Kapłańska spowiedź.pdf

Ks. Marek Chmielewski

KAPŁAŃSKA SPOWIEDŹ 

Patron Roku Kapłańskiego — św. Jan Maria Vianney wśród wie-

lu przymiotów ducha, którymi zasłużył sobie na wyniesienie do

chwały ołtarzy, odznaczał się umiłowaniem Eucharystii i sakramen-

tu pokuty. W nich bowiem w sposób najbardziej ujawnia się moc i

wielkość sakramentu kapłaństwa. Nie jest sprawą przypadku, że

wszystkie trzy zostały ustanowione przez Chrystusa w tym samym

Wieczerniku miejscu i niemal w tym samym czasie, w każdym razie

w bezpośrednim związku z Jego męką, śmiercią i zmartwychwsta-

niem. Zarówno bł. Jan XXIII w encyklice Sacerdotii nostri primordia z

okazji stulecia śmierci św. Jana Marii Vianneya (1 VIII 1959), jak i

Benedykt XVI w Liście inaugurującym Rok Kapłański podkreślają

szczególną rolę sakramentu pokuty w duszpasterskiej posłudze Pa-

trona Kapłanów. Gdy jego sława jako niezwykle gorliwego pro-

boszcza Ars rozeszła się po okolicy, przez ponad 30 lat codziennie w

konfesjonale spędzał nawet po kilkanaście godzin bez przerwy 1 .

Dzieląc się swoim duszpasterskim doświadczeniem ze współbraćmi

z okolicznych parafii, wyznał, że sakrament pokuty uważa za naj-

skuteczniejszy środek pociągania ludzi do Boga. Ponadto, aby niko-

go nie zniechęcić do spowiedzi, nakładał niewielkie pokuty, a sam

podejmował liczne umartwienia, aby w ten sposób dopełnić pokuty

swoich penitentów.

Opublikowano w: Byście świadczyli w godzinach próby , red. W. Janiga, Przemyśl

2010, s. 121-144. Jest to zmieniona i poprawiona wersja artykułu pt. Kapłan jako peni-

tent wydrukowanego w: „Roczniki Teologiczne” 44(1997) nr 5, s. 85-99 i „Kronika

Diecezji Radomskiej” 16(2007), nr 2, s. 199-214.

1 Zob. P. J. Cordes, Dlaczego kapłan? Poszukiwanie odpowiedzi z Benedyktem XVI ,

Kielce 2009, s. 6-7.

———————



122

Ks. Marek Chmielewski

Przykład gorliwości św. Jana Marii Vianneya dał okazję do po-

dejmowania refleksji na temat kapłańskiej posługi w konfesjonale.

Oprócz licznych traktatów teologicznomoralnych i opracowań od-

nośnie do tego, jak należy tę posługę wypełniać, nie zabrakło ofi-

cjalnych wypowiedzi Kościoła na temat sprawowania sakramentu

pokuty. Wśród nich sporadycznie pojawiają się wzmianki o korzy-

staniu z tego sakramentu przez samych kapłanów. Na przykład św.

Piusa X w adhortacji do duchowieństwa katolickiego pt. Haerent

animo o świętości kapłańskiej (z 4 VIII 1908) pisze: „Nie można z

pewnością zaprzeczyć i gorzko trzeba nad tym płakać, iż zdarza się

nie rzadko, że człowiek, który innych odstrasza od grzechów pio-

runami Słowa Bożego, nie lęka się nic o siebie i grzęźnie w występ-

kach; że ten, który zachęca gorąco innych, aby nie lenili się zmywać

plam duchowych w sakramencie pokuty, sam czyni to tak leniwie,

ociągając się nieraz całymi miesiącami; że ten, który umie oliwę i

wino zbawienne wlewać w rany innych, sam leży ranny przy dro-

dze i nie szuka leczącej dłoni braterskiej, zwyczajnie bardzo bliskiej.

Ileż to niestety popełniono wszędzie i popełnia się dzisiaj czynów

niegodziwych wobec Boga i Kościoła, zgubnych dla chrześcijań-

skiego ludu a hańbiących stan kapłański!”

Również Pius XII w adhortacji apostolskiej Menti nostre o pod-

niesieniu świętości życia kapłańskiego (23 IX 1950) usilnie zachęca

do częstego korzystania przez kapłanów z sakramentu pokuty,

stwierdzając: „Nigdy nie może się zdarzyć, ukochani synowie, aby

szafarz tego sakramentu pojednania sam miał się od niego po-

wstrzymywać. […] Albowiem choć słudzy Jezusa Chrystusa, mimo

to nędzni jesteśmy; i jak moglibyśmy przystępować do ołtarza i

sprawować święte czynności, gdybyśmy nie starali się często poku-

tować i oczyszczać?” Następnie przywołując wcześniejszą swoją en-

cyklikę Mystici Corporis Christi (z 29 VI 1943) dodaje: „Częsta spo-

wiedź bowiem pogłębia właściwie poznanie samego siebie, przy-

czynia się do wzrostu pokory chrześcijańskiej, wykorzenia złe nało-

gi, zapobiega duchowemu niedbalstwu i odrętwieniu, oczyszcza

Kapłańska spowiedź

123

sumienie, wzmacnia wolę, zapewnia duszom zbawienne kierownic-

two duchowne i mocą samego sakramentu pomnaża łaskę”.

O wartości częstej i dobrej spowiedzi kapłana przypominał Jan

Paweł II, pisząc między innymi w adhortacji Reconciliatio et Paeniten-

tia (2 XII 1984), że „gdyby jakiś ksiądz nie spowiadał się, lub spo-

wiadał się źle, bardzo szybko odbiłoby się to na samym jego ka-

płaństwie i sprawowaniu kapłaństwa, co dostrzegłaby również

Wspólnota, której jest pasterzem” (RP 31) 2 . Częstotliwość i jakość

kapłańskiej spowiedzi jest zatem miarą jego duchowej postawy.

Wypada zatem w Roku Kapłańskim poświęcić nieco uwagi nie tyl-

ko spowiedniczej posłudze kapłanów, ale przede wszystkim prak-

tyce kapłańskiej spowiedzi. Rok ten bowiem — jak pisze Benedykt

XVI na wstępie cytowanego Listu — „pragnie przyczynić się do

krzewienia zapału wewnętrznej odnowy wszystkich kapłanów na

rzecz silniejszego i bardziej wyrazistego świadectwa ewangeliczne-

go we współczesnym świecie”. Dobra kapłańska spowiedź jest do

tego bez wątpienia doskonałym środkiem.

Postawiony więc problem kapłana w roli penitenta rozważymy

w trzech aspektach, wynikających z określonej koncepcji duchowo-

ści i specyfiki sakramentu pokuty. Przez duchowość bowiem rozu-

miemy życie w Chrystusie według natchnień Ducha Świętego, które

ujawnia się w postawach, które chrześcijanin przyjmuje wobec wio-

dących dla niego wartości. Z kolei postawy ze swej natury dadzą się

opisać w trzech charakterystycznych odniesieniach: poznawczym,

przeżyciowo-motywacyjnym i praktycznym 3 . Ponieważ przeżycie

sakramentu pokuty angażuje sferę ludzkiej psychiki, dlatego po

ukazaniu teologicznego aspektu kapłańskiej spowiedzi przejdziemy

do próby psychologicznego opisu tego procesu, aby na tej podsta-

———————

2 Słowa te powtórzył w posynodalnej adhortacji apostolskiej Pastores dabo vobis

(25 III 1992) w numerze 26.

3 Zob. A. J. Nowak, Identyfikacja postaw , Lublin 2000, s. 19-23.

124

Ks. Marek Chmielewski

wie wyprowadzić kilka wniosków praktycznych, osadzając je na

wskazaniach Kościoła.

1. Aspekt teologiczny kapłańskiej spowiedzi

Autor Listu do Hebrajczyków pisze, że każdy kapłan z ludzi jest

brany i dla ludzi ustanawiany, dlatego sam doświadczając ludzkiej

słabości „może współczuć z tymi, którzy nie wiedzą i błądzą” (por.

Hbr 5, 1-2). Kapłan Chrystusowy podlega więc grzeszności, jak

każdy z ludzi. Z tej racji „jak każdy dobry wierny, także prezbiter

ma obowiązek spowiadać się ze swoich grzechów i własnych słabo-

ści” — czytamy w Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów „Tota Eccle-

sia” z 31 I 1994 roku (nr 53). W ten sposób, choć przez konsekrację

sakramentalną jest w pewien sposób wyłączony z ludu, to jednak

nadal w płaszczyźnie antropologicznej pozostaje solidarny z

grzesznikiem. Ta solidarność z racji udziału w jedynym kapłaństwie

Chrystusa nabiera jeszcze głębszego, zbawczego wymiaru. Doku-

ment ten stwierdza, że „tożsamość kapłana wynika ze szczególnego

uczestnictwa w Kapłaństwie Chrystusa, dzięki któremu wyświęco-

ny staje się, w Kościele i dla Kościoła, rzeczywistym, żywym i przej-

rzystym obrazem Chrystusa Kapłana, « sakramentalnym uobecnie-

niem Jezusa Chrystusa Głowy i Pasterza » ” (TE 2). Ta ścisła ontolo-

giczna więź kapłana z Chrystusem przybiera w płaszczyźnie egzy-

stencjalnej postać przyjaźni i miłości, zgodnie ze słowami samego Pa-

na, wypowiedzianymi w Wieczerniku: „Już was nie nazywam słu-

gami […], ale nazwałem was przyjaciółmi” (J 15, 15). „Bez tej « przy-

jaźni » trudno byłoby pomyśleć, iż zawierzył nam po apostołach Sa-

krament swojego Ciała i krwi, Sakrament swej odkupieńczej śmierci

i zmartwychwstania, abyśmy sprawowali ten niepojęty Sakrament

w Jego imieniu, co więcej: in persona Christi ” — pisał Jan Paweł II do

kapłanów na Wielki Czwartek 1988 roku 4 .

———————

4 List Ojca Świętego Jana Pawła II do kapłanów na Wielki Czwartek 1988 roku , nr 6.

Kapłańska spowiedź

125

Kapłan Chrystusowy przeżywa ten związek ze swoim Mistrzem

przede wszystkim jako miłość i przyjaźń doznawaną, w następstwie

której zdolny jest do świadczenia pasterskiej miłości i przyjaźni, tak

w wymiarze wertykalnym, jak i horyzontalnym. Miłość kapłana do

ludzi powierzonych jego kapłańskiej pieczy ma być na wzór Dobre-

go Pasterza (por. J 10, 11-17) 5 . W tym kontekście szczególnego zna-

czenia nabiera sakrament pokuty przeżywany przez kapłana jako

penitenta. Misterium kapłaństwa i kapłana zawiera się w tym, że z

jednej strony jest on uosobieniem Chrystusa — Boga Świętego, a z

drugiej — człowiekiem grzesznym i z tej racji podlegającym surow-

szym sankcjom w myśl słów: „Komu wiele dano, od tego wiele

wymagać się będzie” (Łk 12, 48). Grzech bowiem jako „akt wolności

człowieka” (por. RP 14), zwłaszcza grzech śmiertelny, jest dobro-

wolnym i świadomym odrzuceniem Boga, Jego prawa, ofiarowane-

go jako przymierze miłości, a zarazem zwróceniem się bądź to do

samego siebie, bądź do jakiejkolwiek rzeczywistości stworzonej,

także intencjonalnej (por. RP 17). Jest to zerwanie życiodajnej łącz-

ności z Bogiem, rodzaj samobójstwa duchowego. W tym sensie ka-

płan, który dopuszcza się grzechu śmiertelnego staje się kimś naj-

bardziej paradoksalnym z ludzi. Staje się sprzecznością sam w sobie

i jest istotą najbardziej godną pożałowania.

Nikt, kto utracił życie, nie jest w stanie przywrócić sobie życia

ani fizycznego, ani duchowego. Kapłan, choć jest urzędowym dys-

ponentem łaski przebaczenia i pojednania, sam z niej skorzystać nie

może. Nie może sam sobie udzielić przebaczenia grzechów i przy-

wrócić życia duchowego. Może to uczynić tylko Chrystus przez po-

sługę innego kapłana. W tym objawia się Jego miłosierdzie, które

jest szczególną postacią stwórczej i odkupieńczej miłości, pochylają-

cej się nad człowiekiem uwikłanym w zło (por. DiM 6). Odkrycie

miłosierdzia Boga, objawiającego się w Chrystusie odpuszczającym

———————

5 Zob. W. Słomka, Oblicza kapłańskiej miłości , w: Kapłan pośród ludu kapłańskiego

(„Homo meditans”, t. 14), red. W. Słomka, J. Misiurek, Lublin 1993, s. 33-41.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: