M koncentruje się na funkcjonowaniu gospod jako całości. Przedmiotem badań m są zmien agregatowe, a przede wszystkim globalny poziom produkcji i dochodu, poz zatrudnienia i bezrobocia, poz popytu globalnego oraz poz cen i tempo inflacji. Analizy makroekonomiczne powinny spełniać dwie funkcje:
*poznawczą – wyjaśnienie kształtowania się współza leżności w przebiegu procesów gospodarczych, zrozumienie ich przyczyn i konsekwencji,
*aplikacyjną – na podstawie wiedzy o przebiegu proces gosp pozwala formułować pewne wskazówki pod adresem polityki gospodarczej, określić sposoby oddziaływania na przebieg procesów gospodarczych.
3) RÓWNOWAGA PIENIĘŻNA to stan, w którym wielkość zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza (pop na pieniądz) równa jest wielkości zaoferowanej (podaży pieniądza). Na rynku pieniężnym panuje równowaga, jeżeli stopa procentowa wyznaczona jest przez punkt przecięcia krzywych pop i pod pieniądza.
W gosp zgłaszany jest popyt na pieniądz, czyli na zasób pieniądza jakiego ludzie potrzebują, aby móc robić zakupy, dokonywać niezbędnych płatności. Z drugiej strony bank centralny kraju określa podaż pieniądza. Mamy więc 2 str rynku, czyli popytową i podażową, które możemy połączyć, aby otrzymać obraz całego rynku pieniężnego. Pod pieniądza jest stała i nie zależy od wysokości stopy procentowej, gdyż wyznaczana jest decyzją banku centralnego. Definiując podaż pieniądza, mówimy, że tworzą ją gotówka i depozyty bankowe. Depozyty umożliwiają kreowanie pieniądza przez banki.
4) WZROST GOSPODARCZY- przyrost realnego produktu narodowego brutto, czyli powiększanie się zdolności danego kraju do produkcji dóbr i usług zaspokajających potrzeby. Głównymi czynnikami w g są: inwestycje (powiększanie kapitału rzeczowego), postęp techniczny i doskonalenie zdolności ludzkich. Syntetycznym miernikiem w g jest poziom i tempo wzrostu produktu narodowego brutto przypadającego na 1 mieszkańca. W g następuje wtedy, gdy gospod dysponuje większymi zasobami czynników produkty jnych, lub lepszymi technologiami, czyli sposobami lepszego wykorzystania posiadanych czynników. W g zależy od tempa zdobywania nowych zasobów i rozwijania nowych technologii. Obydwa te czynniki zależą od dzisiejszych decyzji produkcyjnych, czyli od sposobów bieżącego wykorzystania zasobów. Należy w tym miejscu przypomnieć rozróżnienie na dobra kapitałowe i konsumpcyjne: D kapitałowe: są to produkty wykorzystywane do produkcji innych dóbr i usług. D konsumpcyjne: są to produkty, które są konsumowane bezpośrednio a nie zatrudniane do produkcji w dalszym ciągu. //Inwestowanie na bieżąco, zwiększanie konsumpcji jest to w g. Społecz może zwiększać tempo w g zwiększając stosunek pro dukowanych dóbr kapitałowych do konsumpcyjnych, promując w ten sposób inwestowanie. Równiż postęp technologiczny jest czynnikiem przyśpieszającym w g. Ogólnie mówiąc zwiększanie środ przeznaczonych na bad naukowe, czyli zwiększanie i ulepszanie prod i d kapitałowych i konsumpcyjnych powoduje w g.
6) CYKL KONIUNKTURALNY przejawia się wahaniami produkcji i zatrudnienia wokół krótkookre sowego trendu. W procesie wzrostu gosp aktywność gosp ulega na przemian nasileniom i załamaniom. Cykl gosp to inaczej okres pomiędzy jednym a 2 załamaniem. Składa się on z czterech faz: *kryzysu (recesji) – produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie, *depresji(dna) – stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrob, *ożywienia – wzrost produkcji i cen, spadek bez, *rozkwitu (szczytu, boomu) – stabilizacja produkcji i cen na wysokim poziomie, pełne zatrudnienie.
Jeśli chcemy dowiedzieć się w jakim tempie rozwijała się gosp to pomijamy skrajne wartości osiągane przez wielk produkcji w trakcie przebiegu c k, w ten sposób otrzymujemy trend (trend pokazuje ścieżkę wzrostu gosp i jest on stale rosnący, gdyż zwiększa się potencjał produkcyjny gospodarki).
Gospodarka jest skomplikowanym organizmem jeśli więc zmieni się w niej 1 wielkość to pociąga za sobą kaskadę zmian innych wielkości. Zmiany te składają się na proces dostosowawczy do nowych warunków. I oczywiście tym zmianom wielkości produkcji oraz zatrudnienia towarzyszą zmiany poziomu cen, płac, stopy procentowej, kursów papierów wartościowych, konsumpcji i oszczędności. Są następujące cykle koniunkturalne: *Juglera: określany mianem cyklu klasycznego; *Kitchina: czyli cykl określany mianem cyklu mniejszego; *Kondratiewa: cykl długi;
Cykl k może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, przy czym skala produkcji, cen i bezrobocia może być zróżnicowana. Państwo może podejmować pewne działania na rzecz złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków. Noszą one nazwę interwencjonizmu państwowego. Za przyczynę występowania cykli k uznaje się wahania w działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw.
a) dochody i wydatki konsumpcyjne: *gosp domowe dostarczają przedsiębiorstwom czynniki produkcji, otrzymują dochody od przedsiębiorstw w postaci płac, zysków oraz renty, wydają te dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsięb, *przedsięb wykorzystują czynniki produkcji do wytwarzania dóbr i usług, płacą gosp domowym za wykorzystane czynniki produkcji, sprzedają dobra i usługi.
Bardzo wyraźnie rysują się dwie sfery:
-przepływ czynników produkcji,
-przepływy pieniężne między tymi podmiotami.
Poziom aktywności gospodarczej możemy mierzyć:
-wartością wytworzonych dóbr i usług,
-poziomem dochodów czynników produkcji,
-wartością wydatków na dobra i usługi.
b) Inwestycje to powstanie nowego aparatu wytwórczego, budynków, zapasów na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.
c) Oszczędności to część dochodów w danym czasie, która nie została przeznaczona na cele konsumpcyjn.
d) podatki: · bezpośrednie nakładane na dochody (od płac, zysków, odsetek i czynszów), · pośrednie (od wartości dodanej – VAT), · specjalne (akcyza).
e) wyd budżetowe: · płace urzędników państwow, policjantów i żołnierzy, · zakup maszyn urządzeń, np. zakup samolotów, czołgów, itp., · nakłady inwestycyjne na budowę dróg, szpitali, szkół, obiektów użyteczności publicznej, itp.
f) transfery – emerytury, renty, zasiłki dla bezrob, dopłaty do linii kolejowych przynoszących straty, dotacje do inwestycji, itp.
g) eksport - db, które zostały wytworzone w danym kraju, a następnie sprzedane za granicą.
h) import to te dobra, które zostały wytworzone za granicą i są kupowane w celu zaspokojenia potrzeb gospodarki krajowej.
2) PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) to suma dóbr i usług wytworzona przez czynniki produkcji znajdujące się na terytorium danego kraju baz względu na to, kto jest właścicielem tych czynników wytwórczych. PKB=O+W
(O – oszczędności W – wydatki konsumpcyjne)
PKB w cenach rynkowych jest to suma produkcji dóbr i usług wytworzonych w danym kraju łącznie z podatkami nałożonymi na te db. PKB=O+W+G G – podatki na dobra i usługi wytworzone w danym kraju
PKB w cenach czynników produkcji jest to suma dóbr i usług wytworzonych w danym kraju pomniej szona o wielkość podatków pośrednich (Tp).
PKB=O+W+G-Tp Uwzględniając ex i im należy dodać wartość ex netto (NEx) NEx=Ex – Im Odejmując wielk amortyzacji maszyn, urządzeń oraz dóbr kapitałowych otrzymamy wielk produktu narodowego netto, czyli dochód narodowy
Y=O+W+G+NEx-Tp-A
(Y – dochód narodowy A – amortyzacja)
Pojęcie to możemy zdefiniować w dwojaki sposób:
a) na podst dochodów uzyskanych z czynn produkcji:
PNB - suma w-kich dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od tego, gdzie znajdują się czynn wytwórcze będące ich własnością.
b) na podstawie kategorii produktu krajowego brutto:
PNB to produkt krajowy brutto, którego wielk została skorygowana o wielk przepływu zysków z zagranicą.
