Jean Vanier , Wspólnota miejscem radości i przebaczenia.pdf

JEAN VANIER

WSPÓLNOTA MIEJSCEM RADOŚCI I PRZEBACZENIA

EDITIONS DU DIALOGUE SOCIETE D'EDITIONS

INTERNATIONALES PARIS 1985

SPIS TREŚCI

WSTĘP DO WYDANIA POLSKIEGO .................................................

WSTĘP .................................................................................................

I. JEDNO SERCE, JEDNA DUSZA, JEDEN DUCH

Poczucie przynależności ........................................................................

Dążenie ku celom wspólnoty .................................................................

Od „wspólnota dla mnie" do „ja dla wspólnoty" ......................................

Sympatie i antypatie ..............................................................................

Przebaczenie w samym sercu wspólnoty ................................................

Bądź cierpliwy ......................................................................................

Wzajemne zaufanie ...............................................................................

Każdy ma prawo być sobą .....................................................................

Zostaliśmy wezwani razem tacy, jacy jesteśmy .....................................

Podziel się swoją słabością ....................................................................

Wspólnota — żywym ciałem .................................................................

Wprowadzenie w czyn otrzymanego daru .............................................

Tajemnica osoby ....................................................................................

II. „POŁĄCZ SIĘ"..............................................................................

Uznanie utworzonych przez Boga więzi.................................................

Jesteś odpowiedzialny za twoją wspólnotę..............................................

Pierwsze wezwanie: doświadczenie pokoju ...........................................

„Porzuć twego ojca, twą matkę, twoją kulturę" .......................................

Zaangażowanie się..................................................................................

Małżeństwo i wspólnota .........................................................................

Narodziny nadziei .................................................................................

Inne drogi .............................................................................................

Ci, którzy mają trudności .......................................................................

Przynależność do dwóch wspólnot .........................................................

III. WZRASTANIE............................................................................

Wspólnota wzrasta jak dziecko ..............................................................

Od bohaterstwa do codzienności .............................................................

Uświadomienie intelektualne ................................................................

Od monarchii do demokracji ..................................................................

Otwarcie się wobec własnej dzielnicy i wobec świata ..

Próba: etap w procesie rozwoju..............................................................

Napięcia ................................................................................................

Oddalenie brata lub siostry.....................................................................

100

Rola spojrzenia z zewnątrz.................................................................

103

Władza zewnętrzna................................................................................

104

Rozwój osobisty i rozwój wspólnoty......................................................

106

Rozczarowania .....................................................................................

109

Dojrzałość ............................................................................................

111

Starość .................................................................................................

113

Potrzeba wzorów ...................................................................................

114

Modlitwa, służba i życie we wspólnocie.................................................

115

Od ofiarności do gotowości słuchania biednych .....................................

116

Oznaki z drowia wspólnoty ....................................................................

117

Otworzyć się wobec innych ...................................................................

118

Orientacja wierności ..............................................................................

123

Ekspansja życia ..........................................................................'. .........

127

Ekspansja i wzrastanie...........................................................................

130

Narodzona z rany...................................................................................

130

Rola Opatrzności ..................................................................................

131

Grzech bogacenia się.............................................................................

133

Ryzyko związane z rozwojem ................................................................

134

Byłem przybyszem, a przyjąłeś mnie .....................................................

136

Bądź więc gorliwy i nawróć się .............................................................

137

IV. CHLEBA NASZEGO POWSZEDNIEGO DAJ

NAM .................................................................................................... 141

Wzrost potrzebuje pożywienia .............................................................. 143

Codzienna manna .................................................................................. 145

Czas podziwu ....................................................................................... 147

Potwierdzające spojrzenie z zewnątrz..................................................... 149

Chleb słowa........................................................................................... 150

Odprężnie i wypoczynek........................................................................ 152

Pokarm dla umysłu ............................................................................... 155

Pokarm dla wzrostu ............................................................................... 156

Przyjaciel ............................................................................................. 157

Współuczestnictwo................................................................................ 158

Spojrzenie ubogiego .............................................................................. 159

Osobista modlitwa ................................................................................ 162

Stawać się chlebem ............................................................................... 167

Modlitwa wspólnoty a Eucharystia......................................................... 169

V. WŁADZA I I N N E DARY ............................................................ 171

Władza.................................................................................................. 173

Misja, która pochodzi od Boga .............................................................. 173

Być sługą .............................................................................................. 175

Być zawsze ufnym ................................................................................ 177

Niebezpieczeństwo pychy...................................................................... 178

Sługa najmniejszych .............................................................................. 180

Podział odpowiedzialności .................................................................... 180

Nie trzeba się chować ........................................................................... 186

Osobisty kontakt.................................................................................... 187

Różne postawy wobec władzy ............................................................... 190

Znak przebaczenia ................................................................................ 194

Dźwiganie ciężaru wspólnoty ................................................................ 195

Dar pasterza ......................................................................................... 198

Wzajemne uczestniczenie w darach........................................................ 205,

Gotowość słuchania............................................................................... 207

Rozeznanie ........................................................................................... 207

Wierność .............................................................................................. 207

Podziw ................................................................................................. 208

Wspólnoty mieszane.............................................................................. 210

Anty-dar................................................................................................ 213

Dar słowa .............................................................................................. 214

Gotowość służenia................................................................................. 214

Dar biednych ......................................................................................... 215

VI. PRZYJMOWANIE ....................................................................... 219

Przyjmowanie ....................................................................................... 221

Kto przyjmuje?...................................................................................... 223

Ryzyko........................................................ - ....................................... 224

Prawdziwe i fałszywe przyjmowanie…………………………………… 224

Pojęcie Opatrzności ............................................................................... 225

Pierwszy gest………………………………………………………………….226

Przyjmowanie osób społecznie niedostosowanych................................... 226

Niedostosowani wewnątrz wspólnoty...................................................... 233

Przyjmowanie a walka ............................................................................ 234

Przyjmowanie jako służba ...................................................................... 234

Koniecz ność wspólnot przyjmujących..................................................... 235

VII. SPOTKANIA............................................................................... 237

Spotykamy się, aby się dzielić ................................................................ 239

Świętespotkanie..................................................................................... 241

Darspotkania ......................................................................................... 241

Prowadzenie spotkania .......................................................................... 244

Rozeznanie wspólnotowe ....................................................................... 246

VIII. CODZIENNOŚĆ....................................................................... 249

Życie dniem powszednim ...................................................................... 251

„Duchowość ruchu" i „duchowość koła" ................................................ 252

Prawamaterii ........................................................................................ 254

Miłość i ubóstwo ................................................................................... 255

Rytmcodzienności ................... :............................................................ 258

Polityczny wymiar wspólnoty................................................................. 260

IX. ŚWIĘTO ....................................................................................... 265

Święto sercem wspólnoty ....................................................................... 267

Posiłki.................................................................................................... 273

Organizowanie święta ............................................................................ 277

„Zaproszeni na gody" ............................................................................ 279

ZAKOŃCZENIE....................................................................................

281

POSŁOWIE .......................................................................................... 287

WSTĘP DO WYDANIA POLSKIEGO

Z dużą radością przyjąłem wiadomość o projekcie wydania mojej książki w języku polskim. Kilkakrotnie byłem w

Polsce i poczytuję sobie za szczęście, iż mogłem się modlić przed cudownym obrazem Matki Bożej na Jasnej Górze. Moje

podróże były głównie związane z powstającymi wspólnotami WIARA I ŚWIATŁO, które wyrastają w Polsce jak „grzyby po

deszczu" i zajmują się między innymi osobami upośledzonymi zarówno fizycznie, jak i umysłowo.

Książka ta jest wynikiem niemal dwudziestoletniego doświadczenia w ARCHE, gdzie żyjemy we wspólnotach z ludźmi

upośledzonymi umysłowo i staramy się tworzyć wspólny dom. Aktualnie, w Polsce zapewne trudno byłoby utworzyć

wspólnoty podobne do ARCHE; wymagają one bowiem dużych inwestycji finansowych i odpowiednich struktur. Wydaje się

jednak, że ludzie w tym kraju jakby na nowo odkrywają i przeżywają rozmaite formy wspólnot parafialnych, rodzinnych czy

przyjacielskich i że wspólnoty te są w stanie podjąć zadania wobec osób upośledzonych oraz odnaleźć w nich źródło życia.

