Prawo Spadkowe
Rozdział II: Pojęcie i dział spadku
1. Spadek określenie ogólne
Ustawa nie definiuje pojęcia spadek, wskazuje natomiast jakie elementy wchodzą w jego skład a jakie nie.
Do spadku wchodzą następujące prawa i obowiązki:
2. Prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku
Prawa i obowiązki mające charakter cywilnoprawny to przede wszystkim, te które zostały uregulowane w kodeksie cywilnym lub innych ustawach odnoszących się do tej dziedziny prawa. Ponadto dziedziczeniu podlegają wszystkie te stosunku, które wykazują cechy stosunku cywilnoprawnego (min. równorzędność podmiotów).
3. Prawa i obowiązki wyłączone z spadku
I. Prawa i obowiązki niemające charakteru cywilnoprawnego
Nie mają charakteru cywilnoprawnego prawa i obowiązki wynikające ze stosunków prawno-administracyjnych, prawno-finansowych, prawno-karnych.
Nie wchodzą w skład spadku:
zobowiązania podatkowe spadkodawcy
orzeczone w postępowaniu karnym grzywny
pewne uprawnienia z prawa dewizowego
II. Prawa i obowiązki o charakterze nie majątkowym
Prawa i obowiązki o charakterze niemajątkowym nie wchodzą w skład spadku.
Do tej kategorii należą np.;
dobra osobiste
prawa rodzinne
III. Prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy
Ścisły związek prawa lub obowiązku z osobą spadkodawcy powoduje, że takie prawo lub obowiązek, mimo swojego cywilnoprawnego i majątkowego charakteru, nie wchodzi w skład spadku(np. użytkowanie – wygasa najpóźniej z chwilą śmierci osoby fizycznej). Chodzi w szczególności o stosunki w których ustawa przewiduje skutek w postaci wygaśnięcia stosunku w przypadku śmierci jednej ze stron, w szczególności stosunków w których występuje element szczególnego zaufania.
Ścisły stosunek może wynikać z istoty prawa lub obowiązku. Np. Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne, roszczenie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, prawo do renty .
IV. Prawa i obowiązki przechodzące na określone osoby niezależnie czy są one spadkobiercami
Takie sytuacje przewidują przepisy szczególne, wskazujące konkretne osoby na które przechodzą poszczególne prawa lub obowiązki. Przejście praw w ten sposób następuje w drodze sukcesji syngularnej i przepisy prawa spadkowego nie mają zastosowania nawet posiłkowo.
Najbardziej typową tu sytuacją jest przypadek wejścia w stosunek najmu osób mieszkających z najemcą w chwili jego śmierci art. 691 KC.
Odrębną grupę stanowią sytuacje gdy na mocy oświadczenia uprawnionej osoby, pewne przedmioty zostają wyłączone ze spadku.
2. Prawa wchodzące w skład spadku
I uwagi ogólne
Co do zasady w skład spadku wchodzą prawa majątkowe, jednak z wyjątkami które zostaną opracowane później.
II. Prawa rzeczowe
Podmiotowe prawa rzeczowe
W skład spadku wchodzą prawa rzeczowe w szczególności własność, użytkowanie wieczyste, oraz większość praw rzeczowych ograniczonych, w skład spadku wchodzi także zastaw i hipoteka ale z uwagi na ich akcesoryjny charakter tylko z wierzytelnością.
Posiadanie
Obecnie dominuje pogląd, że posiadanie wchodzi w skład spadku
III. Prawa z zakresu zobowiązań
Stosunki zobowiązaniowe, których podmiotem jest spadkodawca, w zasadzie nie wygasają z chwilą śmierci.
W skład spadku wchodzi roszczenie o aprawienie szkody, także szkody spowodowanej uszczerbkiem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia, jednak poza roszczeniami wynikającymi z art. 444 1 zd 2 i 444 2 KC. Natomiast przechodzi roszczenie z art. 446
Na spadkobierców przechodzą zobowiązania z umów zawartych przez spadkodawcę. W skład spadku wchodzi tez uprawnienie darczyńcy do odwołania darowizny jednak o ile istniało już po stronie darczyńcy
IV. Ekspektatywa
Ekspektatywa – czyli oczekiwanie prawne - jest prawem podmiotowym, którego zasadnicza funkcja polega na przygotowaniu i zabezpieczeniu nabycia prawa umożliwiającego pełne i ostateczne zaspokojenie określonych potrzeb
3. Obowiązki wchodzące w skład spadku
I. Uwagi ogólne
W skład spadku obok praw wchodzą też obowiązki. Takie obowiązki nazywamy długi spadkowe lub pasywa spadku. Od ich wielkości zależy czy spadkobierca uzyska realną ekonomiczną wartość w wyniku dziedziczenia. dzielimy je na
obowiązki których podmiotem był spadkodawca
obowiązki których spadkodawca nie był podmiotem, ale których źródłem są stosunki prawne z udziałem spadkodawcy
obowiązki powstające z chwilą otwarcia spadku lub później, związane z dziedziczeniem
II. Obowiązki, których podmiotem był spadkodawca
Obowiązki majątkowe – których podmiotem był spadkodawca z reguły przechodzą na spadkobierców(musza mieć jednak charakter majątkowy i nie mogą pozostawać w ścisłym związku z spadkodawcą i nie mogą przechodzić na określone osoby)
Obowiązki prawno-rzeczowe
W tej materii obowiązki przechodzą na spadkobierców z uwagi na swój majątkowy charakter. Jednak obowiązki związane z prawem własności przechodzą na spadkobierców tylko jeśli przejdzie na nich prawo własności.
Zobowiązania
Na spadkobiercę przechodzą obowiązki zarówno te powstałe w wyniku zawarcia umowy jak i te powstałe na skutek innych zdarzeń, a także obowiązek naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań
Obowiązki prawno-rodzinne
Obowiązki majątkowe wynikłe ze stosunków miedzy małżonkami co do zasady przechodzą na spadkobierców zmarłego.
III. Obowiązki które nie ciążyły na spadkodawcy
Chodzi tu o sytuacje, kiedy ze stosunku prawnego, którego podmiotem był spadkodawca, a który wygasł w chwili śmierci jednej ze stron wynikają określone obowiązki o charakterze majątkowym.
IV. Obowiązki związane z otwarciem spadku
Czyli min. ;
koszty postępowania spadkowego
do długów spadkowych należą tylko niektóre koszty postępowania spadkowego. Koszty te ponoszą sami uczestnicy. Do długów spadkowych należy więc zaliczyć tylko takie koszta, które nie obciążają spadkobierców jako uczestników postępowania(np. koszty zabezpieczenia spadku, koszty ogłoszenia testamentu, koszty ustanowienia wykonawcy testamentu, przesłuchania świadków testamentu ustnego, koszty spisu inwentarza, koszty zarządu spadku nieobjętego). Koszty te wchodzą w skład spadku obciążając spadkobierców a w razie ich śmierci ich następców.
Koszty pogrzebu oraz koszty związane z chorobą spadkodawcy.
Pogrzeb spadkodawcy ma odpowiadać zwyczajom przyjętym w danym środowisku, wysokość wydatkowanych kwot nie jest uzależniona od stosunków majątkowych zmarłego. Do kosztów pogrzebu należą:
1. koszty uznania za zmarłego
2. Koszt trumny
3. Koszt miejsca pogrzebu
4. Uroczystości pogrzebowych
5. Sporna kwestią jest natomiast czy do kosztów należy zaliczyć koszty nagrobka, wydaje się, że powinien o tym decydować sąd
Długami spadkowymi są także koszta związane z ostatnią chorobą spadkodawcy takie jak koszty:
1. sprawowania opieki
2. utrzymania chorego
3. leczenia
zaliczenie to powinno polegać na tym, że spadkobiercy powinni zwrócić te koszta osobom je ponoszącym, chyba że przepisy szczelne stanowią inaczej(tzn z innego tytułu prawnego te obowiązki ciążą na innej osobie)
pozostałe długi spadkowe
û obowiązek udostępnienia małżonkowi i innym osobom bliskim spadkodawcy korzystania z mieszkania i urządzenia domowego przez okres trzech miesięcy od dnia otwarcia spadku
û obowiązek wydania małżonkowi spadkodawcy urządzenia domowego zapis nadziałowy
| obciążony zapisem jest tylko spadkobierca ustawowy dziedziczący w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy.
| Małżonek musi być spadkobiercą ustawowym
| Spadkobiercy współ-dziedziczący nie mogą być zstępnym spadkodawcy
| Małżonkowie musieli pozostawać w wspólnym pożyciu
û Obowiązek dostarczenia dziadkom spadkodawcy utrzymania - obciąża spadkobierców jeśli dziadkowie:
| nie zostali powołani do dziedziczenia
| znaleźli się w ubóstwie
| nie mogą uzyskać należnych im świadczeń od osób na których ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny, a spadkobiercy nie są wobec niech w ten sposób związani
| wartość obowiązku alimentacyjnego, opiera się na otrzymanej czystej wartości spadku
| można się zwolnić dokonując jednorazowej wpłaty w wysokości ¼ uzyskanej części spadku
| może powstać z chwilą otwarcia spadku lub później
V. Gospodarstwo rolne oraz wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej jako element spadku
Gospodarstwo rolne jest szczególnym składnikiem majątku spadkowego i podlega szczególnym zasadą.
Zasady:
szczególne zasady odnoszą się obecnie jedynie do dziedziczenia ustawowego
w braku spadkobierców uprawnionych do dziedziczenia takiego gospodarstwa, podlegano dziedziczeniu na zasadach ogólnych
gospodarstwem rolnym – w rozumieniu KC jest takie gospodarstwo, które obejmuje grunty rolne o powierzchni przekraczającej 1 ha. Gospodarstwa rolne, których powierzchnia nie przekracza 1 ha dziedziczenie podlega ogólnym zasadom. Gospodarstwo takie nie stanowi więc odrębnego składnika majątku spadkowego.
Rozdział III: dziedziczenie zagadnienia ogólne
1. Pojęcie dziedziczenia
Pochodne nabycie praw i obowiązków może nastąpić w drodze:
dziedziczenie – przejęcie ogółu praw i obowiązków zmarłego na jedną lub kilka osób; krąg takich osób wyznacza wola spadkodawcy, zdarzeniem z którym ustawa wiąże taki skutek jest śmierć osoby fizycznej. Spadkobierca wchodzi w sytuacje prawną spadkodawcy.
2. Podmiotowe prawo dziedziczenia
Prawo do dziedziczenia:
1
û prawo podmiotowe do nabycia spadku - czyli suma kwalifikacji niezbędnych do nabycia spadku
û prawo podmiotowe na spadku – czyli moc spadkobiercy na spadku po jego otwarciu, którego podmiotem jest spadek.
To prawo powstaje jednak dopiero po śmierci spadkodawcy ma szansę na dojścia ale nie jest ona w żaden sposób chroniona prawnie. Może bć w każdej chwili unicestwiona
2
prof. Piakowski wyraźnie opowiedział się za możliwością konstruowania szczególnego prawa podmiotowego jednak dopiero po otwarciu spadku i jego nabyciu przez osobę uprawnioną do dziedziczenia. Z chwilą otwarcia spadku spadkobierca nabywa nie tylko sumę praw i roszczeń, staje się też uprawnionym do uprawnień prawo kształtujących których podmiotem nie był i nie mógł być spadkodawca.
3. powołanie do spadku
powołanie do spadku – oznacza źródło, z którego wynika prawna możliwość wejścia w ogół praw i obowiązków zmarłej osoby fizycznej.
Istnieją dwie możliwości powołania do spadku:
4. Otwarcie i nabycie spadku
I. Otwarcie spadku
û śmierć spadkodawcy - otwarcie spadku używa się dla określenia zdarzenia, z którym ustaw wiąże skutek w postaci przejścia ogółu praw i obowiązków. Chwilą otwarcia spadku jest śmierć spadkodawcy którą oznacza się datą dzienna oraz godziną
û uznanie za zmarłego – w przypadku uznania osoby fizycznej za zmarłą, jako chwilę domniemanej śmierci uznaje się chwilę najbardziej prawdopodobną a w braku wszelkich danych – pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe. W orzeczeniu sąd powinien oznaczyć także godzinę(w braku godziny- koniec dnia)
û akt zgonu sądowe stwierdzenie zgonu – wystawiony jest na podstawie karty zgonu, bądź też na podstawie pisemnego zgłoszenia dokonanego przez organ prowadzący postępowanie co do okoliczności zgonu. W braku takiego dokumentu nie jest możliwe sporządzenie aktu zgonu
û sądowe stwierdzenie zgonu – w postanowieniu stwierdzającym zgon sąd ściśle określa chwilę śmierci, przyjmuje się chwilę najbardziej prawdopodobną .
II. Nabycie spadku
Nabycie ex lege
Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku – nabycie to następuje z mocy prawa i nie jest uzależnione od złożenia oświadczenia woli przez spadkobiercy, ani nawet od jego wiedzy. Spadkobierca może odrzucić spadek i jest wtedy traktowany jakby nie dożył otwarcia spadku ma na o 6 miesięcy od kiedy dowiedział się o nabyciu przez niego spadku chyba, że jest ubezwłasnowolniony, nie ma pelnej zdolności do czynności prawnych lub jest osobą prawną.
Sukcesja generalna
Ogół praw i obowiązków przechodzi na spadkobiercę lub spadkobierców. Na spakobercę przechodzi ogół praw i obowiązków do spadku
Skutki:
[ spadkobierca nabywa wszystkie przedmioty majątkowe należąc e do spadku.
[ Jeżeli do dziedziczenia dochodzi kilku spadkobierców, nabywają oni wspólnie cały spadek udział każdego znich jest określony ułamkiem dotyczącym zarówno całości majątku jak i każdej z rzeczy należącej do spadku.
[ Jest to nabycie pochodne – nie przechodzi więcej praw niż posiadał spadkodawca
[ Na spadkobiercę przechodzą również rzeczy stanowiące przedmiot zapisu
I. Zdolność do dziedziczenia
Możliwość wejścia w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego określana jest jako zdolność do dziedziczenia i jest ona fragmentem zdolności prawnej. Zdolność prawną ma każda osoba fizyczna od chwili urodzenia. Osoba prawna nabywa zdolność prawną z chwilą uzyskania osobowości prawnej ale jej zdolność jest ograniczona.
Zdolność do dziedziczenia co do zasady nie podlega ograniczeniom zarówno w odniesieniu do osób fizycznych jak i do osób prawnych.
Niezdolność do dziedziczenia:
! Bezwzględna – niemożność dziedziczenia w ogóle
! Względna – niemożność dziedziczenia po określonej osobie
II. Zdolność do dziedziczenia – kategorie podmiotów
| Zdolność do dziedziczenia ma nasciturus – a więc dziecko poczęte w chwili otwarcia spadku. Zdolność ta jest jednak zdolnością warunkową zależna od tego czy dziecko się urodzi żywe.
| Zdolność do dziedziczeni osób prawnych – istniejące w chwili otwarcia spadku, nie może nabyć spadku na podstawie ustawy. W pewnych sytuacjach może zaistnieć zdolność do nabycia spadku przez osobę prawną, która jeszcze nie istniała jeśli powstaje ona na mocy testamentu np. fundacja jeśli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od otwarcia spadku
Zdolność do dziedziczenia musi istnieć w chwili otwarcia spadku. (bez znaczenia jest czy spadkobierca zmarł zaraz po spadkodawcy)
5. Niegodność dziedziczenia
...
jkaliteea