PNB można liczyć w ujęciu nominalnym / realnym. W ujęciu nom mierzy się go w cenach nominalnych, natomiast w ujęciu realnym w cenach stałych.
4) DOCHÓD NARODOWY (Y) jest wielkością ekonomiczną w gosp, przy pomocy której można określić jej stan. Wzrost d n oznacza przejawianie się korzystnych tendencji w gosp i jej rozwój. Odwrotne tendencje recesyjne znajdują swój wyraz w zahamowaniu tempa wzrostu, a następnie spadku d n.
5) SPOSOBY MIERZENIA
Wartość dodana – jest wartością produkcji firmy pomniejszoną o wart zużytych czynników produkcji.
Dochód narodowy jest równy wydatkom całkowitym ponoszonym w gosp i wartości prod narodowego. Mamy 3 sposoby mierzenia dochodu narodowego:
a) jako sumę wartości dodanej wszystkich produktów końcowych wytworzonych w gospodarce w danym okresie, na ogół w roku, jest to produkt narodowy;
b) jako sumę wydatków poniesionych przez w-tkie podmioty gospodarujące w tej gosp w danym okresie;
c) jako sumy w-kich postaci dochodów (płac, rent, odsetek, zysków) gosp domow – jest to dochód nar.
*ustalenie właściwych proporcji między poszczególnymi składnikami dochodu takimi jak: konsumpcja, inwestycje, zyski, płace i podatki;
*porównanie dochodu narodowego z innymi krajami;
*porównanie zmian wielkości z roku na rok, dokonywanych w celu zmierzenia sukcesów lub niepowodzeń naszej gospodarki;
Pop globalny w badanej przez nas gosp to suma wydatków podmiotów gospodarujących (gosp domowych i przedsiębiorstw) na zakup dóbr i usług.
Gosp domowe przeznaczają swoje dochody na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych. Nato przedsiębiorstwa dokonują zakupów inwestycyjnych. Pop g składa się z dwóch części, a mianowicie pop konsumpcyjnego i pop inwestycyjnego. Używając symboli strukturę pop gl można przedstawić następująco: AD = C + I
(AD – pop glob; C – pop konsump; I – pop inwestyc)
2) POPYT KONSUMPCYJNY Najważniejszym czynnikiem wyznaczającym poziom wydatków kons jest dochód dyspozycyjny (po uwzględnieniu podatk bezpośrednich i ewentualnych transferów otrzymywa nych od państwa). Obserwacja struktury wydatków gosp d pozwala jednoznacznie stwierdzić, że rodziny o niskim poz dochodu gros wydatków przeznaczają na zakup db 1rzędu(żywność, mieszkanie). A rodziny zamożne, osiągające wysokie dochody nie tylko bezwzględnie, ale również %, mniejszą część dochod przeznaczają na db kons, a większą na oszczędności.
Pomiędzy dochodem do dyspozycji, a wydatkami na konsumpcję występują zależności funkcyjne.
Funkcja konsumpcji wyraża związek pomiędzy zamierzoną wielkością konsumpcji a dochodem do dyspozycji. Pozwala ona określić poz zamierzonej konsumpcji przy każdej wielk dochodu. Możemy ją zapisać w następujący sposób: C = APp + ksk * Yd
(C – wydatki na konsumpcję; APp– wiel konsumpcji niezależna od dochodu; ksk – współ skłonności do konsum; Yd – dochód dyspozycyjny konsumentów).
Parametr APp jest to pop autonomiczny, a więc taki pop, który jest niezależny od wielkości dochodu.
Przyjmijmy założenie, że w Polsce oszacowano, iż współczynnik APp osiągnął wielkość 8 bln zł. Oznacza to, że gosp dom przeznaczą na konsumpcję tę sumę nawet w przypadku, gdyby w tym czasie nie otrzymały żadnych dochodów. Finansowanie autono micznych wydatków k może pochodzić z 2 źródeł:
*Zamożne gosp dom mogą przeznaczyć środki na wydatki kons ze zgromadzonych wcześniej zasobów majątkowych (zasoby te mogą być zebrane np. w postaci akcji, obligacji, dóbr trwałego użytku itp.);
*Ubogie gosp dom, które nie dysponują zgromadzon wcześniej zasobami majątkowymi, finansują swój pop autonom z zaciągniętych pożyczek i kredytów.
Drugim parametrem funkcji k jest współczynnik ksk, który wstępnie określony został jako współczynnik skłonności do konsumpcji. Dzięki niemu określamy, ile ludzie chcieliby wydać na konsumpcję z dochodu, który by otrzymali dodatkowo. Jest to krańcowa skłonnośc do konsumpcji i definiuje się KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI
jest to wielk dodatkowej konsumpcji wynikającej ze zwiększenia dochodu o jednostkę. W polityce gospej znajomość ksk ma duże znaczenie. Pozwala odp, z dużą dozą prawdopodobieństwa, na co przeznaczą ludzie dodatkowe dochody i w jakiej proporcji wydadzą je na dobra konsumpcyjn, a ile zaoszczędzą.
Oszczędności możemy określić jako część dochodu, której gosp domowe nie wydały na bieżącą konsump.
Z tego określenie wynika, że pomiędzy dochodem a oszczędnościami istnieje funkcjonalna zależność, którą możemy określić jako funkcję oszczędności. Możemy ją wyprowadzić z funkcji konsp. Podobnie jak f konsumpcji, tak i f oszczędności ma liniowy charakter. Jeżeli pop autonom i był finansowany ze wcześniej zgromadzonych zasobów (oszczędności), to o taką wielkość oszczędności zostaną zmniejszone.
Krańcowa Skłonność do Oszczędzania – jest to część (ułamek) każdej złotówki, która nie została wydana na konsumpcję, a odłożona (zaoszczędzona).
Pomiędzy ksk a kso istnieje ścisła współzależność. Wynika ona z tego, że każda dodatkowa złotówka dochodu może być przeznaczona na w określonych proporcjach na konsumpcję i oszczędności. W związku z tym zawsze prawdziwa jest zależność:
KSK + KSO = 1
Przez Inwestycje rozumie się nakłady w gospodarce zmierzające do tworzenia i powiększania zasobów kapitału trwałego (fabryki, urządzenia) i niezbędnych zapasów związanych z jego funkcjonowaniem.
W potocznym rozumieniu pojęcie inwestycji jest znacznie szersze. Np mówi się, że ktoś dokonał inw kupując papiery wartościowe (akcje, obligacje) albo kawałek ziemi. Taka inw nie przyczyniła się do powiększenia zasobów kapitału trwałego. Dlatego też z punktu widzenia ekonomicznego takie przypadki określa się mianem pozycji transferowych.
Z analizy kons i osz wiemy, że te wielk są f dochodu. Powstaje pytanie, czy pomiędzy inwestycjami a dochodem istnieje podobna zależność funkcjonalna. Na obecnym etapie rozważań nie. Decyzje inwest podejmuje się uwzględniając następ okoliczności:
*przewidywania przedsiębiorstw odnośnie do zmian w popycie na produkowane przez nie dobra;
*zmiany w przewidywanej rentowności przedsięwzięcia inwestycyjnego;
*warunki konkurencji;
Kierując się tymi motywami przedsiębiorcy w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych nie uwzględniają zmian poziomu bieżącego dochodu. Inwestycje mają więc charakter autonomiczny.
Wiemy już, że wielkość inwestycji i oszczędności determinują różne czynniki. Oszczędności są f dochodu. Można powiedzieć, iż zależą od niego w sposób bierny. Natomiast wysokość inwestycji zależy nie od wielk bieżącego dochodu, ale od autonomiczn czynników rozwoju gospodarczego. Aby równowaga pomiędzy inw a oszcz była zachowana, w gospodarce muszą być spełnione następujące warunki:
1 Oszczędności rzeczywiście dokonane przez gosp domowe muszą być równe oszczędnościom przez nie planowanym przy danym poziomie dochodu.
2 Inwestycje aktualnie podjęte przez przedsięb muszą być równe inwestycjom przez nie planowanym.
3 Warunkiem równowagi poz dochodu narodowego jest zachowanie równości pomiędzy inwestycjami a zrealizowanymi oszczędnościami. Sr - Ir
Innymi słowy, gospodarka będzie dążyła do równowagi wówczas, gdy planowane oszczędności będą równe zrealizowanym oszczędnościom oraz planowane i zrealizowane inwestycje będą równe.
Równowaga pomiędzy inw a oszcz w gosp nie realizuje się natychmiastowo. W rzeczywistości jest procesem – planowane i zrealizowane inwestycje i oszczędności zbliżają się do stanu równowagi.
Mnożnik - Jest to wielk mówiąca ile razy wzrośnie dochód w efekcie wystąpienia impulsu uruchamia jącego działanie mechanizmu. Zmiana poziomu dochodu w wyniku zmiany popytu globalnego to rezultat działania mechanizmu mnożnikowego w gospodarce. Działanie mechanizmu mnożnikowego w gospodarce nie jest tylko jednokierunkowe, spadek popytu globalnego prowadzi do spadku produkcji.
Mnożnik jest to stosunek ostatecznej zmiany w wielkości dochodu (PKB) do pierwotnej zmiany wielkości wydatków: K="delta"Y / "delta" I
Im większa jest ksk tym większy jest mnożnik - czyli tym większy jest ostateczny skutek w postaci przyrostu PKB. W przypadku niskiej skłonności do konsumpcji ostateczny skutek jest stosunkowo mniejszy. Znając ksk łatwo możemy obliczyć wielk mnożnika, a tym samym wielkość przyrostu PKB wywołanego początkowym wzrostem wydatków. K=1/1-KSK
Wydatki - Wydatki budżetu państwa można podzielić na 2 podstawowe grupy: W na zakup db i usług (obejmujące - nakłady na służbę zdrowia, szkolnictwo, kulturę, obronę narodową) oraz płatności transferowe (emerytury pracowników państwowych, zasiłki dla bezrobotnych, inne zasiłki oraz odsetki płacone od długu państwowego).
W naszej gosp występują tylko podatki bezpośrednie.
Podatki netto - to podbezpośrednie pomniejszone o transfer zasiłku. Wyd na konsumpcję, oszcz i podatki.
Konieczność umocnienia kontroli parlamentu nad gospodarką finansową rządu doprowadziła do sformułowania zasad budżetowych ułatwiających funkcje kontrolne władzy ustawodawczej. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy: *zasadę rocznego okresu budżetowego; Oznacza ona, że rząd ma upoważnienie do pobierania dochodów i ich wydatkowania tylko w czasie jednego roku. *z jedności budżetu; gosp finansowa państwa winna być ujęta w j1 planie budżetowym. Jej uzupełnieniem jest zasada jego zupełności, *z zupełności budżetu; nie może być dochodów i wydatków państwa, które by nie były ujęte w pl budżetowym *z jawności b.
Budżet państwa składa się z 2 zasadniczych części: ze str dochodów i strony wydatków przeznaczonych na zakup dóbr i usług a także płatności transferowyc. Przedstawiając do zatwierdzenia projekt budżetu przez parlament, rząd określa zarówn poz dochodów, jak i wydatków. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w pl budż poz wydatków nie zależy od wielk dochodu. Inaczej rzecz się ma z dochodami budż. Głównym źródłem tych dochodów są podatki. Możemy przyjąć założenie, że w gosp podatki mają charakter propos cjonalny. Przy określonej stopie podatkowej dochody budże rosną wraz ze wzrostem produkcji i dochodu narod, a maleją wraz z ich spadkiem. Ważna jest tu odp na pyt, przy jakim poz produkcji osiągnięta zost równowaga budż, a więc taka sytuacja, kiedy wydatki państwa = wpływom budżetowym z tytułu podatków.
Oznaczając symbolem G poziom wydatków budżetu państwa, PP dochody budżetowe z tytułu podatków, możemy stwierdzić, że równowaga budżetowa będzie osiągnięta wówczas, gdy spełniony będzie warunek:
G – PP = 0 W gosp może w określonych w-kach powstać zarówno deficyt b, jak również nadwyżka b 3) DEFICYT BUDŻETOW, DŁUG PUBLICZNY
W normalnie funkcjonującej gosp narodowej wydatki budż państwa nie powinny przekraczać poz wpływów budżetowych, wówczas zachowana jest równowaga budżetowa. W praktyce nie zawsze jest ona utrzyma na. Może wystąpić zarówno nadwyżka jak i deficyt b
Nadwyżka budżetowa może być wykorzystana na finansowanie wybranych dziedzin życia społeczno – gosp. Nie tylko, że nie stwarza ona żadnych zagrożeń dla funkcjonowania gospodarki, ale może wpłynąć na przyśpieszenie jej rozwoju.
Diametralnie odmienne problemy powoduje deficyt budż. Pojawia się on wówczas, gdy w skali roku występuje brak środków na pokrycie wydatków budż. Źródłem finansowania deficytu jest kredyt publicz. Może on mieć charakter wewn i zewn. Kredyt wewn powstaje w oparciu o pożyczki publiczne zaciągnięte u osób i instytucji w obrębie obszaru, który podlega władzy publicznej zaciągającej pożyczkę. Kredyt zew to pożyczk, którą władze wykonawcze zaciągają u osób lub instytucji znajdujących się poza obszarem administracji państwowej (państwowe pożyczki zagr)
Częstą i powszechnie stosowaną formą zaciągania pożyczek publ jest emisja papierów wartościowych. Zalicza się do nich bony skarbowe i obligacje państ. Obligacje państw sprzedawane są na wolnym rynku wszystkim podmiotom. Mogą je nabywać zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, krajowe i zagraniczne.
Bony skarbowe mogą być oferowane bezpośrednio centralnemu bankowi lub bankom komercyjnym po odpowiedniej stopie dyskontowej. Dlatego też stano wią alternatywę dla lokaty niektórych depozyt tów. Pożyczki publ są zaciągane na określony okres, po upływie którego zaciągnięty kred publ należy spłacić.
Powstały w wyniku zaciągania kredytów dług publicz wymaga obsługi. Składa się na nią opłacanie odsetek od obligacji i pożyczek oraz konieczność wykupu nowych transz tych obligacji bądź krótkoterminowych bonów skarbowych.
Obsługa długu publicznego może mieć dwa źródła finansowania. Po 1, mogą być tworzone specjalne fundusze, głównie ze źródeł podatkowych. Fundusze te określają się mianem f amortyzujących pożyczki. Po 2, zobow wynikające z obsługi długu publ mogą być regulowane z ogólnych dochodów budżetowych bądź też ze środków uzyskiwanych z emisji nowej pożyczki. Przy chronicznym deficycie, takim jaki wystąpił w Polsce na początku lat 90, koszty obsługi długu publ mogą być bardzo wysokie. Na wysoki poz kosztów obsługi długu publ może wpłynąć: bardzo wysoka stopa % oraz zaciągane przez państwo pożyczki krótkoterminowe w postaci bonów skarbowych o wysokiej stopie dyskonta.
Pasywna polityka fiskalna: opiera się na działaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury. Spowo dowane jest to faktem, że niektóre elemen dochodów i wydatków państwa cechuje tendencja do automat reagowania na zmiany sytuacji gosp kraju. Takimi ważnymi auto stabilizatorami są podatki. Zaliczamy do nich: p dochodowy i p VAT. Stopa podatkowa wpływa na osłabienie działania mnożnika.
Aktywna polityka fiskalna: to taki typ polityki w której rząd stosuje określone środki i narzędzia mające na celu przeciwdziałanie wahaniom koniunktury oraz ograniczenie bezrobocia i wzrostu cen. Główne narzędzia tak rozumianej pol fiskalnej:
1,Zmiany stawek i struktury pod; 2,Zmian wydatków budżetowych a zwłaszcza wydatków inwestycyjnych; 3,Korektę deficytu i obsługę długu publ;
4)PIENIĄDZ Pieniądzem może być wszystko co jest akceptowane przez ludzi jako zapłata. Pieniądz może występować w formie gotówkowej i bezgotówkowej. P jest to środek umożliwiający wymianę dóbr i usług, a jego funkcje może pełnić cokolwiek, co tylko jest akceptowane przez ludzi przy tej wymianie. Ludzie żyjący współcześnie akceptują zadrukowane kawałki papieru, które przecież same w sobie nie są czymś cennym. Nabrały one wartości tylko dlatego, że ludzie przyjęli je jako środek płatniczy.
...
lestan