14
Z TAKTYKI DZIAŁAŃ RATOWNICZYCH
TEMAT: Rodzaje zawałów i zniszczeń budowli oraz metody wykonywania dojść do uwięzionych i zasypanych ofiar katastrofy.
Wykonali:
Katastrofa budowlana
Katastrofą budowlaną jest gwałtowne zniszczenie wykonywanego albo istniejącego obiektu lub jego części, a także konstrukcyjnych elementów rusztowań, ścianek i obudowy wykopów.
Katastrofą budowlaną nie jest uszkodzenie elementu wbudowanego w obiekt budowlany kwalifikujący się do naprawy lub wymiany, awarie urządzeń budowlanych terenowych, awarie instalacji.
Do podstawowych zadań PSP podczas katastrof budowlanych należy:
1. Rozpoznanie dróg ewakuacyjnych i rejonu zniszczeń.
2. Odszukiwanie i wykonywanie dojść do zawalonych budynków i innych obiektów w celu wydobycia uwięzionych w zwałach ludzi.
3. Zabezpieczenie w niezbędnym zakresie budynków lub ich fragmentów grożących zawaleniem, stanowiących przeszkodę w dotarciu do zasypanych i niebezpieczeństwo dla ratowników.
4. Lokalizowanie w niezbędnym zakresie uszkodzeń sieci i urządzeń gospodarki komunalnej.
Stopień i rodzaj zniszczenia obiektów budowlanych uwarunkowany jest rodzajem materiałów i technologii stosowanych w budownictwie.
W budowlach stalowych w zależności od nasilenia czynnika destrukcyjnego może wystąpić zawalenie się całej konstrukcji lub znaczne odkształcenie poszczególnych elementów z zachowaniem całości konstrukcji.
Budowle z elementów prefabrykowanych mogą utracić sztywność w połączeniach i usztywnieniach lecz osuwając się lub przemieszczając tworzą przestrzenne komory wewnętrzne powstałe w wyniku rozpierania się elementów ułożonych prostopadle do siebie. Większość elementów może być popękana, lecz zachowuje swoje pierwotne kształty.
Budowle murowane ulegają zniszczeniu w skutek uszkodzenia ścian i filarów nośnych i tworzą zagruzowanie składające się z uwarstwienia elementów stropowych oraz fragmentów murów i gruzu ze ścian.
Budowle żelbetowe monolityczne charakteryzują się dużą sztywnością w połączeniach konstrukcyjnych i są dość odporne na działanie sił poziomych. Częstym przypadkiem jest tu uszkodzenie w postaci utraty stateczności całego budynku.
Znajomość rodzaju zagruzowania charakterystycznego dla danej konstrukcji, znajomość miejsc, w których można znaleźć poszkodowanych oraz zasad i sposobów docierania do poszkodowanych w celu udzielenia im pomocy jest podstawowym obowiązkiem i warunkiem skutecznego działania jednostek ratownictwa technicznego.
Technologie i materiały stosowane przy wznoszeniu budynków mieszkalnych i obiektów budowlanych mają zasadniczy wpływ na to jakiego rodzaju zagruzowania powstaną w wyniku katastrofy.
Można wyróżnić następujące rodzaje zagruzowań:
1. Stok (zawał pochyły) – powstaje przy zniszczeniu jednej z podpór stropu w stosunku do drugiej lub po obsunięciu się jednej z podpór. W tym przypadku stropy układają się skośnie i są przeplatane gruzem ze ścian działowych i nośnych. Ten typ zawału najczęściej występuje w zniszczonych wielokondygnacyjnych budynkach murowanych o stropach żelbetowych prefabrykowanych, gęstożebrowych lub drewnianych.
2. Zawał płaski (uwarstwienie) – występuje przy całkowitym zniszczeniu ścian nośnych oraz działowych w budynkach murowanych i w budynkach wznoszonych metodą przemysłową o poprzecznym układzie ścian nośnych i mocnej konstrukcji stropów. Cechą charakterystyczną tego typu zawału jest ułożenie się stropów jeden na drugim, przeplatane są one gruzem powstałym ze zniszczenia ścian nośnych i działowych w przypadku budynków murowanych.
3. Pomieszczenie wypełnione – powstają w przypadku złamania lub wgniecenia stropów niższych kondygnacji przez spadający gruz i elementy konstrukcyjne zniszczonych kondygnacji położonych wyżej. Proces zagruzowania może przebiegać w dwóch wariantach, to znaczy może wystąpić całkowite lub częściowe wypełnienie pomieszczenia. Ten ostatni typ ma miejsce wtedy, gdy elementy konstrukcyjne spadając opierają się częściowo o ściany tworząc jakby stok wewnętrzny. W niektórych przypadkach, szczególnie w budynkach murowanych stropy łamią się w środku rozpiętości w kształcie litery V. Ten typ zagruzowania stwarza pewne możliwości przeżycia ludzi ze względu na wytworzenie się pustych przestrzeni w strefie przyściennej. W przypadku pełnego wypełnienia pomieszczenia prawdopodobieństwo znalezienia ludzi żywych jest bardzo małe.
