Dramat i teatr.docx

Dramat i teatr

Co wolisz: czytać teksty dialogów postaci literackich czy w teatrze obserwować postacie w działaniu i słuchać, co mówią?

              Z każdym utworem dramatycznym możesz zapoznać się w dwojaki sposób: przeczytać albo obejrzeć na scenie. Gdy czytasz, działa twoja wyobraźnia, gdy obserwujesz, stajesz się jakby biernym uczestnikiem wydarzeń dziejących się na scenie.

              Ale właściwie to prawie każdy dramat jest pisany z myślą o wystawieniu go w teatrze, na co wskazuje jego budowa wewnętrzna i zewnętrzna.

Budowa wewnętrzna dramatu

Budowa wewnętrzna dramatu, takiego np. jak Zemsta, odpowiada fazom akcji, które poznałeś, omawiając utwory epickie w 6. klasie. Są to: ekspozycja z zawiązaniem akcji; rozwinięcie akcji, w którym niespodziewane wydarzenia mogą być wywołane intrygą działających postaci; punkt kulminacyjny, to jest splot wydarzeń powodujący tak duże zaostrzenie konfliktu, że sytuacja wydaje się nie do rozwiązania; rozwiązanie akcji, czyli rozładowanie głównego konfliktu. Jeśli rozwiązanie jest szczęśliwe dla wszystkich, to utwór dramatyczny zaliczamy do komedii, tak jak Zemstę, kończącą się ogólną zgodą i małżeństwem młodych. Jeżeli rozwiązanie akcji jest nieszczęśliwe, utwór zalicza się do dramatu lub tragedii. Gdyby więc Klara została zmuszona wyjść za Cześnika, a Wacław ożenił się z Podstoliną, mielibyśmy dramat. Gdyby zaś Rejent z Cześnikiem pozabijali się w pojedynku, Wacław porzucił Klarę dla Podstoliny, Klara z rozpaczy wyskoczyła z wieży zamku do fosy, a Podstolina umarła z żalu po Cześniku i Rejencie, to mielibyśmy tragedię.

              Dzięki zmieniającym się wydarzeniom, konfliktom i intrygom widzowie żywo interesują się przedstawieniami i są dzięki temu w stanie wysiedzieć na nim 2-3 godziny.

Budowa zewnętrzna

Otwórz podręcznik np. na stronie 252, a potem Zemstę na pierwszej stronie komedii. Porównaj te teksty: epicki i dramatyczny. Sformułuj samodzielnie swoje spostrzeżenia.

              Masz rację! To, co najłatwiejsze do zauważenia na pierwszy rzut oka, to podział tekstu na akty i sceny.

              Akty obejmują wycinki akcji, które kończą się zazwyczaj jakimś ważnym wydarzeniem, sceny są uwarunkowane wprowadzeniem nowych osób albo zmianą miejsca akcji, albo jednocześnie i tym i tym. W teatrze akty są silnie zaznaczone przez opuszczenie kurtyny. Zwykle wtedy następują brawa i przerwa, w czasie której widzowie biegną do bufetu. Czasem opuszczenie kurtyny następuje między scenami, jeśli potrzebna jest zmiana dekoracji związana ze zmianą miejsca akcji.

              Ale dostrzegłeś zapewne jeszcze inne cechy różniące jeden tekst od drugiego. Otóż na stronie podręcznika jest jeden tekst, na stronie Zemsty – dwa teksty, i to napisane różnym drukiem. Pierwszy – tekst główny – to wypowiedzi bohaterów występujących w dramacie, drugi – tekst poboczny, inaczej didaskalia – to informacje autora na temat tego, kto mówi, jak, w jakiej sytuacji, jak się porusza itd.

              Tekst główny ma szczególną formę: przeważnie dialogu. W akcie I w scenie pierwszej jest rozmowa Cześnika z Dyndalskim. Ale jaką formę tekstu głównego znajdziesz w akcie I w scenie trzeciej?

              Tak, to monolog zakończony piosenka.

              Czytelnik zapoznaje się w jednakowej mierze i z tekstem głównym, i z didaskaliami.

              Gdy dramat jest wystawiany na scenie, widz odbiera tylko wypowiedzi mówione postaci scenicznych – dialogi i monologi; nie zna on tekstu pobocznego, który w tym wypadku stanowi wskazówki dla reżysera i scenografa, dotyczące sposobów wystawiania dramatu na scenie.

              A teraz inna różnica. Dramat w książce ma jednego odbiorcę, tego, który w danej chwili czyta. Zapoznaje się on z biegiem wydarzeń i wypowiedziami postaci za pośrednictwem słowa pisanego. Dramat w teatrze ma tylu odbiorców, ilu ich jest na widowni. Postacie dramatu to żywi ludzie – aktorzy, posługujący się słowem mówionym. Widz bezpośrednio słucha, co oni mówią, i obserwuje wydarzenia, których są sprawcami. Dzięki temu ulega iluzji: świat przedstawiony dramatu odbiera tak, jakby to był świat rzeczywisty. 

A.        Z tekstu Marii Mazurkiewicz Dramat i teatr wypisz (numerując zgodnie z kolejnością w jakiej występują) wszystkie pytania i polecenia adresowane do czytelnika.

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

B.         Na podstawie tekstu odpowiedz.

1.      Jak możesz zapoznać się z każdym utworem dramatycznym?

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2.      Na ile części dzieli się akcja każdego utworu dramatycznego? Wymień w odpowiedniej kolejności ich nazwy.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3.      Wyjaśnij krótko znaczenie terminów:

tragedia - ....................................................................................................................................

komedia - ...................................................................................................................................

4.      Wymień nazwę partii tekstu dramatu, po których na scenie występują dłuższe przerwy. Jaka jest funkcja tych przerw?

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5.      Wyjaśnij znaczenie terminów:

tekst główny - ...........................................................................................................................

tekst poboczny - ........................................................................................................................

6.      Wymień dwie formy, które najczęściej przyjmuje tekst główny.

A.        Napisz streszczenie (7 - 10 zdań) tekstu Dramat i teatr  zawierające wszystkie istotne według ciebie informacje. Pamiętaj o spójności tekstu streszczenia (każde zdanie powinno logicznie wynikać z poprzedniego) - używaj do tego celu odpowiednich środków językowych.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

B.         Rozwiń podany plan ramowy tekstu dodając do każdego z wymienionych punktów głównych punkty szczegółowe.

I.       Wstęp.

1. ................................................................................................................................................

II.    Budowa wewnętrzna dramatu.

III.  Budowa zewnętrzna dramatu.

A.        Napisz  notatkę, w której wyliczysz cechy różniące dramat czytany od dramatu oglądanego na scenie.