Doświadczenia w ARCHE przekonały nas, że jeśli z uwagą wsłuchujemy się w wołanie ubogich i potrzebujących, to

pod ich wpływem zmieniamy się sami. Ukazują nam oni Chrystusa, pozwalają dotrzeć do samej istoty Ewangelii i Kościoła —

mistycznego Ciała Jezusa Chrystusa.

Życie w ARCHE i we wspólnotach WIARA I ŚWIATŁO ukazuje siłę i głęboką prawdę, słów Jezusa: „Jeśli kto chce iść

za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje! Bo kto chce zachować swoje

życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, ten je zachowa" (Łk 9, 23-24).

Jean VANIER Trosły-Arche, 3 maja 1984

WSTĘP

Dawniej ludzie żyli w grupach homogenicznych, wszyscy w mniejszym lub większym stopniu wywodzili się z jednej

rodziny, mieli wspólne korzenie. W grupach takich, jak szczep czy wioska, mówili tym samym językiem, żyli tymi' samymi

obrzędami i tradycjami, mieli ten sam styl życia i uznawali tę samą władzę. Tę solidarność mieli we krwi, a zarazem wynikała

ona z konieczności współpracy przy wytwarzaniu dóbr potrzebnych do życia i przy obronie przed atakami nieprzyjaciół oraz

naturalnymi niebezpieczeństwami. Między ludźmi tej samej grupy istniała jedność, która sięgała korzeniami w głąb ich

podświadomości.

Czasy się zmieniły. Współczesne społeczeństwo powstało w wyniku dezintegracji tych mniej lub bardziej naturalnych

czy rodz innych ugrupowań. Ci, którzy teraz żyją w jednej miejscowości, nie stanowią już części jednorodnej grupy. M iasta, a

w niedługim czasie dotknie to również i wsie, składają się z sąsiadów, którzy nic o sobie nie wiedzą. Każdy ze strachu zamyka

się w czterech ścianach własnego domu. Nie ma już ludzkiej wspólnoty na ulicach, w dzielnicy czy we wiosce. Wymieszanie

się ludów, religii i filozofii wynika z ruchliwości osadnictwa.

Taki stan rzeczy rodzi gorzej lub lepiej znoszoną samotność. Rodzina, ograniczona częstokroć do małżonków i dzieci,

nie może już sama sobie wystarczyć. Poszukuje się zatem przyjaciół. Osoba ludzka nie może żyć na samotnej wyspie;

potrzebuje towarzyszy, przyjaciół, aby z nimi podzielać te same poglądy i ideały oraz dokonywać ich wymiany. Dlatego

niektóre osoby łączą się w grupy, ale nie w ramach dzielnicy, czy nawet w ramach rodziny (bracia, siostry, wujowie, ciotki),

lecz w oparciu o sympatię, o wspólne przekonania, o podobną wizję człowieka i społeczeństwa lub też wokół wspólnych

zainteresowań. Niektórzy, tworzący podobne grupy spotykają się od czasu do czasu, inni mieszkają razem. Opuszczają oni

swoje dotychczasowe środowisko, krewnych, może nawet i pracę, aby żyć z innymi, we wspólnocie, według nowych

kryteriów i wyobrażeń.

Jednocześnie chcą oni dawać świadectwo tym wartościom wobec społeczeństwa; sądzą, że są w stanie głosić światu

dobrą nowinę, która w większym stopniu przynosi szczęście, prawdę i pełnię życia. Pragną stać się zaczynem ludzkiej

społeczności. Chcą pracować dla pokoju i sprawiedliwości wśród wszystkich ludzi i wszystkich narodów.

Niektóre z tych grup są bardziej nastawione na działanie, na pracę czy walkę. Stosunki międzyludzkie w nich układają

się nie tyle na płaszczyźnie rodzinnej, jak pomiędzy braćmi, lecz na poziomie koleżeństwa, jak między towarzyszami wspólnej

pracy czy walki. W tym celu jednoczy się swoje zdolności działania.

Inne ugrupowania kładą większy nacisk na sposób życia, na jakość relacji pomiędzy członkami i na włączanie się do

wspólnoty niż na to, co należałoby zrobić. Ich działalnością, jeśli tak można powiedzieć, jest świadectwo życia i życzliwość

przyjęcia.

Mamy zatem dwa bieguny wspólnoty: z jednej strony cel, który pociąga i jednoczy, ośrodek zainteresowania, motywacje

życia wspólnego oraz z drugiej strony przyjaźń, która łączy osoby, poczucie przynależności do grupy, solidarność, relacje

międzyludzkie.

W istocie rzeczy, każde ugrupowanie ma wielorakie cele, podobnie jak i liczne sposoby widzenia solidarności oraz

poczucia przynależności.

W książce tej termin „wspólnota" ogranicza się głównie do ugrupowań ludzi, którzy opuścili swoje dotychczasowe

miejsce przebywania, aby zamieszkać pod jednym dachem z innymi, tworzyć pomiędzy sobą relacje międzyosobowe, żyć i

pracować według nowej wizji osoby ludzkiej oraz jej stosunków z bliźnimi i z Bogiem. Jest to znaczenie bardzo wąskie. Inni,

być może, nadadzą temu słowu znaczenie o wiele szersze.

Niniejsza książka jest skierowana zwłaszcza do tych, którzy żyją lub chcą żyć we wspólnocie, jednak można w niej

znaleźć sporo uwag dotyczących również życia rodzinnego. Dwa zasadnicze elementy życia wspólnotowego faktycznie w nim

się mieszczą, a więc relacje międzyludzkie, poczucie przynależności i fakt wspólnego nastawienia na jakiś cel oraz

świadectwo życia.

Niektóre stronice tej książki mogą też się stosować do osób, które nie mieszkają razem, lecz spotykają się regularnie,

aby dzielić się swoim ideałem, wspólnie się modlić lub działać, i między którymi powstaje głęboka więź.

Oczywiście, prawie wszystko to, o czym tutaj mówię, jest wynikiem mojego codziennego doświadczenia we wspólnocie

ARCHE, w której żyję od czternastu lat. Ogromnie dużo nauczyłem się również odwiedzając inne wspólnoty ARCHE,

rozsiane po całym świecie, oraz słuchając innych osób, które żyją we wspólnocie.

Wspólnoty ARCHE mają specyficzne nastawienie, a mianowicie usiłujemy w nich żyć razem z osobami upośledzonymi

umysłowo. Chcemy im oczywiście pomóc w rozwoju i w osiąganiu jak największej samodzielności, ale zanim zaczniemy coś

„robić dla nich", chcemy „z nimi być". Szczególny dramat osoby upośledzonej umysłowo, jak zresztą każdej osoby

pozostającej na marginesie społeczeństwa, polega na poczuciu wyłączenia, pozbawienia wartości i miłości. Właśnie poprzez

życie codzienne, poprzez miłość, której to życie codzienne jest wyrazem, upośledzony umysłowo zaczyna stopniowo

odkrywać, że posiada jakąś wartość, że jest kochany i godny miłości.

ARCHE zapoczątkowałem w roku 1964, kiedy to zapragnąłem żyć intensywniej Ewangelią i pełniej naśladować Jezusa

Chrystusa. Każdy dzień odkrywał mi coraz bardziej, na ile życie chrześcijańskie powinno rozwijać się przez zaangażowanie w

życie wspólnoty i na ile życie wspólnotowe, aby mogło się pogłębiać, potrzebuje wiary i miłości Chrystusa oraz obecności

Ducha Świętego. Wszystko, co tu przedstawiam na temat życia wspólnoty, wypływa z mojej wiary w Jezusa.

Nie znaczy to, że życie wspólnotowe nie jest możliwe poza chrześcijaństwem. Jestem daleki od takiego stwierdzenia.

Byłoby ono przeciwne wszelkiemu ludzkiemu doświadczeniu, a nawet zdrowemu rozsądkowi. Gdy ludzie dla jakiegokolwiek

powodu łączą się w grupę, powstaje jakaś forma wspólnoty. Jednak posłannictwo Jezusa zachęca Jego uczniów do wzajemnej

miłości i do życia we wspólnocie.

Znając wiele osób zainteresowanych wspólnotą i nowymi sposobami życia, zdaję sobie sprawę z istniejącej nie-

znajomości spraw dotyczących tych form życia. Wielu, jak się wydaje, sądzi, że wystarczy umieścić pod jednym dachem

kilka osób, które „prawie" się rozumieją albo są przejęte tym samym ideałem, aby powstała wspólnota. Skutek tego jest

czasem fatalny. Życie we wspólnocie nie składa się ani tylko ze spontaniczności, ani tylko z zachowania przepisów prawnych.

Istnieją określone i konieczne warunki pozwalające życiu wspólnoty się pogłębiać i rozwijać poprzez momenty kryzysów,

napięć oraz poprzez „dobre chwile". Jeśli tych warunków nie ma, mogą nastąpić wszelkiego rodzaju odchylenia, które

stopniowo spowodują śmierć wspólnoty albo doprowadzą ją do śmierci duchowej, do „niewoli" jej członków.

W książce tej pragnąłbym wyjaśnić warunki konieczne do życia we wspólnocie. Została ona napisana nie jako teza czy

traktat o życiu wspólnoty, ale w formie migawkowych informacji. Są to ścieżki rozważań, jakie odkrywałem, nie w książkach,

ale w ż yciu codziennym. Przechodzą one poprzez moje własne pomyłki, moje porażki i błędy, poprzez natc hnienia

pochodzące od Boga, a również od moich braci i sióstr, poprzez chwile zacieśniającej się między nami jedności, a także

poprzez napięcia i cierpienia. Życie we wspólnocie jest cudowną przygodą. Pragnę, aby wielu ludzi mogło przeżyć tę

przygodę, która ostatecznie jest wewnętrznym wyzwoleniem: jest wolnością kochania i bycia kochanym.

JEDNO SERCE, JEDNA DUSZA, JEDEN DUCH

W naszych czasach, kiedy miasta uległy depersonalizacji i wpływają na zanik życia osobowego, wielu ludzi poszukuje

wspólnoty, zwłaszcza gdy czują się osamotnieni, zmęczeni, słabi i smutni. Dla niektórych samotność staje się nie do

zniesienia, jest przedsmakiem śmierci. Wspólnota wydaje się wtedy cudownym miejscem serdecznego przyjęcia i dzielenia się

z innymi.

Jednak, z innego punktu widzenia, wspólnota to miejsce straszne. To miejsce ujawnienia się naszych ograniczeń i na-

szego egoizmu. Kiedy zaczynam na stałe przebywać z innymi, odkrywam moją nędzę i moje słabości, moją niezdolność do

porozumienia się z niektórymi ludźmi, moje zahamowania, zamęt w sferze uczuciowej i seksualnej, moje pragnienia, które

zdają się być nienasycone, moje frustracje, zazdrości, nienawiści i chęć niszczenia. Dopóki byłem sam, mogłem wierzyć, że

wszystkich kocham; teraz, będąc z innymi, zdaję sobie sprawę, jak bardzo jestem niezdolny do miłości, jak bardzo odmawiam

innym prawa do życia. A skoro jestem niezdolny do miłości, to co dobrego we mnie pozostaje? Nie ma nic prócz ciemności,

rozpaczy i trwogi. Miłość staje się złudzeniem. Jestem skazany na samotność i śmierć.

Życie we wspólnocie jest bardzo przykrym ujawnieniem ograniczeń, słabości i ciemności mojego „ja"; często nie-

oczekiwanym ujawnieniem ukrytych we mnie potworów. A jako takie staje się trudne do przyjęcia. Bardzo szybko staramy się

te potwory odsunąć, ponownie je ukryć lub zaprzeczyć ich istnieniu, albo uciekamy od życia we wspólnocie i od kontaktu z

innymi, albo też oskarżamy innych i mieszkające w nich potwory.

Jeżeli jednak przyjmiemy, iż te potwory w nas się znajdują, możemy pozwolić im wyjść na wierzch i je ujarzmić. Na tym

polega wzrastanie ku wyzwoleniu.

Jeżeli zostaliśmy przyjęci z naszymi ograniczeniami, a również z naszymi uzdolnieniami, to wspólnota staje się

stopniowo miejscem wyzwolenia. Kiedy odkrywamy, że jesteśmy akceptowani i kochani przez innych, sami siebie lepiej

akceptujemy i kochamy. Wspólnota staje się miejscem, gdzie można być sobą bez lęku i bez skrępowania. W ten sposób życie

wspólnotowe pogłębia się we wzajemnym zaufaniu do siebie wszystkich członków.

Wtedy to straszne miejsce staje się miejscem życia i wzrostu. Nie ma nic piękniejszego niż wspólnota, gdzie ludzie

zaczynają się rzeczywiście kochać i wzajemnie sobie ufać. „O jak dobrze i jak miło, gdy bracia mieszkają razem; jest to jak

wyborny olejek na głowie, który spływa na brodę na brodę Aarona" (Ps 133).

Nigdy dobrze nie rozumiałem tych słów odnoszących się do brody Aarona, prawdopodobnie dlatego, że nigdy nie

nosiłem brody. Ale jeżeli olejek spływający na brodę powoduje tak zadziwiające uczucie jak życie we wspólnocie, musi to być

cudowne.

Życie we wspólnocie jest miejscem, gdzie się odkrywa głęboką ranę własnego bytu, uczy się ją przyjmować i wyraża się

na nią zgodę. Mogą to być początki odrodzenia. Tak, nasze narodziny zaczynają się od tej rany.

POCZUCIE PRZYNALEŻNOŚCI

Kiedy widzę afrykańskie wioski, uświadamiam sobie, że dzięki obrzędom i tradycjom żyją one głęboko życiem wspól-

noty. Każdy ma poczucie przynależności do innych: ten, kto pochodzi z tej samej grupy etnicznej czy tej samej wioski, jest

naprawdę bratem. Pamiętam, jak biskup Agre z Manu spotkał się z celnikiem na lotnisku w Abidżanie; ucałowali się jak

bracia, ponieważ byli z jednej wioski. W jakiś sposób należeli do siebie. Afrykanie nie potrzebują mówić o wspólnocie — oni

ją mocno przeżywają.

Mówiono mi, że australijscy tubylcy nie kupują żadnych dóbr materialnych oprócz samochodów, które umożliwiają im

odwiedzanie braci. Jedyną rzeczą ważną są dla nich więzy braterstwa, które starannie pielęgnują. Podobno istnieje między

nimi taka jedność, że wiedzą, kiedy ktoś z nich umiera; czują to w swym wnętrzu.

Rene Lenoir w swojej książce Les Exclus („Wyłączeni" - Wyd. Le Seuil, Paryż 1974.) opowiada o Indianach

kanadyjskich: jeżeli grupie dzieci obieca się nagrodę dla tego, który pierwszy odpowie na pytanie, wtedy razem zaczynają się

zastanawiać i po uzgodnieniu odpowiedzi wykrzykują ją jednym głosem. Byłoby bowiem niedopuszczalne, aby jeden wygrał,

a większość przegrała; ten, kto by wygrał, odłączyłby się od reszty braci. Wygrałby nagrodę, ale utraciłby solidarność.

Nasza zachodnia cywilizacja jest cywilizacją współzawodnictwa. Już w szkole dziecko uczy się „wygrywać"; rodzice są

zachwyceni, kiedy jest prymusem. Indywidualistyczny postęp materialny i pragnienie awansu dla zdobycia większego prestiżu

wzięły górę nad poczuciem jedności, współczucia i przynależności do wspólnoty. Ideałem stało się życie mniej lub więcej

samotne, w swym własnym domku z umieszczonym na drzwiach napisem „zły pies"; życie pozwalające zazdrośnie strzec

posiadanych dóbr oraz starać się o zdobycie nowych. Ponieważ Zachód zatracił sens wspólnoty, tu i ówdzie wyrastają małe

grupy próbujące odnaleźć to, co zostało zgubione.

Wiele możemy nauczyć się od Afrykanów i Indian, Przypominają nam oni, że najistotniejsze we wspólnocie jest

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: