ISLAM PRZECIW RESZCIE ŚWIATA.pdf

Islam przeciw reszcie świata

Autor tekstu: Andrzej Koraszewski

N iedawno Mark Lilla na łamach NYT po raz kolejny rozważał problem konfliktu między

islamem a resztą świata. [1]

Właściwie jest tu tylko jedno ważne pytanie, czy istnieje jakakolwiek strategia obcowania

ze zbiorowym obłędem, która może być skuteczna i przynieść nadzieję na pokojowe współżycie

islamu ze światem?

Przez dwa stulecia, od rewolucji amerykańskiej do upadku Związku Radzieckiego - pisze

Lilla — dyskusje polityczne toczyły się wokół polityki. Rewolucje, klasy społeczne,

sprawiedliwość społeczna, niepodległość - to były sprawy, o które się spierano. Dziś wracamy

do sporów, które porzuciliśmy w XVI wieku — spieramy się o objawienie, czystość dogmatów i

bożą służbę. Nie bardzo wiadomo jak rozmawiać z dyplomatą kraju (czasem dysponującego już

bombą atomową, a czasem tylko obozami szkoleniowymi dla terrorystów), gdy ten odwołuje

się do bezpośrednich poleceń Najwyższego. Na domiar złego w świecie zachodnim również

rosną szeregi maniaków, którzy nawet jeśli osobiście nie słyszą głosów z płonącego krzaka, to

płoną podziwem dla gorejących kaznodziejów.

Jak informują nas psychiatrzy, przekonywanie chorego z urojenia, że żadnych głosów nie

słyszy, nie jest skuteczne (a nawet może być nie całkiem prawdziwe, gdyż mózg potrafi

produkować całkiem solidne omamy). Tak czy inaczej, pisze Lilla, ktokolwiek sądzi, że religijny

fanatyzm jest już tylko historią, jest w błędzie.

Prezydent Iranu, Mahumoud Ahmadinedżad wezwał niedawno prezydenta Georga Busha,

by ten podporządkował swoje działania wskazówkom świętych proroków, a więc Abrahama,

Izaaka, Jakuba i Jezusa (niech spoczywa w pokoju), iżby spełniła się ich obietnica i by

sprawiedliwi rządzili na Ziemi. Czytając taki list, czujemy się jak uczeni odczytujący hieroglify

sprzed tysiącleci. Tym niemniej, stwierdza Mark Lilla, to my mamy problem, a nie prezydent

Iranu.

Przez dwa stulecia byliśmy przekonani, że znajdujemy się na jednokierunkowej drodze ku

nowoczesnej, świeckiej demokracji i że na tej drodze, prędzej czy później, wszyscy będą

musieli się znaleźć. Nadal wierzymy w procesy modernizacyjne i jesteśmy przekonani, że inni

ociągają się jeszcze z powodu biedy i fatalnych konsekwencji niedawnego przecież

kolonializmu. „Islamiści — czytamy w eseju Marka Lilla — nawet ci dobrze wykształceni, jawią

się nam przede wszystkim jako sfrustrowani, irracjonalni przedstawiciele, sfrustrowanych,

irracjonalnych społeczeństw. Można powiedzieć, że jesteśmy po drugiej stronie rzeki. Kiedy

obserwujemy drugi brzeg jesteśmy zdumieni, ponieważ mamy zaledwie odległe wspomnienie

tego rodzaju myślenia."

W nadwiślańskim kraju moglibyśmy powiedzieć, że dla jednych odległe, a dla innych

całkiem bliskie, ale nie w tym sprawa. Zrozumienie istoty dzielących nas różnic jest

najistotniejszym problemem politycznym naszych czasów - twierdzi amerykański

intelektualista. Kto wie, może powinniśmy rozpocząć poszukiwania od namysłu nad historią

własnej politycznej teologii, która nie umarła wraz z początkiem nowoczesnej nauki, ani wraz z

Oświeceniem, czy wraz z amerykańską i francuską rewolucją. Po pierwszej wojnie światowej

byliśmy świadkami zwrotu oraz poszukiwań teologicznych usprawiedliwień dla najbardziej

obrzydliwych ideologii - nazizmu i komunizmu. Polityczny mesjanizm tych ideologii posługiwał

się swoją własną teologią, wbrew pozorom podobnie irracjonalną do politycznej teologii

odwołującej się do objawienia.

Wcześniej jednak chrześcijańska polityczna teologia została na całe szczęście, dzięki

Lutrowi i Kalwinowi, pozbawiona swojej jednolitości. Podczas Reformacji wyłoniły się dziesiątki

kościołów i sekt chrześcijańskich, które łączyły się z władzą świecką, chętnie sięgającą po

niezależność. Podsycane politycznymi ambicjami wojny religijne trwały przez sto pięćdziesiąt

lat. Z maniacką furią wszyscy mordowali wszystkich w imię jedynej prawdy objawionej przez

lokalnego proroka. Trudno się dziwić, że kiedy w 1651 roku Hobbes opublikował Lewiatana ,

jego idee przemówiły do wielu. Jak pisze Lilla: „Hobbes wiedział, że nie da się odrzucić wiary w

boskie objawienie, wszystko co możliwe, to podkopanie zaufania do proroków mówiących o

polityce w imieniu Boga." Odtąd myślenie polityczne nie miało być wykładnią boskich intencji,

Racjonalista.pl

Strona 1 z 6

ale miało tak koncentrować się na wierzących, aby ci przestali wyrządzać sobie krzywdę.

Hobbes nie był ani liberałem, ani demokratą, jego myśli miały jednak ogromny wpływ na

pojawienie się liberalizmu. „Aby uciec od destrukcyjnej pasji mesjanistycznej wiary, polityczna

teologia skoncentrowana na Bogu została zastąpiona polityczną filozofią skoncentrowaną na

człowieku. Był to początek Wielkiego Rozdzielenia."

Idee liberalnej demokracji zaczęły wchodzić w głęboki kryzys z początkiem XX wieku. Jej

przeciwnicy szukali inspiracji poza religią. Ernst Bloch na przykład dostrzegał związki między

mesjańska nadzieją a rewolucyjnym gwałtem. Słynne było jego oświadczenie „ubi Lenin, ibi

Jerusalem" — gdzie Lenin tam Jerozolima. Innych bardziej pociągała mesjańska retoryka

nazizmu i tu mieliśmy takie przykłady jak luterański teolog Emmanuel Hirsch, dla którego

przejęcie władzy przez nazistów oznaczało zwycięstwo białej rasy „której Bóg powierzył

odpowiedzialność za historię ludzkości".

Nieustanne odradzanie się politycznej teologii przypomina, że ten rodzaj myślenia nie

jest związany z jedną kulturą czy z jedną religią, jest odwieczną skłonnością umysłu, ku której

skłania się każdy, kto zaczyna szukać świętej legitymacji dla politycznego porządku na ziemi.

Co więcej, ta polityczna teologia jest przyjmowana nawet w sytuacjach, kiedy siły modernizacji

i demokratyzacji wydają się być nieodparte.

Żyjemy w świecie — pisze Mark Lilla — w którym miliony ludzi, w szczególności w orbicie

religii muzułmańskiej, głęboko wierzy, że Bóg objawił prawa rządzące ludzkimi sprawami. Nie

umiemy z nimi rozmawiać, jeśli nie zrozumiemy dzielącej nas przepaści. Porozumienie na bazie

jakichś wspólnych zasad nie jest możliwe i musimy to zaakceptować.

Co w tej ponurej sytuacji można zrobić? Przede wszystkim musimy zaakceptować fakt, iż

miliony muzułmanów mieszkających w zachodnich krajach nie mieszczą się w realiach

politycznych, które nie odwołują się do uznawanego przez nich objawienia.

Osobiście jestem tu wystraszony jego propozycją obniżenia naszych standardów, gdyż w

konsekwencji oznaczają one rezygnację z egzekwowania prawa. Mark Lilla przyznaje, że nie

jest to wesoła wiadomość. Równocześnie wyraża nadzieję, że materialny dobrobyt (ów

znienawidzony przez wszelki kler konsumeryzm) stanowić będzie skuteczną odtrutkę na jad

religijnego fanatyzmu. Niestety łatwiej wykształconemu lekarzowi skonstruować bombę niż

absolwentowi seminarium duchownego zaakceptować reguły zsekularyzowanego świata. Tym

niemniej, w miarę jak wzrasta klientela bardziej liberalnych wyznawców, pojawiają się również

bardziej liberalni kapłani. Spotykamy ich również w świecie muzułmańskim. Jednak historia

chrześcijańskiego świata przypomina, że im bardziej próbuje się dostosowywać biblijne prawdy

do coraz słabszych powodów trzymania się religii, tym głośniejsze stają się głosy

samozwańczych strażników religijnej czystości. Nieraz widzieliśmy jak próby liberalizujących

reform wywoływały gwałtowny wzrost mesjańskich pasji. To było zjawisko, które

obserwowaliśmy w Republice Weimarskiej i to jest to co obserwujemy w dzisiejszym islamie —

pisze Lilla.

Liberałowie (tacy jak np. nasz Frycz-Modrzewski) przegrywają częściej niż „odnowiciele"

tacy jak Luter czy Kalwin, którzy bynajmniej do liberałów nie należeli. Ich teologiczny

fundamentalizm mimo wszystko otwierał jednak nowe możliwości pogodzenia religii z nowymi

formami życia społecznego.

Mark Lilla wskazuje na kilka postaci z muzułmańskiego świata podejmujących taki

wysiłek. Wymienia tu prawnika z uniwersytetu w Kalifornii Khaleda Abou El Fadla czy

urodzonego w Szwajcarii profesora Tariqa Ramadana. Oczywiście możemy się długo

zastanawiać, czy w świecie islamu zaczęło się pojawiać zapotrzebowanie na jakąś formę

Reformacji i czy ci właśnie myśliciele są jej wczesnymi zwiastunami. „Jeśli nie możemy

spodziewać się masowego nawrócenia się na uznanie zasad Wielkiego Rozdzielenia (religii i

polityki — A.K.) — a nie możemy — pisze Mark Lilla — musimy nauczyć się patrzeć przyjaźnie

na te zmiany w muzułmańskiej teologii politycznej, które mogą ułatwić nasze współżycie."

Prezentując dylematy zarówno muzułmańskich imigrantów jak i zlaicyzowanego świata

chrześcijańskiego Lilla stwierdza, że naszym problemem jest umiejętność ograniczenia polityki

do ochrony obywateli przed wzajemnym wyrządzaniem sobie krzywdy.

W pewnym sensie fascynującą ilustracją do rozważań Marka Lilla był artykuł

opublikowany w NYT 30 sierpnia, opisujący totalne niepowodzenie posłanki do irackiego

parlamentu, młodej prawniczki Shath al-Musawi, która postanowiła działać na rzecz

złagodzenia nienawiści między społecznością sunnicką i szyicką w Iraku. Liczba ofiar z powodu

amerykańskiej interwencji stanowi zaledwie drobny ułamek liczby ofiar bestialskiej wojny

religijnej, jaka toczy się dziś w Iranie. Iracka posłanka w rozmowie z amerykańskim

dziennikarzem przypomina jak prezydent Bush obiecywał, że Irak będzie wolnym i

demokratycznym krajem i wybucha gorzkim śmiechem. Błyskawicznie podzieliliśmy się na

walczące ze sobą obozy — mówi. Wcześniej dzielnice mieszkaniowe były przemieszane, ludzie

byli sąsiadami, przyjaźnili się nie pytając, kto jest szyitą a kto sunnitą, teraz przynależność

religijna jest ważniejsza niż wszystko inne. Ludzie nie tylko przestali się ze sobą spotykać, ale

gotowi są wzajemnie się mordować. Próba wsparcia drogi do demokratycznego porządku

zmieniła się w piekło wojny religijnej. Ci, którzy próbują zasypać przepaść między walczącymi

ze sobą stronami, są narażeni bardziej niż ktokolwiek inny. Tu żadnej zapowiedzi Reformacji

islamu nie widać (a jeśli, to tylko w formie krwawego fermentu).

Większość mieszkańców Europy (i Ameryki) niewiele interesuje los mieszkańców

muzułmańskiego świata, ważny jest święty spokój, a ten może być zakłócony przez

terrorystów. W księgarniach amerykańskich ukazała się właśnie książka [2] Alana B. Kruegera ,

który próbuje odpowiedzieć na pytanie o ekonomiczne podłoże islamskiego terroryzmu.

Krueger, podobnie jak Lilla, pisze o rozpowszechnionych stereotypach o tym, że głównym

źródłem terroryzmu jest bieda i brak wykształcenia. Zarówno socjolodzy jak i politycy chętnie

powracają do mitu o przemocy wyrastającej z nierówności społecznych i niesprawiedliwości.

Starannie zebrane statystyki nie pozostawiają wątpliwości — terroryści wywodzą się z

szeregów inteligencji i to bardzo często z inteligencji wykształconej na Zachodzie. Badania

potwierdzają również, że wykształcona i stosunkowo dobrze sytuowana inteligencja krajów

muzułmańskich, jako klasa społeczna, w znacznym stopniu aprobuje i wspiera akcje

terrorystyczne.

Autor jest ekonomistą oraz doradcą amerykańskiej agencji rządowej zajmującej się

terroryzmem. Jego badania wydają się wskazywać na to, iż nie tyle bieda i brak wykształcenia

popychają do terroryzmu, ile życie w społeczeństwie nie mającym żadnej tradycji praw

obywatelskich i wolności politycznych. Krueger, znów podobnie jak Lilla, zastanawia się przede

wszystkim nad strategią obrony przeciw islamskiemu terroryzmowi. Jego zdaniem głównym

sojusznikiem terrorystów są zachodnie środki masowego przekazu, które wyolbrzymiając

każdy, najdrobniejszy atak, pomagają terrorystom osiągnąć ich cel, jakim jest wzbudzanie

strachu i destabilizacja gospodarki. Również agendom rządowym radzi koncentrować się

przede wszystkim na zapobieganiu ewentualnym atakom nuklearnym i biologicznym.

Autor przypomina również, że jest bardzo cienka granica między bojownikiem o wolność i

terrorystą i że George Washington był dla Brytyjczyków zwykłym terrorystą. Istotnie,

„terrorystami" byli i Nelson Mandela i Mahatma Gandhi, czy (dla niemieckich nazistów) cały

ruch oporu w okupowanych krajach. Myślę jednak, że w naszych czasach ta granica nie jest aż

tak cienka i fakt, że rzeczywiści terroryści zwracają się głównie przeciw cywilom pozwala ich

bez trudu zdefiniować. Jednocześnie warto pamiętać, że w swojej politycznej teologii świętych

wojen, są głęboko przekonani o tym, że są raczej bojownikami o wolność niż zwykłymi

bandytami. Tymczasem jednak nam, ich ofiarom, mimo najlepszych chęci trudno będzie uznać

szlachetność ich intencji.

Zarówno argumenty Marka Lilla, jak i Alana B. Kruegera są interesujące i ważne, ja

jednak gotów jestem wystąpić w roli obrońcy owego mitu o biedzie i braku edukacji jako

zasadniczym źródle, jeśli nawet nie samego terroryzmu, to frustracji, z której terroryzm ów się

rodzi. Tygodnik „Polityka" z 1 września br. opublikował artykuł Marii Amiri z Kabulu. Tytuł: „W

burce i na obcasach". W pierwszym akapicie czytamy: „Afganistan to dwa niezależne od siebie

światy — miasta i wieś — kierujące się odmiennymi prawami i obyczajami. W dużych

aglomeracjach kobiety walczą o swoje prawa. Są dobrze wykształcone i często pracują,

podobnie jak ich koleżanki w Europie i Ameryce." Opis tej drugiej, wiejskiej strony jest tu, jak

w większości doniesień docierających do prasy zachodniej, raczej skromny. Świat muzułmański

ma nie tylko o z górą sto lat zapóźnioną strukturę zatrudnienia w rolnictwie i poza rolnictwem,

nie tylko chory mechanizm urbanizacji (która głównie wchłania nadwyżki niewykwalifikowanej

biedoty ze wsi), ale również strukturę wykształcenia z okresu średniowiecza, gdzie przepaść

między cienką warstwą inteligencji a ludem przypomina różnice międzygatunkowe.

Muzułmański inteligent stoi zazwyczaj przed dylematem - uciec, zeuropeizować się, wyrzec się

swoich, albo zaakceptować fakt, że ci „moi" to głównie masa potwornie ciemnych istot, do

których żadna racjonalna myśl nie przemówi i tu mogę być kimś wyłącznie odwołując się do

Racjonalista.pl

Strona 3 z 6

najbardziej prymitywnego populizmu, do klanowych resentymentów i biblijnej retoryki.

Uciec, zeuropeizować się, nie jest łatwo. Na to może sobie pozwolić wybitny pisarz czy

naukowiec, który może sobie stworzyć swój świat w środowisku zawodowym i radzić sobie ze

stosunkowo rzadkimi w jego przypadku aktami upokorzenia, kiedy występuje anonimowo. Dla

większości te próby ucieczki połączone są z nieustannie ponawianym odrzuceniem. Mając

perspektywę odrzucenia przez obcych i perspektywę ostracyzmu wśród swoich, muzułmański

inteligent aż nazbyt często akceptuje, jeśli nawet nie korzenie swojej tradycji, to ponurą

rzeczywistość. Religia lub rewolucyjna ideologia daje poczucie wspólnoty, a bez niej grozi nam

szaleństwo.

Wraz z urbanizacją struktura społeczna ulega pogorszeniu. Wiejska biedota nie ma

umiejętności organizowania się i jest skutecznie kontrolowana przez kler i władze klanowe;

przeniesiona do miast staje się zbitą i łatwą do poderwania masą. Muzułmański inteligent,

podobnie jak wcześniej inteligent wschodnio-europejski, staje przed pokusą przyjęcia roli

bojownika takiej lub innej utopii. (Warto przypomnieć, że wierchuszka bolszewików to byli

dobrze wykształceni na Zachodzie inteligenci, a po kilku latach na placu boju pozostał ten z

lokalnego seminarium.)

Podobny mechanizm obserwowaliśmy wcześniej w Ameryce Łacińskiej i w Afryce. W

świecie muzułmańskim jednak siła religii i siła frustrującego mitu o złotym wieku, połączona z

fatalnym oddziaływaniem pseudopieniądza jakim jest petrodolar, wydaje się zmieniać pokusę

zostania bojownikiem utopii, w przeklęte fatum.

Alan B. Krueger zastanawia się nawet nad pytaniem, czy stawka na rozwój oświaty nie

powoduje niezamierzonego wzmocnienia grupy, dla której terroryzm stanowi osobliwą

atrakcję. Badania wydają się podsuwać taki wniosek. Podobnie jak łatwo udowodnić, że

laicyzacja wzmacnia radykalizm religijnych fundamentalistów.

Jeśli Mark Lilla całkowicie słusznie wzywa do uważnego przyjrzenia się własnej historii

odwoływania się do politycznej teologii, to być może warto również przyjrzeć się własnej

historii reform gospodarczych, które prowadziły do zasypania przepaści miedzy cienką warstwą

oświeconych a resztą społeczeństwa? Nie oświata, a przynajmniej nie sama oświata o tym

zadecydowała. Prawa obywatelskie i wolności polityczne rozpoczynały się od rozszerzania

swobód w handlu i zmian stanu posiadania różnych warstw społecznych. Reformacja

zwyciężyła tam i tylko tam, gdzie poprzedziło ją masowe przechodzenie na czynsze w

rolnictwie. Ostatecznie okazała się rewolucją społeczną przynoszącą prawa obywatelskie i

swobody polityczne mieszczaństwu oraz rozszerzenie praw ekonomicznych chłopów. To drugie

było mniej widoczne, ale ważniejsze, gdyż stanowiło bazę bardziej racjonalnej urbanizacji.

Reformacja, tam gdzie się ona udała, przynosiła nie tylko eksplozję oświaty (motywowanej

religijnie jako obowiązek samodzielnego studiowania Biblii), ale przede wszystkim, dzięki

większej swobodzie handlowej tworzyła nowe mechanizmy społecznego podziału pracy. Przez

stulecia obserwowaliśmy jak w chrześcijańskim świecie rośnie gospodarcza i militarna przepaść

między krajami protestanckimi i katolickimi (nie wspominając już o gospodarczym zagubieniu

całego prawosławia). Zarówno Rewolucja Francuska, jak później Rewolucja Październikowa

były utopijnymi i mało skutecznymi próbami dogonienia świata, który uciekł (a raczej

krwawymi wybuchami frustracji z powodu zapóźnienia) i widzieliśmy jak inteligenci podrywali

masy do walki o wolności, których ludowi nie zamierzali bynajmniej dawać. W Europie

Zachodniej różnice gospodarcze między krajami katolickimi i protestanckimi zatarły się

ostatecznie dopiero po drugiej wojnie światowej w wyniku reform wprowadzonych przez EWG

przekształconą z czasem w Unię Europejską. Główna trudność i główny wysiłek skierowany był

w tych reformach na zmuszenie elit krajów katolickich, aby przyznały elementarne swobody

ekonomiczne swoim własnym obywatelom.

Mark Lilla ma rację — nie rozumiemy zachowań ludzi na drugim brzegu, gdyż mamy

zaledwie mętne wspomnienie czasów, kiedy myśleliśmy i zachowywaliśmy się podobnie.

Oferujemy muzułmańskiemu światu demokrację, nie zdając sobie sprawy z tego, że cała

struktura społeczna tamtego świata oparta jest na innym racjonalizmie. Nie pamiętamy już, że

nasze swobody polityczne wyrosły z chronionych przez prawo swobód ekonomicznych i że

zniewolenie na samym dole drabiny społecznej powoduje zniewolenie całości.

Zachód oferując, a nawet zmuszając do wprowadzenia demokracji, łożąc ogromne sumy

na reformy oświatowe, łoży również ogromne pieniądze na podtrzymanie istniejącej struktury

społecznej w Trzecim Świecie.

Od dziesięcioleci Zachód nie tylko nie wspomaga, ale ostrzega i karze za wszelkie próby

powtarzania „błędów" amerykańskiej, europejskiej, japońskiej czy południowo-koreańskiej

polityki rolnej. Równocześnie w obliczu powtarzających się klęsk głodowych zasypuje Trzeci

Świat pomocą żywnościową, łożąc miliardy dolarów na dewastację tamtejszego rolnictwa,

wzmacniając najgorszy model urbanizacji w tych krajach jaki można sobie wyobrazić —

urbanizacji przez pauperyzację wsi. Nietrudno dostrzec, że kryje się tu nie tylko nieudolna chęć

pomocy ludziom dotkniętym klęskami głodu, ale iż jest to ważne narzędzie pozbywania się

własnych nadwyżek żywnościowych.

W sierpniu br. jedna z największych organizacji charytatywnych w Afryce — CARE -

odmówiła przyjęcia 45 milionów dolarów z amerykańskiego funduszu federalnego na zakup

amerykańskiej żywności. Przedstawiciele tej organizacji powiedzieli wprost: „Jeśli chcecie

pomagać, nie niszczcie tego, co próbujecie wesprzeć." Rząd amerykański kupuje subsydiowaną

żywność u amerykańskich farmerów, sprzedaje ją po dumpingowych cenach w krajach

Trzeciego Świata, a uzyskane w ten sposób pieniądze przeznacza na program zwalczania

ubóstwa w tych krajach. Oczywiście możemy znaleźć jeszcze bardziej paranoiczne formy

działania, jak np. uzbrojenie afgańskich talibów w najnowocześniejszą broń do walki z

Rosjanami i zdumienie, że na następnym etapie ta broń została użyta przeciw Amerykanom.

Wiele wpływowych organizacji charytatywnych broni jednak tej szaleńczej taktyki, ponieważ to

one dystrybuują dostarczaną żywność i do nich docierają pieniądze na programy zwalczania

ubóstwa. Były prezydent Jimmy Carter, który uważa, że należy dążyć do wzmocnienia

lokalnych rolników, nie jest zdziwiony tym oporem. Amerykańscy rolnicy są potężną grupą

nacisku, rząd ma tu również swoje interesy, ale zainteresowane zachowaniem obecnych metod

działania organizacje charytatywne „przemawiają z pozycji aniołów". (Czyli znów mamy

polityczną teologię, za którą kryją się brudne interesy.) Bill Gates i jego żona Melinda, którzy

są jeszcze bardziej krytyczni wobec amerykańskiej polityki pomocy krajom Trzeciego Świata

niż Jimmy Carter, założyli fundację na rzecz wspierania afrykańskich rolników. Wszystko to nie

może zastąpić wspierania polityki rolnej mogącej uczynić z rolników tych krajów warstwę

stanowiąca fundament społeczeństwa działającego w oparciu o prawa polityczne.

Najnowsza historia państw Azji południowo-wschodniej pokazuje jak wskazania Hobbesa

mogą być realizowane dziś. Reformy w Japonii, na Tajwanie, w Korei Południowej, a ostatnio

również w Chinach rozpoczynały się od przyznania swobód ekonomicznych i osłony ze strony

państwa, żeby ludzie nie zabijali się wzajemnie. Nieodmiennie zaczynano te reformy tam, gdzie

swobody ekonomiczne były najdłużej i najstaranniej blokowane, to znaczy na wsi. W krótkim

czasie wieś zaczęła dostarczać do miast nie zrozpaczonych nędzników, a dobrze

wykształconych młodych ludzi. Ponieważ jednak ci młodzi i dobrze wykształceni ludzie zaczęli

produkować coraz więcej rzeczy, które Zachód chciał kupować, więc zachodnim politykom

szybko przestało się to podobać. Woleliśmy dostarczać naszą broń talibom, (wcześniej jeszcze

zbroić Chomeiniego), wolimy dostarczać im naszą żywność, walczyć z ich ubóstwem i płacić na

programy wspierające oświatę. Dziwimy się, że są sfrustrowani, że do nas strzelają i że wolą

utopię, zamiast naszych dobrych rad.

Jako Polak niczemu się nie dziwię, ostatecznie z wszystkich krajów, w których zwyciężyła

Kontrreformacja, u nas było najwyraźniej widać, że szlacheccy demokraci walczyli o takiego

Jezusa, który popiera pańszczyznę i broni szlacheckiej wolności od dzielenia się wolnością z

innymi.

Szukający strategii dla siebie muzułmańscy inteligenci będą dalej zbawiać świat i siebie

rzucając w nas bombami, my dalej będziemy szukać strategii pokojowego współżycia z

islamem i odkrywać ze zdumieniem, że postfeudalizmowi z postkapitalizmem jest zbyt ciasno

w globalnej wiosce.

Przypisy:

[1] Esej Marka Lilla "The Politics of God" jest fragmentem jego nowej książki ( The

Stillborn God: Religion, Politics and the Modern West, która w tym miesiącu ma się

ukazać w amerykańskich księgarniach.

[2] Alan B. Krueger: What Makes a Terrorist : Economics and the Roots of Terrorism ,

Princeton University Press

Andrzej Koraszewski

Racjonalista.pl

Strona 5 z 6

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: