Do najważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się:
- palenie tytoniu,
- używanie alkoholu,
- używanie innych środków psychoaktywnych (narkotyków, środków wziewnych, leków/,
- wczesną aktywność seksualną,
- zachowania agresywne i przestępcze
1. Motywy skłaniające do picia alkoholu to:
- zmniejszenie zahamowań,
- nabranie śmiałości w kontaktach z innymi ludźmi,
- nawiązanie znajomości,
- wprawienie się w stan podniecenia,
- dla odprężenia się, dla zabawy,
- z ciekawości, z nudów,
- zmniejszenie lęku,
- ponieważ wszyscy piją,
- bunt młodzieńczy.
2. Motywy rozpoczynania współżycia seksualnego to:
- pragnienie seksualne,
- ciekawość,
- uległość wobec partnera,
- podniesienie poczucia własnej wartości,
- litość wobec partnera,
- lęk przed porzuceniem przez partnera,
- wpływ alkoholu.
3. Motywy sięgania po narkotyki:
a/ motywy ucieczkowe:
- ucieczka od problemów rodzinnych i szkolnych,
- ucieczka od pustki, nudy i monotonności,
- ucieczka od samotności i lęku,
b/ motywy konformizmu:
- upodabnianie się do innych członków grupy rówieśniczej, aby uzyskać ich uznanie i przyjaźń,
c/ motywy egzystencjalne:
- poczucie bezsensu życia,
- pustka wewnętrzna,
d/ motywy poszukiwania:
- ciekawość (jak działa narkotyk),
- chęć przeżycia czegoś niezwykłego,
e/ motywy prestiżowe i snobistyczne:
- chęć pokazania się bardziej dorosłym,
- pokazanie się jako osoba ważna, ciekawa, wyróżniająca się ponad przeciętność.
Czynniki wykolejania się dzieci i młodzieży:
· związane z samym dzieckiem:- opóźnienie rozwojowe, choroby- używanie alkoholu i narkotyków- niska samoocena, brak szacunku dla samego siebie- przeświadczenie, że pod każdym względem nie ma dziecko żadnych szans
· skrajne ubóstwo rodziny, bezrobocie
· bycie dzieckiem osoby nieletniej lub niedojrzałej, zła atmosfera rodzinna (alkoholizm, narkomania, wykorzystywanie dziecka)
· w niektórych przypadkach życie w placówce opiekuńczo-wychowawczej
· brak ofert kulturalnego spędzania wolnego czasu, brak zainteresowania młodzieżą w miejscu zamieszkania
· ALE NAJWAŻNIEJSZY TO BRAK WSPARCIA W RODZINIE !!
5 kategorii czynników ryzyka:
· fizjologiczno-genetyczne: nadpobudliwość, reakcje alergiczne, dziedziczność, poziom cukry we krwi
· poznawczo-emocjonalne: kształtowanie się systemu wartości, rozwój motywacji, procesów myślenia i procesów emocjonalnych - strategie rozwiązywania problemów, poszukiwania sensu życia lub niezaradność w konfrontacji z lękiem i depresją
· behawioralne: odreagowywanie, nieumiejętność rozwiązywania problemów, niska samokontrola, trudności w osiąganiu celów
· sieć społeczna: wzajemne interakcje społeczne, w jakich znajduje się nastolatek
· społeczno-kulturowe: kulturowe oczekiwania od młodzieży, wpływ środków masowej informacji, poglądy na temat młodzieży, wzorce zachowań seksualnych
Młodzież podejmuje zachowania dysfunkcjonalne głównie na skutek 3 zmiennych:
· stresów
· braków w zakresie umiejętności (rozwiązywania problemów, porozumiewania się, adekwatnej samooceny itp.)
· sytuacyjnej presji (ze strony grupy rówieśniczej)
Zaburzenie zachowania jest wypadkową wzajemnych interakcji między 3 grupami zmiennych:
· zmiennych wyjściowych i podstawowych:- struktura społeczno-demograficzna: wykształcenie i zawód rodziców, ich przekonania religijne oraz struktura rodziny- socjalizacja: ideologia rodziców + klimat domowy + wpływy rówieśników + wpływy środków masowej informacji
· zmiennych społeczno-psychologicznych- system osobowości: niska wartość osiągnięć szkolnych, wysoka wartość niezależności, niskie oczekiwanie osiągnięć, nasilony krytycyzm rzeczywistości społecznej i alienację społeczną, niska samoocena, niska religijność itp.- system spostrzegania środowiska: struktury bliższe (niski poziom dezaprobaty rodziców wobec zachowań dewiacyjnych, wysoka aprobata rówieśników dla zaangażowania się w zachowania dewiacyjne, dostarczanie wzorców takich zachowań) oraz struktury dalsze (słaba kontrola ze strony rodziców i rówieśników, słabszy wpływ rodziców niż rówieśników)
· zmiennych zachowania społecznego: zachowania dewiacyjne oraz konwencjonalne (akceptowane społecznie)
9 typów adaptacji wg Nowaka (na podstawie typologii Mertona):
· konformizm
· frustracyjna fiksacja (uporczywe trzymanie się celów bez wiary w ich realizację i przy niezdolności do zmiany dotychczas stosowanych środków)
· innowacja w zakresie środków (nowe, nieakceptowane środki, ten sam cel)
· innowacja w zakresie celów (nowe, nieakceptowane cele, te same środki)
· wycofywanie się
· rytualizm
· kontrrytualizm (próba wypełnienia normatywnej pustki własnym rytuałem, powstałym w opozycji do zakwestionowanych norm instytucjonalnych)
· utopia (nowy cel, brak środków)
· bunt
Działania wspomagające, ukierunkowane na konstruktywne zaspokajanie potrzeb rozwojowych młodzieży to:
· okazywanie młodzieży więcej szacunku
· okazywanie młodzieży więcej zaangażowania i zainteresowania
· tworzenie warunków do konstruktywnego eksperymentowania w życiu
· tworzenie warunków do rozwijania kompetencji społecznej
· zapewnienie młodzieży możliwości korzystania z pomocy dorosłych wolontariuszy lub specjalistów
· stworzenie więcej okazji do rozwoju moralnego
· udzielanie pomocy w odnajdywaniu sensu życia
bopotrzebuje1