Spis treści.

HARMONIJKA USTNA.......................................................................................................  2-3

   Wstęp.......................................................................................................................................2

   Troszkę historii........................................................................................................................2

   Specyfikacja i rodzaje...........................................................................................................2-3

BLUESOWA HARMONIJKA USTNA...............................................................................3-16

   Budowa.................................................................................................................................3-6

   Kupujemy harpa....................................................................................................................6-9

   Przyszła paczka/byliśmy w sklepie

      Trzymanie harpa...................................................................................................................9

      Czyste dźwięki.................................................................................................................9-11

   Nieszczęsna dwójka...............................................................................................................11

   Rozkład dźwięków............................................................................................................11-12

   Troszkę o teorii muzyki.........................................................................................................12

   Bending (podciąg)............................................................................................................12-14

   Overbending...........................................................................................................................14

   Granie w pozycjach..........................................................................................................14-15

   Skala bluesowa.......................................................................................................................15

   Rytm.......................................................................................................................................15

   Efekty................................................................................................................................15-16

PIELĘGNACJA NASZEGO SPRZĘTU.............................................................................16-18

   Czyszczenie......................................................................................................................16-17

   Jak grać by nie uszkodzić.......................................................................................................17

   Coś nam nie gra......................................................................................................................17

   Jak rozpoznać uszkodzony stroik od rozstrojonego...............................................................17

   Tuning harpa pod techniki overbendingu.........................................................................17-18

   Impregnacja drewna...............................................................................................................18

   Uszczelnianie.........................................................................................................................18

DROGA DO SUKCESU.....................................................................................................18-19

ZAKOŃCZENIE PODZIĘKOWANIA I POSŁOWIE............................................................19

HARMONIJKA USTNA

Informacje dla początkujących

Autor: Marcin Reisch

Nick: Gofator

Wstęp

Coraz częściej na naszym forum, www.harmoszka.com, pojawiają się nowe tematy odnośnie pomocy w wyborze harmonijki, porady jak i co grać na początek, jak wydobyć podciąg itp. Tak więc przedstawiam Wam małe kompendium wiedzy o 10 kanałowych harmonijkach ustnych systemu Richtera, zwanych inaczej harmonijkami bluesowymi.

Informacje zawarte w tej pracy skierowane są, dla początkujących ludzi, mających zamiar rozpocząć przygodę z harmonijkami, jak i do tych co potrafią już „ugryźć” harmonijkę lecz potrzebują uzupełnienia wiedzy.

W treści znajdziecie troszkę historii powstania harpów, budowę bluesowej harmonijki ustnej, systemy strojenia, porady odnośnie kupna. Znajdziecie także informację o podstawach wydobycia czystego dźwięku oraz podciągu. Opisane także zostały techniki gry na harmonijce oraz dział o pielęgnacji harmonijki

Zapraszam do lektury.

Troszkę historii

Za twórcę harmonijki ustnej uważa Christiana Friedricha Ludwiga Buschmana, który zapoczątkował produkcję instrumentu zwanego „aura” służącego głównie za instrument pomocniczy w strojeniu fortepianów.

Następnie pewien niemiecki ślusarz, Wilhelm Thie, po przeprowadzce do Wiednia rozpoczął produkcję harmonijek ustnych. Natchnieniem była „aura”. Sekretem wiedeńskich harmonijek ustnych Thie były dublowane stroiki, gdzie jeden stroik był strojony kilka centów niżej, co powodowało przyjemną dla ucha wibrację. Harmonijki te produkowane są do dziś.

Przełomem w produkcji harmonijek ustnych było stworzenie harmonijki ustnej przez czeskiego wytwórcę - Ritchtera w 1826. Trudno znaleźć wiarygodne informacje odnośnie Ritchtera i jego fabryki. Jedno jest pewne, harmonijki te podbiły świat. Są najpopularniejszymi harmonijkami bluesowymi. Gra się na nich blues, folk, jazz i inne.

Większość szarych ludzi kojarzy harmonijkę ustną z kowbojami, kapeluszem, Texasem, ogólnie z Ameryką. Jednak instrument ten przywędrował tam dzięki niemieckim emigrantom

Źródło: www.wikipedia.pl

Specyfika i rodzaje

Harmonijka ustna jest instrumentem z grupy idiofonów dętych blaszanych. Dźwięk wydobywa się podczas ruchu powietrza w szczelinach, przy których znajdują się metalowe blaszki zwane stroikami (pot. języczki), które wprawione w drgania wydają dźwięki o wysokości zależnej od ich długości oraz grubości.

Wśród harmonijek ustnych możemy wymienić:

Diatoniczne bluesowe - najczęściej 10 kanałowe, choć zdarzają się także 12 oraz 14 kanałowe. Szczegółowe informacje dotyczące tych instrumentów znajdziecie dalej.

Diatoniczne oktawowe (zwane oktawą wiedeńską) - w odróżnieniu od harmonijek diatonicznych jeden „kanał” posiada cztery otwory zawierające po jednym stroiku. W każdym takim kanale występują dwie pary stroików, z których pierwsza służy do wydobycia dźwięku poprzez zadęcie (wydech) druga poprzez zassanie, czyli wdech. W harmonijce oktawowej stroiki strojone są parami w oktawie, co oznacza, że na każdym kanale uzyskujemy jednocześnie dwa dźwięki, różniące się dokładnie o jedną oktawę, czyli np.: C i CI, D i DI. itd. Poprzez zastosowanie takiego stroju uzyskujemy wrażenie jakby jednocześnie grały dwa instrumenty, dźwięk jest pełniejszy, de facto bardziej przypomina brzmienie akordeonu niż zwykłej harmonijki. Ten typ instrumentu chętniej jest zatem wykorzystywany do odgrywania melodii ludowych, takich jak polki, kolędy. Raczej nie spotyka się go w bluesie.

Diatoniczne tremolo - są zbudowane podobnie jak opisana wyżej harmonijka oktawowa, jednakże w harmonijce wiedeńskiej dwa współbrzmiące stroiki nastrojne są niemal identycznie. Niewielka różnica wysokości (kilka centów) powoduje charakterystyczną wibrację, dającą bardzo szerokie brzmienie. Tego typu instrument również spotykany jest głównie w muzyce ludowej i folkowej.

Chromatyczne - pozwalają na wydobycie wszystkich dźwięków skali chromatycznej (co pół tonu). Cechą charakterystyczną jest tzw. register - przycisk, który przesuwa skalę dźwięków podstawowych o pół tonu do góry. Są to technicznie najbardziej skomplikowane harmonijki, ich skala sięga od c małego do d4, używane we wszystkich formach muzycznych, od gry solowej, aż do orkiestry symfonicznej. Istnieją równiej harmonijki chromatyczne w wersji tremolo.

Akompaniujące - harmonijki basowe, akordowe i basowo-akordowe.

Inne-

Źródło: http://www.wikipedia.pl/

BLUESOWA HARMONIJKA USTNA

Budowa

Bluesowa Harmonijka ustna, czyli nasz potocznie zwany „HARP” jest harmonijką zazwyczaj 10 kanałową (bywają 12 oraz 14 kanałowe). W każdym kanale (otworze) znajdują się dwa stroiki jeden u góry odpowiedzialny za wydech oraz jeden na dole odpowiedzialny za wdech. Stroiki przymocowane są do blachy stroikowej za pomocą nitów.

Często przeglądając aukcje internetowe natkniecie się na opis typu „stroiki mosiądz, grubość 0,9 mm” jest to mylne pojęcie, gdyż same stroiki są znacznie cieńsze a opis dotyczy blachy stroikowej. Blachy stroikowe połączone są do grzebienia za pomocą śrub mocujących. Im więcej śrub tym większa szczelność, a co za tym idzie łatwość grania. Ostatnią widoczną częścią nadającą wygląd, brzmienie i głośność są pokrywy. Poniżej przedstawiam Wam budowę 10 kanałowej harmonijki - Hohner Special 20.

Rys. 1 Budowa Diatonicznej harmonijki systemu Richtera (Hohner Special 20)

Grzebień (korpus) - jest częścią harmonijki ustnej, do której przymocowane są blachy stroikowe. Korpusy najczęściej wykonane są z drewna lub plastiku. Są także korpusy z aluminium a nawet ze szkła. Tradycjonaliści wybierają drewno, gdyż dla nich znaczenie ma historia oraz unikalne „brzmienie dechy”. Znacznie wygodniejsze są jednak korpusy z tworzyw sztucznych, których pielęgnacja ogranicza się do minimum. Drewniane korpusy w tradycyjnych harpach mogą pęcznieć pod wpływem wilgoci, są to jednak jednostki. W obecnych czasach mamy do dyspozycji porządnie wykonane korpusy drewniane, odporne na wilgoć. Można także wykonać impregnację samemu, co nie jest wyjątkowo trudne. Ale o tym w dalszej części.

rys. 2 Drewniane grzebienie do harmonijek ustnych

źródło: Strona Pana Jarosława Kołodziejskiego http://jaroslawkolodziejski.art.pl/

rys. 3 Aluminiowy grzebień do harmonijki

źródło: Strona pana Jarosława Kołodziejskiego http://jaroslawkolodziejski.art.pl/

Pokrywy - część harmonijki odpowiedzialna za wygląd, styl, głośność, wygodę grania oraz brzmienie. Najczęściej wykonane są z cynkowanej lub niklowanej blachy. Są także okazy drewniane. Właśnie na pokrywach producenci umieszczają grawerunki swoich firm oraz często także zaznaczają tonację.

Blaszki stroikowe- serce każdej harmonijki, na blachach umieszczone są stroiki. Blachy najczęściej wykonane są z mosiądzu. Istnieją także blaszki oraz stroiki wykonane z fosforowanego brązu( Bushman Delta Frost), bądź stali nierdzewnej (Seydel 1847 Classik, Seydel Big Six). W blaszkach 10 kanałowych harmonijek znajduje się 10 stroików przymocowanych nitami do blaszki. Im mniejszy stroik, tym dźwięk jest wyższy (bardziej piskliwy). Niektóre stroiki potrzebują większej masy, dlatego pogrubia się ich końce (są to najdłuższe stroiki na zdjęciach).

Za pomocą śrub blaszki skręca się razem do grzebienia. Im więcej śrubek tym harmonijka jest szczelniej skręcona, co niweluje przecieki powietrza, a zarazem poprawia głośność, brzmienie oraz łatwość wydobywania dźwięków i podatność na techniki.

Stroik - przepływ powietrza przez kanał powoduje drgania stroików z wysoką częstotliwością tworząc dźwięk. Stroik jest najdelikatniejszą częścią harmonijki. Przez ciągłe drgania powoli lecz nieuchronnie prowadzi do rozstrajania aż w końcu do śmierci. Taka jest prawda, nie ma harmonijki która by się nie rozstroiła. Oczywiście na żywotność stroików ma wpływ wiele czynników takich jak: technika grania, temperatura, higiena, czystość harpa. Przestrzegając wielu zasad oraz odpowiednie obchodzenie się sprawi, że może ona posłużyć nam nawet kilka lat, bez konieczności strojenia.

Kupujemy harpa

Po żmudnej lekturze czas zabrać się za wybór instrumentu. Przyjęliśmy, że kupować będziemy harmonijkę 10 kanałową systemu Richtera zwaną bluesową. Zaglądamy na sklepy internetowe a tam:

... drewniany grzebień...plastikowy grzebień... tonacja C-dur, fis-mol LowD... mosiężne stroiki o grubości 1,2mm... podatna na overbending... doskonała do bluesa... najlepsza za tę cenę...

No i co tu wybrać i za ile?

Pierwszą sprawą jest tonacja

Tonacja - jest to gama molowa bądź durowa, na której materiale dźwiękowym oparty jest utwór muzyczny. Tonację określa się poprzez znaki przykluczowe, akordy bądź dźwięki rozpoczynające lub kończące utwór muzyczny. Podstawową tonacją harmonijki ustnej jest tonacja C-dur. W tej tonacji jest większość utworów muzycznych. Jednak jeśli chodzi o bluesa w większości panuje tu tonacja A-dur. Na początek polecam kupić harmonijkę w tonacji C-dur. Można nią zagrać wiele utworów muzycznych, jest uniwersalna do grania większości rodzajów muzyki. W miarę rozwoju naszej gry rozwijać będzie się nasza stajnia.

Czas na strojenie.

Strojenie - to się zatrzymamy na chwilkę. Istnieje wiele różnych rodzajów strojenia harpów, ja omówię 3 z nich. Strojenie Just Intonation, 12 equal temperament (równomiernie temporowany) oraz strój kompromisowy.

Just Intonation - krótko mówiąc harmonijka nastrojona w ten sposób soczyście brzmi na akordach ale czyste melodyczne dźwięki tracą na wartości. Przykładem takiej harmonijki jest Hering Vintage Harp, Stare Hohnery z serii Marine Band lub Blues Harp.

12 equal temperament - na odwrót. Melodie brzmią ślicznie natomiast akordy nie pasują. Hohner Golden Melody, Suzuki Harpmaster i Promaster.

Strój kompromisowy - pomiędzy equal a just intonation. Obecnie większość harpów strojona jest w ten sposób. Hohner Special 20, Big River Harp, Pro Harp, Silver Star, Blues Band, Seydel Blues Session, Blues Solist, 1847 Classic, Big Six.

Trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż w ciągu lat strojenia te ulegały niewielkim zmianom i odchyłom. I tu np. strój kompromisowy Hohnera może inaczej brzmieć niż strój kompromisowy harmonijki firmy Seydel.

Polecam kupić harmonijkę w stroju kompromisowym.

Korpus-

Drewno plusy: brzmienie, tradycja, minusy: w niektórych harpach pęcznieje kalecząc język i wargi, wiąże się to z nieodpowiednią impregnacją drewna.

Plastik plusy: brak pęcznienia, nie trzeba impregnować, można harpa myć bezpośrednio pod wodą, minusy: znają je tradycjonaliści wybierający drewno.

Na początek polecam zakupić harpa z korpusem plastikowym

Nasz pierwszy harp powinien być z grzebieniem plastikowym, w stroju kompromisowym w tonacji C-dur.

Przedstawiam tabelkę w której umieściłem najbardziej popularne harmonijki bluesowe. Opis tabelki znajduje się poniżej