

penetrować tereny leżące po obu stronach Zielonej Ściany, wszystko dokoła

stawało się normalne: ulatniała się podniecona wyobraźnia, rozpływał się

zaczarowany świat.

Justyna zastanawiała się często nad tym, czy w Zielonej Ścianie mieszkają

jakieś leśne duchy... "Może wróżki - czarodziejki? A może krasnoludki?" Na

ten temat jednak z nikim nigdy nie rozmawiała.

Dorośli wiedzieli, że dziewczynka najchętniej bawi się w starym

zdziczałym sadzie.

- Tam - podkreślała z naciskiem w rozmowach ze starszymi siostrami - jest

mało słońca. Lubię bawić się pod tymi wielkimi drzewami. W trawie można

zobaczyć tak dużo różnych owadów. Biegać łatwiej! Jak z Bronisiem bawimy

się w chowanego, to zawsze pierwsza dobiegam do "zaklepanego" drzewa. Pod

drzewami oczy nie są zmęczone. Nie muszę ich bez przerwy zamykać. Dobrze

jest tam, gdzie słonko nie wysyła tyle promyczków. Pod drzewami można łatwo

wyszukiwać różne kryjówki. A ile tam zielonego agrestu do jedzenia!

Żółtych słodkich czereśni! Rabarbaru!

Malin! Są nawet poziomki! Wtedy, kiedy na łące, na podwórkach i na drodze

jest tak jasno od słońca, nie lubię żadnych zabaw. Nic mi się nie udaje.

Broniś nazywa mnie wtedy "Mruży-oka". W sadzie jest inaczej: słońce oczkom

nie dokucza i wszystkie zabawy stają się łatwe.

Justyna dość często wypowiadała podobne zdania. Wniosek był jednoznaczny.

Dziewczyna cierpiała na posuniętą w dalekim stopniu nadwrażliwość na

światło dzienne. Urodziła się z tą wadą. W rodzinie nie od razu

zorientowano się, że dziecko przyszło na świat z fatalnym stanem.

Spojrzenie jasnych oczu Justyny było czyste, wyraźne. Pewnego letniego dnia

wyniesiono dziecko przed dom na podwórze. Słońce bardzo intensywnie

zalewało swoim blaskiem w około małe i duże przedmioty. W polach dojrzewały

zboża: ogrody oraz sady przyciągały dojrzewającymi płodami. W obejściu

Pleszaków panował słodki spokój. Rodzice przed chwilą wrócili do domu z

pola, ażeby zjeść obiad i przeczekać największy upał. Po południu dokończą

plewienie buraków na dużym zagonie. Hania - najstarsza z córek,

osiemnastoletnia - ściągała ze sznurków pachnącą, wykrochmaloną bieliznę.

Dziewięcioletnia Urszulka bawiła się z niedużym podwórzowym psem. Jadzia,

czternastoletnia, ale ponad wiek rozwinięta fizycznie, ukazała się na

schodkach małej werandki, trzymając na rękach najmłodszą siostrę.

- Popatrz Justyniu, jak ładnie dzisiaj na dworze! Widzisz, tam, tam, leci

ptaszek. O! Drugi ... Justysiu ...

Jadzia przyjrzała się małej podejrzliwie. Podeszła do młodej wisienki,

rosnącej przy ogrodzeniu: przyciągnęła gałązkę oblepioną czerwonymi

kuleczkami.

- Justyniu, zerwij wisienkę. No, zerwij!

Dziewczynka wyciągnęła rączkę ku gałązce i przesunęła paluszkami po

listowiu. Nie patrzyła na soczyste owoce. Nie patrzyła na nic. Powieczki

zacisnęły się na źrenicach, ale to jakby nie wystarczało. Dziecko zaczęło

osłaniać oczy piąstkami, wreszcie - ukryło główkę na ramieniu siostry.

Jadzia przywołała Hanię oraz rodziców. Stanęli w milczeniu, obserwowali.

Patrzyli na dziecko, to znów spoglądali na siebie.

- Jezu Chryste!!!

Wszyscy milczeli i wydawało się, że to milczenie drąży dziurę w

rozgrzanym popołudniowym żarem powietrzu, do samego nieba. I w tym

spotęgowanym milczeniu było można usłyszeć, jak kruszy się proste ludzkie

szczęście.

Potem nastąpił wybuch płaczu, lament. - Pozostałe trzy córki takie

zdrowe! A Justynka? ... Dlaczego?... Boże! Boże! ...

W końcu pogodzono się z rzeczywistością, przyzwyczajono. Justynka rosła,

rozwijała się z każdym miesiącem.

Jadzia, która najwięcej własnego czasu poświęcała najmłodszej siostrze,

nauczyła ją przeróżnych szkolnych piosenek. Dziewczynka lubiła popisywać

się przed dorosłymi swoim talentem. Przyciągała do siebie wszystkich,

którzy się z nią zetknęli, gdyż miała tak bujną fantazję, że czasem dech

zapierało w piersiach. W piątym roku życia zapytana po raz pierwszy przez

ciocię Rysię, ile ma lat, odpowiedziała z dumą: W cerwcu skońcyłam chyba

czterdzieści.

Kiedyś Urszulka przyniosła ze szkoły zły stopień z matematyki. Rodzice

robili córce wymówki, że się nie uczy, że z psami po polach ugania. Słysząc

to, Justyna skonkludowała:

- Kiedy ja pójdę do szkoły, to będę psynosiła same piątki i soboty.

Pewnego sierpniowego dnia niebo nad całą okolicą było powleczone

pierzastymi, o najprzeróżniejszych kształtach, chmurami. Justyna ubzdurała

sobie, że ta najniżej wisząca, utkana jest z koronki. Wdrapała się po

drabinie na dach stajni, a potem - nie wiadomo w jaki sposób - dotarła na

sam szczyt dachu, żeby tę chmurkę zdjąć z "nieba". Na szczęście ojciec był

wtedy na podwórzu i zauważył wyprawę najmłodszej córki po nieosiągalną

zdobycz. W pierwszej chwili znieruchomiał z przerażenia, ale opanował

strach o dziecko i spokojnym, łagodnym głosem zaczął do małej mówić, żeby

stała spokojnie i nie wyciągała po chmurkę rączki, że on przyniesie dużą

drabinę, wejdzie do niej i pomoże chmurkę złapać. Niełatwo było dziewczynkę

odwieść od zamiaru złowienia chmurki, z której uplanowała sobie uszycie

koronkowego szala oraz takich samych rękawiczek.

Innym razem, w jesienne mgliste przedpołudnie, ponad dwie godziny

uganiała się za mgłą.

- Chciałam - mówiła zanosząc się od płaczu - chociaż kawałek tej mgły

przynieść do domu i dać mamie w prezencie. A ta głupia... Co ją dogonię, to

mi znów ucieknie. Żebym chociaż wiedziała, gdzie ona mieszka... Przestała

płakać.

- Mamo, a gdzie mieszka mgła? A jeszcze wiatr. Gdzie on mieszka? Czy mgła

i wiatr mają rodziców? ...

Taka była Justyna.

A Broniś? No cóż, po prostu urodził się.

Nieślubne dziecko Reginy. Przyszedł na świat pół roku później po

narodzinach Justyny. Kto był ojcem? Nikt z sąsiadów nie wiedział. Sama

Regina pewno też nie wiedziała.

Urodna była, chętna do wieczornych schadzek. Mało to młodych i niemłodych

chłopów wywołało ją za Zieloną Ścianę od strony łąki? Regina nie miała

żadnego zawodu, ani swojego mieszkania. Jedyną jej własnością było żelazne

łóżko przywiezione z koszar wojskowych, w zamian za dostarczane dla

żołnierzy na poligon warzywa. Mieszkała kątem u starszej siostry i szwagra,

Martyny i Józefa Klickich. Kliccy posiadali dużo dobrej uprawnej ziemi i

piękną łąkę. Martyna przygarnęła siostrę po śmierci rodziców. Tak

przynajmniej zwierzała się znajomym: "Przygarnęłam". Ludzie wiedzieli

jednak, że ze strony Klickiej nie był to samarytański obowiązek. W

gospodarstwie i w polu było dużo prac, żeby zbyt szybko się nie zestarzeć,

ceniła sobie wszelkie wygody. Przy tym była egoistką, nie miała zrozumienia

ani współczucia dla innych. Tam, gdzie widziała korzyść, potrafiła się

filuternie przypochlebić, natomiast, gdy jej na kimś nie zależało, umiała

pyskować, że mało kto mógłby jej dorównać. Reginę traktowała niczym

służącą. Można by rzec: "Jeździła na niej, jak na starej kobyle". Tamta nie

potrafiła się bronić. W nikim nie miała oparcia. Pracowała więc jak kobyła,

jak prawdziwa służąca - za wyżywienie i za ten kąt, w którym stało polowe

łóżko.

Gdy urodził się Broniś, z ust Martyny nie schodziło słowo: "dziwka",

kierowane w stronę Reginy, kiedy ta naraziła się w jakiś sposób

chlebodawczyni.

Chłopaczek chował się nawet zdrowo. Regina przestrzegała zasad higieny. A

pod nieobecność Martyny wykradała co smaczniejsze potrawy i podsuwała

dziecku. Nie daj Boże, żeby zauważyła to ciotka. Byłby wrzask na całą

okolicę, że: Nie dosyć, że dziwka! Latawica! To jeszcze złodziejka!

Pleszakowie, jako najbliżsi sąsiedzi Klickich, często kiwali głowami i

wzdychali po cichu. Nie chcieli komentować przy dzieciach, zwłaszcza przy

Justynie, losu niezaradnej i osamotnionej panny i jej dziecka. Zauważyli,

że Justyna nie lubi Klickiej. Nie chcieli potęgować tego odczucia w małym

umyśle.

Zastanawiali się tylko nad tym, skąd u dziewczynki taka niechęć do

tamtej? Wprawdzie dzieciaki bawią się prawie każdego dnia przy domu

Klickich, ale raczej nigdy nie zdarzyło się coś, co mogłoby świadczyć o

niechęci Martyny do ich córki. Niebawem uzyskali na nurtujące ich

zagadnienie prostą i zwięzłą odpowiedź.

Za kilkanaście dni Justynka miała skończyć pięć lat. Ostatnie czerwcowe

dni były pogodne, a nawet upalne. Dorośli byli zajęci swoimi sprawami.

Hania Pleszakówna wyszła dwa miesiące temu za przystojnego Leszka Z. Odkąd

była mężatką, zaczęła najmłodszą siostrę traktować z pewnym dystansem.

Justyna też za nią nie przepadała. Urszulka wolała zawsze raczej psy i

koty, ostatnio namiętnie uczyła się jeździć na młodym koniku; młodsza

siostra ją nie obchodziła. Jadzia - najbardziej bliska, ukochana, była poza

domem. Lada dzień miała przyjechać na długie wakacje. Justynka całą duszą

czekała na ten przyjazd siostry-przyjaciółki, póki co, uganiała się z

Bronisiem całymi dniami po zarośniętym starym sadzie Klickich, zanurzała

głowę w pachnącą trawę, obiegała wokoło staw. Wracała do domu zmęczona,

brudna, ale zadowolona z przeżytego dnia.

Pewnego jednak wieczoru, Pleszakowa na twarzy córki, zamiast zwykłego

uśmiechu, dostrzegła jakieś zadumanie czy nawet smutek.

- Stało się coś, Justysiu?

- Nie.

- Broniś ci nie dokuczał?

- Broniś ... Nie. Mamo, ugotuj mi jutro na śniadanie jajeczko na twardo i

pokrój je na... - dziewczynka odliczyła osiem paluszków u swoich rąk - tyle

mamo, osiem.

- Dlaczego akurat ma być tyle kawałków? I na twardo? Ty zawsze bardziej

lubiłaś jajka miękkie.

- Lubię jajko gotowane na miękko, ale dzisiaj pani Klicka Mariolce dawała

takie jajko w kawałkach. Było ich właśnie - znów wyeksponowała osiem

paluszków - tyle, mamo.

- Dobrze, ugotuję ci. Śpij teraz spokojnie.

Nazajutrz matka postawiła przed Justysią na jednym talerzyku dwie małe

kromeczki chleba z masłem, na drugim - jajko na twardo pokrojone na osiem

równiuteńkich części. Justyna jadła chleb popijając go mlekiem; patrzyła na

biało-pomarańczowe kawałeczki na drugim talerzyku, ale jakoś ociągała się z

ich spożyciem.

- Czemu nie jesz jajeczka? - Zjem przecież.

W pewnym momencie uwagę matki przyciągnął czajnik gotującej się na

herbatę wody.

Zdjęła z paleniska czajnik i zalała wrzątkiem przygotowaną w małym

czajniczku herbatę. Po dokonaniu tej czynności spojrzała na Justynę.

Talerzyk po jajku stał pusty, a ona... Wykorzystując nieuwagę matki, w

jednej chwili zgarnęła wszystkie kawałeczki w jakiś przygotowany uprzednio

papierek, a teraz wciskała zawiniątko do kieszonki żółtego fartuszka, który

tego dnia miała na sobie. Pleszakowa była z natury kobietą łagodną. Nie

miała zwyczaju krzyczeć na swoje dzieci. Wobec tak jawnego oszustwa nie

mogła pozostać obojętna.

- Jajko gdzie? - spytała ostro.

- Zjedzone - niepewnie odpowiedziała Justysia i szybko chciała wybiec z

domu.

- Pokaż, co włożyłaś do kieszonki. Głos matki był twardy i stanowczy. Nie

było mowy o jakimkolwiek sprzeciwie.

Justynka sięgnęła do kieszonki i wyciągnęła papierek, z którego posypały

się na podłogę, nie kawałki, ale okruszki jajeczne. Na ten widok

dziewczynka wybuchnęła głośnym płaczem. Pleszakowa nie wiedziała, jak

zareagować. Położyła ręce na dziecięcych barkach, przeczekała, aż głośny

płacz przejdzie w szloch. Dopiero wtedy zapytała: - Dlaczego nie zjadłaś

jajka, tylko schowałaś do kieszeni. Zniszczyłaś je w ten sposób.

I wtedy, poprzez łzy, Justysia zaczęła mówić:

- Mamo, ja chciałam zanieść Bronisiowi, chciałam, żebyśmy zjedli je po

połowie. Ja i Broniś - bez Marioli. Ona wczoraj od swojej mamy dostała

wszystkie osiem kawałków. Pani Klicka pilnowała, żeby Mariola zjadła

wszystkie. Broniś podkradł się i jeden kawałek zabrał z talerzyka i zjadł.

Pani Klicka wtedy uderzyła go dwa razy w plecy. Mocno uderzyła, bo Broniś

później długo płakał. - Ty stary koniu! - krzyczała pani Klicka. - Dziecku

będziesz wyżerał! Matka niech ci kupi i ugotuje.

- Mamo, tak naprawdę to nie wiem, czy Broniś płakał dlatego, że dostał od

pani Klickiej po plecach, czy dlatego, że miał apetyt na jajko?

Pleszakowa ugotowała dwa jajka na twardo, obrała ze skorupek i każde

osobno zapakowała w papierową torbę.

- Justysiu, jedno zjedz ty, a jedno daj Bronisiowi. Nie trzeba, żeby były

pokrojone w ósemki. Smaczniejsze są w całości.

- No, idź bawić się.

Wreszcie nadszedł ten wyczekiwany przez Justysię dzień urodzin.

Wiedziała, że otrzyma w prezencie lalkę i nową sukienkę.

Przypadkowo podsłyszała, kiedyś rozmowę z Hanią. Hania była krawcową i

spod jej ręki miała wyjść śliczna błękitna sukienka, w falbankach! "Oj,

żeby tak jeszcze kokardę w takim samym kolorze przypięli jej do włosów..."

Od tygodnia w domu przebywała Jadzia. Od jej przyjazdu dom poweselał, a

Justysia przy starszej siostrze czuła się taka szczęśliwa! "I teraz jeszcze

urodziny. Tyle dobrego naraz."

Ale po takiej myśli, pojawiła się następna: "Jakie też urodziny będzie

Antologia - Na krawędzi nocy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: