Rodzina w dobie przemian.doc

Wprowadzenie do socjologii

Temat: Rodziny w dobie przemian:

§     Współczesne tendencje przemian rodziny

§     Alternatywne formy życia

§     Wpływ rodziny i grupy rówieśniczej na socjalizacje dzieci i młodzieży

§     Rodziny a migracje

Wykonali:

Kuras Paweł

Grudzień Piotr

Tomczyk Damian

Kluczyński Marek

Piotr Sowa

Rok 1, Semestr 1, Grupa 4

Niemal wszystkich interesuje odpowiedź na pytanie, co dzieje się współcześnie z rodziną? Odpowiedzi są różne. Można spotkać poglądy mówiące o  zmierzchu czy o kryzysie rodziny, ale można też szukać odpowiedzi, wskazując na konkretne przemiany, jakim ona podlega.

Pochodną przeobrażeń w makrostrukturach społecznych są przemiany wewnętrzne w rodzinie (w mikrostrukturach społecznych). W wyniku oddziaływań czynników industrializacji i urbanizacji rodzina przechodzi „proces kurczenia się i przeobrażeń strukturalnych”. Przemiany w życiu rodziny mają ścisły związek z nowymi zjawiskami w dziedzinie: ekonomicznej (np. udział kobiet w pracy zawodowej); demograficznej (rozłam pokoleń); medycyny i higieny (m.in. w zakresie kontroli urodzeń) oraz kultury, w tym obyczajowości, laicyzacji życia, pojawienia się nowych wartości i zmian w układzie stosunków rodzinnych.

Anna Kwak uważa, że zmiany które mają obecnie  miejsce w życiu rodziny występowały w niej również wcześniej ale teraz dotyczą głównie ich rozmiaru, zasięgu, intensywności i ocen społecznych. Współczesne przemiany są głębsze ponieważ zmieniły się dla nich  społeczne realia. Najmniej zaawansowane w przemiany te są kraje katolickie (o silnym wpływie religii katolickiej), natomiast największe zmiany obserwuje się w krajach o liberalnej religii protestanckiej (aprobujących wszelkie zmiany w zakresie obyczajowości). Należy pamiętać, że różnice dotyczące stopnia zaawansowania zmian w życiu rodziny zależą głównie od poziomu ekonomicznego kraju oraz tradycji kulturowych.

Samo pojęcie rodziny w węższym znaczeniu oznacza „parę małżeńską z dziećmi”. W szerszym określoną grupę społeczną połączoną więzami małżeńskimi i pokrewieństwa – w linii prostej (wstępnej oraz zstępnej) i bocznej.

Rodzina jest małą grupą społeczną o swoistej strukturze i specyficznym funkcjonowaniu. O jej odmienności od innych grup społecznych stanowi:

·              sposób wchodzenia do niej nowych członków,

·              brak typowego przywództwa,

·              wyraźny podział pokoleniowy,

·              intymność stosunków,

·              wspólnota zamieszkania członków,

·              wspólne nazwisko i własność,

·              tradycja rodzinna

Rodzina jest grupą podstawową (pierwotną) liczącą niewielu członków, stwarzającą jednostce pierwsze i podstawowe środowisko społeczne, w którym ta kształtuje swoją osobowość i uczy się form  współżycia społecznego. Członków rodziny łączą bezpośrednie stosunki oparte na uczuciu  - charakteryzujące się spontanicznością i nastawione na wzajemną pomoc i opiekę. Charakterystyczne dla niej jest tworzenie wspólnoty: poczucia przynależności członków do siebie i poczucia wspólnych celów. Każda rodzina tworzy własną i niepowtarzalną atmosferę, która daje poczucie odrębności ze względu na przynależność „właśnie do tej a nie innej rodziny”.

Struktura rodziny.

Jak każda grupa społeczna rodzina ma określoną strukturę. Pewien układ wszystkich elementów i zasad ich wzajemnego podporządkowania umożliwiający funkcjonowanie grupy. Bardzo różnie definiowana jest struktura rodziny i jej poszczególne elementy.

Rodzina jest małą ale niezwykle skomplikowaną strukturą społeczną obejmującą następujące aspekty:

·  psychologiczny – dotyczący układu więzi emocjonalnych,

·  społeczny – uwzględniający pozycje społeczne, strukturę autorytetów i władzy,

·  kulturowy – ujmujący zasady instytucjonalne regulujące życie rodzinne, normy i wzory wewnątrzrodzinnych ról społecznych,

·  demograficzny – określający liczebność członków rodziny, rodzaj pokrewieństwa, usytuowanie przestrzenne.

Strukturę rodziny wyznacza liczba i wiek jej członków, różne formy organizacyjne życia rodzinnego, charakter źródła utrzymania rodziny i środowiska zamieszkania oraz styl życia. Uwzględniając te kryteria można wyróżnić różne typy rodzin ze względu na:

·  formy organizacyjne i liczbę członków;

-   małą „nuklearną” – dwupokoleniową,

-   poszerzoną – wielopokoleniową (dużą),

·  charakter źródła utrzymania;

-   chłopską,

-   robotniczą,

-   inteligencką,

·  środowisko zamieszkania;

-   wiejską,

-   miejską,

·  styl życia;

-   instytucjonalną,

-   opartą na koleżeństwie,

·  hierarchię prestiżu i władzy;

-   patriarchalną (dominująca pozycja ojca),

-   matriarchalną (dominująca pozycja matki),

-   egalitarną (rodzina partnerska),

·  liczbę dzieci w rodzinie;

-   mało,

-   średnio,

-   wielodzietną,

·  jej skład;

-   pełną,

-   niepełną (osieroconą i rozwiedzioną).

Współczesne przemiany rodziny

Rodzina okresu industrializacji i urbanizacji ulega procesowi  głębokich przeobrażeń polegających na utracie bądź zmniejszeniu zakresu poszczególnych funkcji oraz zmianie ról poszczególnych członków rodziny – głównie męża i żony. Obserwuje się wzrost ruchliwości rodzin, anonimowość jednostki i rodziny w rozszerzającej się społeczności lokalnej. Rodzina staje się coraz bardziej zamknięta, odizolowana od najbliższego otoczenia. Następuje wzrost indywidualizmu i wolności osobistej członków rodziny.  Upowszechniają się kontakty seksualne przedmałżeńskie i pozamałżeńskie. Liberalizują poglądy dotyczące pracy zawodowej kobiet – mężatek. Przemiany dokonujące się w rodzinie dotyczą:

·  poglądów na znaczenie i charakter związku małżeńskiego,

·  struktury rodziny,

·  funkcji rodziny.

Przemiany w sferze poglądów na związek małżeński i rodzinny ujawniają się głównie w:

·  odchodzeniu od sakralnej koncepcji małżeństwa,

·  pojawianiu się nowych oczekiwań pod adresem partnera i małżeństwa,

·  uznania rozwiązywalności małżeństwa

Zmiany w strukturze rodziny obejmują zmiany:

·  w jej składzie,

·  wzorów i modeli stosunków między członkami rodziny.

              Współcześnie w społeczeństwie dominuje mała dwupokoleniowa rodzina „nuklearna”. Wzrasta kontrola urodzeń i najczęściej występującym modelem rodziny, są rodziny z jednym lub dwójką dzieci. Wyraźnie zmniejszyły się zatem „rozmiary” rodziny.

              Charakterystyczna dla współczesnej rodziny jest demokratyzacja stosunków rodzinnych  - rodzina egalitarna. Wzrasta pozycja społeczna żony, matki oraz dzieci a ograniczeniu ulega władza męża i ojca. Na zmiany układu stosunków społecznych w rodzinie, w zasadniczej mierze wpływ miało podjęcie przez kobietę pracy zarobkowej oraz osiąganie przez nią wyższych poziomów wykształcenia. Ekonomiczne uniezależnienie od męża poszerzyło zakres jej samodzielności życiowej i wyrównało jej pozycję społeczną. Stosunki między małżonkami utraciły charakter podporządkowania i nabrały charakteru równości – władza w rodzinie jest dzielona. Zmianie uległ również podział czynności i ról między małżonkami.

...