1. Wymienić chronologicznie ery i okresy w dziejach Ziemi oraz epoki czwartorzędu.
2. Sklasyfikować wybrane skały wg genezy i warunków powstania (magmowe głębinowe/wylewne, osadowe okruchowe/organiczne/chemiczne, metamorficzne)
MAGMOWE
głębinowe
granit, gabro, sjenit, dioryt, tenalit, noryt
wylewne
porfir, andezyt, bazalt, ryolit, trachit, tefryt
OSADOWE
okruchowe
piasek, glina, głazy, ił, żwir, muł(pył) , zlepieńce, less, gruz
organiczne
wapień, torf, węgiel kamienny, węgiel brunatny, kreda pisząca, dolomity, łupki krzemionkowe, geza, opoka, antracyt, ropa naftowa, gaz ziemny
chemiczne
sól kamienna, sole potasowe, gips, anhydryt, siarka, niektóre wapienie i dolomity(?)
METAMORFICZNE
-
gnejs(z granitu), marmur(z wapienia), kwarcyt(z piaskowca), łupki (ilaste) i fyllity
3.Przyporządkować konsekwencje ruchu płyt litosfery strefie zbieżnej (subdukcji) i rozbieżnej (spredingu=ryftowej)
a. strefa subdukcji:
ü zdarte osady ulegając fałdowaniu są mogą tworzyć łańcuchy górskie bądź łuki wysp wulkanicznych
ü od strony cieńszej płyty tektonicznej, dochodzi do powstania rowów oceanicznych
ü w wyniku zachodzącego ściskania płyt dochodzi do ogromnych naprężeń, których siła uwalniana jest w postaci licznych trzęsień ziemi
ü powstanie licznych ognisk magmowych, a w konsekwencji gwałtowne erupcje wulkanów.
b. strefa spreadingu:
ü rozrywanie i rozsuwanie się płyt litosfery
ü tworzenie się nowej skorupy oceanicznej
ü rozszerzanie dna oceanu
ü liczne erupcje wulkaniczne tworzące grzbiety oceaniczne
ü znaczna działalność sejsmiczna
ü tworzenie wysp przez wystające nad powierzchnię wody grzbiety
4. Znać nazwy płyt litosfery.
5. Wskazać aktywne (strefy subdukcji, strefy ryftowe) granice płyt litosfery.
6. Wymienić endogeniczne procesy rzeźbotwórcze.
Procesy endogeniczne to procesy geologiczne, związane genetycznie ze zjawiskami zachodzącymi w głębi Ziemi, przebiegające dzięki czerpanej stamtąd energii; np.
ü wulkanizm,
ü metamorfizm,
ü diastrofizm
ü plutonizm
ü trzęsienia ziemi
ü orogeneza
ü procesy sejsmiczne i lądotwórcze(epejrogeniczne)
ü ruchy izostatyczne
7. Scharakteryzować zjawiska sejsmiczne (przyczyny trzęsień ziemi, obszary sejsmiczne i asejsmiczne, pomiar trzęsień ziemi, konsekwencje).
a. przyczyny trzęsień ziemi:
ü nagłe przemieszczanie się magmy lub mas skalnych w skorupie ziemskiej
ü ruchy płyt tektonicznych w miejscach, gdzie w niedawnym czasie tworzyły się góry i powstały spękania – masy skalne przesuwają się wzdłuż tych pęknięć
ü efekt gwałtownego rozprężania się gazów powstających ze stygnącej magmy i wydostających się na powierzchnię
ü zapadanie się stropów jaskiń lub chodników w kopalniach
b. obszary sejsmiczne i asejsmiczne:
ü obszary asejsmiczne – obszary na kuli ziemskiej, na których trzęsienia ziemi nie występują lub są mało prawdopodobne
· okołopacyficzna ( tzw. "pacyficzny pierścień ognia") - strefa obejmująca pacyficzne wybrzeża obu Ameryk, archipelag Aleutów i Wysp Kurylskich, Japonię, Tajwan, Filipiny, Mariany, Nową Gwineę, archipelag Nowych Hebrydów, wyspy Fidżi, Samoa, Tonga, Kermadec i Nową Zelandię; występuje tu ok. 75% wszystkich rejestrowanych trzęsień ziemi;
· alpejsko-himalajska - strefa obejmująca krainy poddane fałdowaniom alpejskim - od Wysp Azorskich poprzez Alpy, Półwysep Apeniński, Bałkany, Anatolię, Wyżynę Irańską, góry Hindukuszu, Himalaje i Tybet po Wyspy Sundajskie; występuje tu około 15% wszystkich rejestrowanych trzęsień ziemi.
Oprócz tego sejsmolodzy wyróżniają jeszcze region grzbietów śródoceanicznych i ryftów kontynentalnych (takich, jak Wielkie Rowy Afrykańskie czy ryft Bajkału).
ü obszary sejsmiczne – obszary na kuli ziemskiej, na których trzęsienia ziemi występują lub ich prawdopodobieństwo jest bardzo duże
o Europa wschodnia, Syberia, Kanada, Brazylia, Afryka (poza strefą ryftową), Australia (bez wschodnich gór), Antarktyda
c. pomiar trzęsień ziemi:
ü siłę trzęsień ziemi mierzymy za pomocą sejsmografów
ü istnieją 2 skale:
o 12-stopniowa (zamknięta) skala Mercalliego – oparta na analizie szkód wyrządzanych przez trzęsienie ziemi
o 9-stopniowa (otwarta) skala Richtera, w której każdy stopień oznacza trzęsienie ziemi o energii 60 razy większej od energii stopnia niższego
ü za silne uznajemy trzęsienia powyżej 6. stopnia w skali Richtera
d. konsekwencje:
ü zniszczenia budynków i straty w ludziach
ü zmiany w ukształtowaniu powierzchni ziemi
ü zmiany w poziomie wód gruntowych
ü lawiny i obsunięcia warstw skalnych
ü tsunami
ü wygięcia konstrukcji żelaznych, takich jak szyny kolejowe, mosty
8. Scharakteryzować zjawiska wulkaniczne (przyczyny i rodzaje wulkanizmu, typy wulkanów, produkty erupcji wulkanicznych, obszary wulkaniczne).
a. przyczyny wulkanizmu:
ü przesuwanie się płyt wulkanicznych
ü ruchy magmy pod powierzchnią Ziemi
b. rodzaje wulkanizmu:
ü powstawanie gór wulkanicznych, wysp wulkanicznych
ü aktywność wulkanów
ü występowanie ekshalacji (wyziewy skład...
stateofshock