4. Pomieszczenie zasypane – ten rodzaj zagruzowania występuje w przypadku gdy gruz i elementy konstrukcyjne budowli ułożą się na stropie kondygnacji niższej lub piwnicy. Powstaje ono w różnych rodzajach konstrukcji, ale najczęściej w przypadkach, gdy wcześniej zastosowano specjalne wzmocnienia stropów danej kondygnacji np. ze względu na zwiększenie obciążeń użytkowych tej kondygnacji. Mogą one także wystąpić w przypadku budowli specjalnego przeznaczenia typu: schron, ukrycia dla ludności.
5. Ruina brzegowa – powstaje w wyniku zniszczenia części ścian zewnętrznych budynku. Występuje w budynkach szkieletowych, żelbetowych oraz w konstrukcjach stalowych i murowanych. W związku ze zniszczeniem części ścian dochodzi do zawalenia się stropów wspartych na zniszczonych ścianach. W zależności od przyczyny gruz może się układać w różny sposób na stropach dolnych kondygnacji, tworząc różnego rodzaju zagrożenia. Pozostała część budynku w zasadzie zachowuje stateczność. Zazwyczaj uszkodzeniu ulegają tu piony komunikacyjne i ściany osłonowe.
6. Pomieszczenie uszkodzone – występuje wtedy, gdy zniszczenia nie mają większego wpływu na stateczność konstrukcji budynku. Wystąpić tu mogą uszkodzenia takich elementów jak: częściowe ścian, powierzchniowe stropów, klatki schodowej, wyrwanie stolarki drzwiowej i okiennej. Stan taki może powstać w każdym budynku niezależnie od rodzaju konstrukcji.
7. Stożek gruzowy (stos rumowiska) – powstaje przy zniszczeniu wolno stojących budynków zazwyczaj wykonanych w technologii tradycyjnej, może także wystąpić w przypadku budynków wznoszonych metodami przemysłowymi. W tego typu ruinie można wyodrębnić kilka rodzajów zagruzowania, tzn. zawał pochyły, pomieszczenie wypełnione, zawał płaski, co uzależnione jest od rodzaju oraz siły czynnika destrukcyjnego. Jest to jeden z najtrudniejszych zawałów i prawdopodobieństwo znalezienia ludzi żywych jest bardzo małe.
Warianty wykonywania dojść:
a) Odgruzowanie i otwarcie drzwi głównych do budynku,
b) Odgruzowanie wyjść zapasowych,
c) Wykonanie dojścia przez przyległe pomieszczenia,
d) Przebicie ścian budowli,
e) Przebicie stropów budowli,
f) Wykonanie chodnika w stosie rumowiska,
g) Wykonanie wykopu lub podkopu i następnie przebicie elementu budowli,
h) W szczególnych wypadkach użycie materiałów wybuchowych.
Wybór wariantu wykonania dojścia zależy od:
a) rodzaju zagruzowania,
b) jego grubości,
c) rodzaju konstrukcji,
d) materiałów użytych do budowy.
Jako naczelną zasadę podczas wykonywania dojść należy przyjąć, że dojście musi być wykonane w jak najkrótszym czasie i przy minimalnym zaangażowaniu sił i środków.
Przebicie w ścianach –niewłaściwa lokalizacja przebicia może doprowadzić do dodatkowego osłabienia konstrukcji, w której i tak w wyniku katastrofy doszło do zmian warunków nośności i sztywności nieprzewidzianych w projekcie. Przebicie w ścianach nośnych powinno być lokalizowane w miejscach nie będących bezpośrednim podparciem elementów konstrukcyjnych stropu. Kształt przebicia może być różny i zależy od materiału z jakiego została wykonana ściana. Wykonuje się go na wysokości około 30-50 cm od podłoża. Optymalne wymiary otworu to 70-80 cm szerokości przy podstawie i 80-100 cm wysokości.
Technika wykonania przebicia jest następująca: w pierwszej kolejności należy wykonać możliwie jak najszybciej mały otwór przez całą grubość przegrody. Konieczny jest on do nawiązania kontaktu z zasypanymi i przeprowadzenie z nimi wywiadu, co do liczby, stanu i potrzeb. Następnie otwór powiększyć i podać przez niego potrzebną ilość powietrza, wody i lekarstw. Po zapewnieniu tych środków otwór należy poszerzyć do wymiarów wcześniej podanych.
Miejsca te zależą od rodzaju konstrukcji:
1. W stropach prefabrykowanych:
a) płaskich tymi miejscami są połączenia dwóch płyt w odległości 10-20 cm od punktu podparcia,
b) korytkowych miejscem na przebicie jest miejsce na płycie równoległe do krótszego boku płyty.
2. W stropach żebrowych najwłaściwsze miejsce przebicia to fragment wypełnienia pustakami stropu pomiędzy belkami nośnymi ( w dowolnym miejscu rozpiętości stropu).
3. W stopach gęstożebrowych rozstaw belek nośnych odpowiada szerokości pustaka wypełniającego, a więc jest niewielki. Konieczne jest wówczas przecięcie żebra stropu. Z tego wynika, że miejsce przebicia powinno być zlokalizowane w strefie przypodporowej, to znaczy 20-30 cm od podpory.
4. W stropach żelbetowych krzyżowo zbrojonych, ze względu na rozkład zbrojenia (w narożnikach występuje dodatkowe zbrojenie mające przeciwdziałać efektom występowania sił ścinających), miejscem tym jest 1/3 rozpiętości krótszego boku, 20-30 cm od miejsca podparcia płyty.
5. W sklepieniu najwłaściwsze miejsce znajduje się przy jego zworniku.
Wszelkiego typu przebicia w stropach należy wykonywać ostrożnie i o możliwie małych wymiarach, ponieważ przecinanie belek, zbrojenia itp. może osłabić strop do tego stopnia, że ulegnie on zniszczeniu.
W przypadku kiedy ludzie zostają uwięzieni w dolnych partiach budynku poniżej poziomu gruntu, a ilość i typ zagruzowania przyjął rozmiary wymagające dużych nakładów robocizny i czasu, należy rozważyć możliwość wykonania wykopu przy ścianach budowli ( w przypadku niewielkiego zagruzowania terenu przyległego do budynku).
Można wyróżnić następujące rodzaje wykopów:
- wąskoprzestrzenne,
- szerokoprzestrzenne,
- mieszane.
Wybór rodzaju wykopu zależy od sytuacji na miejscu działań i spoistości gruntu. W przypadku gdy możemy wykorzystać sprzęt ciężki a szczególnie koparki, najkorzystniejszy wariant to wykonanie wykopu szerokoprzestrzennego. Sposób ten nie wymaga zabezpieczenia ścian wykopu, co zmniejsz czas wykonania dojścia.
Jeżeli wybierzemy wykop wąskoprzestrzenny, to trzeba liczyć się z koniecznością zabezpieczenia ścian wykopu za pomocą różnego typu szalunków. W pierwszym etapie działania należy wykonać odkrywkę w miejscu przewidywanego wykopu oraz w miejscu manewrowania sprzętu. Po dostaniu się do gruntu wykonuje się wykop właściwy. Jeżeli głębokość, na której ma być wykonane przebicie jest niewielka tzn. do 2,5 m można na zabezpieczenie ścian stosować elementy znajdujące się na miejscu. Mogą to być różnego typu części stolarki budowlanej, oraz elementy metalowe, których duża ilość może się znajdować w rumowisku.
Przy wykonywaniu wykopu należy pamiętać aby nie odsłaniać fundamentów na długość ponad 1 m, gdyż to doprowadzić do naruszenia stateczności i ścian budynku.
W niektórych sytuacjach w wyniku zniszczenia budynków wznoszonych metodami przemysłowymi, może powstać stos rumowiska, który przyjmie postać ażurową. W tym przypadku należy zastanowić się nad wykorzystaniem pustek utworzonych przez rozpierające się elementy w celu wykonania dojścia do poszkodowanych. Przy wykorzystaniu tej metody należy zwrócić uwagę na zachowanie stateczności rumowiska. Elementy będące na drodze chodnika zabezpieczyć przez podklinowanie, rozparcie, podstemplowanie. Rozmiary i kąt nachylenia chodnika powinien umożliwić wydobycie poszkodowanych za pomocą prowizorycznych noszy.
Podkop ma umożliwić dotarcie ratowników do zewnętrznej ściany budowli, nawiązanie kontaktu z zasypanymi oraz przebicie ściany i wydobycie ludzi z zagruzowanych pomieszczeń.
Zastosowanie podkopów jako metody dojścia do poszkodowanych wystąpi w przypadku dużego zagruzowania stropów piwnicznych oraz powstania skomplikowanego typu zagruzowania terenu przyległego do budynku. Technika wykonywania podkopu jest dość trudna ze względu na to, że przekroje chodników są stosunkowo małe, tzn. 80x100 cm. Ogranicza to w znacznym stopniu swobodę działań. Należy liczyć się także z koniecznością szalowania i zabezpieczania podkopu. Ma ono chronić przed zasypaniem w czasie prac jak i wydobycia poszkodowanych. Istnieje także możliwość napotkania w gruncie różnego typu przewodów instalacji i sieci gospodarki komunalnej.
Podkopy ze względu na sposób wykonania można podzielić na:
- podkopy ukośne (chodniki pochyłe),
- podkopy poziome,
- podkopy poziome z szybikiem.
Wybór rodzaju podkopu zależy od warunków terenowych i usytuowania budowli. Należy dążyć do takiej lokalizacji wejścia do podkopu, aby było ono jak najbliżej ściany, w której ma być wykonane przebicie. Przed wyborem miejsca wykonania podkopu należy ustalić gdzie i jakie przebiegają przewody i sieci, jaki rodzaj gruntu stanowi otoczenie zasypanego pomieszczenia oraz jakie mogą wystąpić utrudnienia i niebezpieczeństwa podczas działań.
Można wyróżnić następujące rodzaje obudów stosowanych podczas wykonywania podkopów w celu ich ochrony:
- ażurową, stosowaną w gruntach spoistych,
- szczelną z zastosowaniem ram rozporowych, używaną w gruntach sypkich,
- ramową ciągłą z okrąglaków o średnicy 10 – 12 cm, kantówek o przekroju 8x8 cm lub bali grubości 5 cm (stosowana bywa we wszystkich rodzajach gruntów).
PODKOP POZIOMY Z SZYBIKIEM – po wybraniu miejsca, w którym ma być wykonany wykop należy wybrać miejsce usytuowania szybika i oś podkopu. Dla skrócenia długości chodnika jego oś powinna być prostopadła do ściany budynku. Odkrywka powinna mieć wymiary pozwalające manewrować sprzętem.
Szybem nazywamy pionowy wykop o przekroju kwadratowym 130x130 cm lub 120x140 cm, z którego ściany równoległej do ściany budowli, bliższej budowli, rozpoczyna się drążenie chodnika poziomego.
Przed przystąpieniem do kopania szybu należy przygotować materiały do wykonywania szalowania. Wykop szybu wykonuje się zazwyczaj sposobem ręcznym przy użyciu szpadli, łomów oraz sprzętu pomocniczego do odspajania gruntu.
W gruntach mało spoistych konieczne jest wykonanie szalowania pełnego, natomiast w gruntach spoistych można wykonać szalowanie ażurowe, które przyspiesza wykonanie szybu. Jeżeli występuje konieczność wykonania szalowania pełnego z desek to proces wykonania szybu powinien przebiegać w sposób następujący:
- wykonać wykop w gruncie na głębokość ok. 30 – 50 cm, na dnie wykopu ułożyć pierwszą ramę rozporową;
- pomiędzy ramę a ścianę wykopu wbić w grunt deski stanowiące szalowanie bocznych ścian wykopu;
- deski należy wbijać sukcesywnie wraz z pogłębianiem szybu.
Podczas wykonywania szybu należy zwrócić uwagę na prawidłowe zabezpieczenie wykopu ramami oporowymi. Mają one za zadanie utrzymywanie i niedopuszczenie do przesunięcia się ścian do wnętrza wykopu.
Przy wykonywaniu szybika dopuszczalny jest brak szalowania jednej ściany, w której wykonany będzie chodnik. Po zejściu na żądaną głębokość należy rozpocząć wykonywanie chodnika. Cały cykl wykonawczy można podzielić na następujące etapy:
- założenie ramy oporowej,
- wbicie szalowania,
- wybranie urobku.
Drążenie chodnika rozpoczyna się od wykonania wnęki o głębokości 40 – 50 cm, w której należy ustawić pierwszą ramę oporową. Należy ją zamontować do ścian oraz podłogi podkopu. Po ustawieniu ramy między ścianę chodnika a ramę wbija się deski o długości 110 – 120 cm, które powinny być na wbijanym końcu zaostrzone. Po wbiciu desek należy wybrać ziemię na głębokość 80 – 90 cm, tzn. tak aby deski były dostatecznie utwierdzone w gruncie, co stanowi drugi punkt podparcia. Jest to jeden cykl roboczy, który zostaje kolejno powtarzany, czyli należy wstawić następną ramę, wbić deski i wynieść urobek.
Szczególną uwagę należy zwrócić na sam moment dojścia do ściany pomieszczenia zasypanego. Jeżeli podczas wbijania ostatniej partii desek stwierdzimy, że dotarliśmy do ściany należy tutaj ocenić na jaką głębokość zagłębiły się deski poza ostatnią ramę oporo...
Archie12