ANTYBIOTYKI
I. ANTYBIOTYKI β-LAKTAMOWE
Antybiotyki β-laktamowe:
· penicyliny naturalne i półsyntetyczne,
· cefalosporyny i cefamycyny,
· karbapenemy i monobaktamy,
· inhibitory β-laktamaz (substancje blokujące enzymy rozkładające antybiotyki β-laktamowe).
Mechanizm działania:
- wszystkie antybiotyki β-laktamowe mają wspólny mechanizm działania, polega na zablokowaniu
biosyntezy ściany komórkowej bakterii,
- leki te blokują enzym umożliwiający łączenie się łańcuchów peptydoglikanowych tworzących ścianę kom.,
- dzięki temu wykazują bardzo niską toksyczność dla makroorganizmu,
- wszystkie antybiotyki tej grupy posiadają we wzorze strukturalnym wiązanie β-laktamowe, które ulega
rozerwaniu pod wpływem specyficznych enzymów wytwarzanych przez bakterie – β-laktamaz,
wiązanie β-laktamowe warunkuje aktywność p/bakteryjną tych leków, więc przerwanie tego wiązania
oznacza utratę aktywności leku.
A) PENICYLINY:
Budowa chemiczna:
- pod względem chemicznym wszyskie penicyliny są pochodnymi kwasu 6-aminopenicylanowego (6-APA),
składają się z pierścienia β-laktamowego i tiazolidynowego,
- grupa COOH – zmiana podstawnika w miejsce wodoru warunkuje właściwości fiz-chem leku,
grupa amidowa – decyuje o wrażliwości leku na działanie β-laktamaz (penicylinaz), a także o zakresie
jego działania,
Rys. Budowa chemiczna penicylin.
P/wskazania, działania niepożądane:
- penicyliny są antybiotykami o małej toksyczności, p/wskazania są nieliczne,
- najczęściej występują reakcji nadwrażliwości i uczulenia (5-10% przypadków leczenia),
w niewielkim odsetku przypadków reakcja alergiczna może prowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego
grożącego śmiercią, dlatego u osób skłonnych do alergii przed podaniem dożylnym wykonuje się próby
uczuleniowe.
- nadkażenia opornymi szczepami bakterii lub drożdżaków,
Interakcje:
- z uwagi na inny mechanizm działania nie należy penicylin podawać razem z antyb.bakteriostatycznymi
(tetracykliny, makrolidy, chloramfenikol) oraz sulfonamidami – może to osłabiać dz.b/bójcze penicylin,
- z kolei ant.bakteriobójcze (np.aminoglikozydowe) nasilają działanie penicylin,
- środki zobojętniające osłabiają wchłanianie i działanie penicylin, natomiast probenecid, salicylany i NLPZ
nasilają działanie penicylin poprzez ich wypieranie z połączeń z białkami,
- penicyliny osłabiają skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych, a nasilają działanie doustnych
leków p/zakrzepowych.
1
a) Penicyliny półsyntetyczne o szerokim zakresie działania:
· aminopenicyliny (ampicylina, amoksycylina):
AMPICYLINA:
- działa bakteriobójczo na G(+) i G(-), jest rozkładana przez β-laktamazy, co ogranicza jej zastosowanie,
- po podaniu doustnym wchłania się niecałkowicie, a pokarm upośledza jej wchłanianie (powinna być
podawana pozajelitowo),
- obecnie stosowana w formie iniekcji w posocznicy, zap.opon mózgowo-rdzeniowych, zap.wsierdzia,
durze brzusznym, salmonellozie, a także zakażeniach mieszanych florą bakteryjną układu moczowego,
- występuje też w połączeniu z sulbaktamem (inhibitorem β-laktamaz) w preparacie UNASYN,
połączenie to zwiększa skuteczność ampicyliny w zakażeniach szzczepami wytwarzającymi penicylinazy,
AMOKSYCYLINA:
- antybiotyk o budowie, właściwościach i zakresie działania podobnym do ampicyliny, również jest
rozkładana przez β-laktamazy,
- różnica polega na tym, że szybko i prawie całkowicie wchłania się z p.pok., obecność pokarmu
nie wpływa na wchłanianie leku,
- wskazania: zakażenia dróg moczowych, żółciowych, przewlekłe zap.oskrzeli, rzeżączka,
zap.ucha środkowego, zakażenia żołądkowo-jelitowe,
- stos.jest także w eradykacji Helicobacter pylori,
- też w połączeniu z kwasem klawulanowym (AUGMENTIN),
· karboksypenicyliny (tikarcylina):
TIKARCYLINA:
- wrażliwa na działanie β-laktamaz gronkowcowych, słabiej niż aminopenicyliny działa na G(+),
- występuje tylko w połączeniu z kwasem klawulanowym (TIMENTIN),
- w odróżnieniu od aminopenicylin, karboksypenicyliny są szczególnie skuteczne w zakażeniach
wywołanych Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej), zwykle w połączeniu z antybiotykami
aminoglikozydowymi,
- stosowana jest w ciężkich zakażeniach, także u osób ze zmniejszoną odpornością
(m.in. w posocznicach, zapaleniu wsierdzia, zakażeniach stawów i kości, zakażeniach w obrębie jamy
brzusznej),
· ureidopenicyliny (piperacylina):
PIPERACYLINA:
- bardzo szeroki zakres działania: taki jak amino- i karboksypenicylin łącznie,
także jest rozkładana β-laktamazy gronkowcowe,
- szczególnie silnie działa na Pseudomonas aeruginosa, stos. w ciężkich zakażeniach (podobnie jak
tikarcylina),
2
b) Penicyliny naturalne (wrażliwe na β-laktamazy):
- otrzymywane biosyntetycznie z 2 rodzajów pleśni (Penicillium notatum i P. chrysogenum),
- są antybiotykami o wąskim spektrum działania,
- działają bakteriobójczo na bakterie G+ (paciorkowce, gronkowce, pneumokoki, bakterie beztlenowe),
oraz niektóre bakterie G- (gonokoki, meningokoki),
- nie działają na enterokoki, Pseudomonas aeruginosa,
BENZYLOPENICYLINA:
- podawana jest głównie domięśniowo, po podaniu doustnym ulega hydrolizie w p.pok.,
- stosowana jest w ciężkich zakażeniach bakteriami wrażliwymi na działanie tego antybiotyku,
gdy konieczne jest szybkie uzyskanie dużych stężeń antybiotyku we krwi,
- wskazania: zapalenie płuc, oskrzeli, wsierdzia, ostry rzut gorączki reumatycznej, kiła (nabyta i wrodzona),
meningokokowe zapalenie opon mózgowych, rzeżączka,
PENICYLINA PROKAINOWA:
- jest połączeniem naturalnej benzylopenicyliny z prokainą, co powoduje wolniejsze wchłanianie i wydalanie
antybiotyku z organizmu,
- stosowana w podobnych zakażeniach jak sama benzylopenicylina, ale o umiarkowanie ciężkim przebiegu,
- działania niepożądane: oprócz charakterystycznych dla penicylin (reakcje alergiczne) może wystąpić
zespół Hoigne'a (po podaniu dożylnym: przemijające objawy - uczucie lęku, wzrost RR),
BENZYLOPENICYLINA BENZATYNOWA (DEBECYLINA):
- jest to połączenie 2 cząsteczek benzylopenicyliny z dibenzyloetylenodiaminą,
lek o długim działaniu, bardzo powoli się wchłania i wydala z organizmu,
- stosowana jest w przewlekłych zakażeniach układowych (choroby reumatyczne, kiła, rzeżączka,
przewlekłe zakażenia układu oddechowego) jako kontynuacja leczenia czystą benzylopenicyliną,
FENOKSYMETYLOPENICYLINA (V-CYLINA):
- może być stosowana doustnie (tabletki, zawiesina), ponieważ jest odporna na działanie soku żołądkowego,
łatwo wchłania się z p.pok.,
- wskazania: anginy, zapalenia oskrzeli, ucha środkowego, zakażenia jamy ustnej, w stomatologii,
powikłania pooperacyjne,
c) Penicyliny oporne na β-laktamazę:
KLOKSACYLINA:
- penicylina izoksazolilowa, charakteryzuje się podobnym do penicylin naturalnych wąskim zakresem dział.
(podstawowym wskazaniem są zakażenia gronkowcowe oporne na działanie penicylin naturalnych,
praktycznie nie działa na bakterie G-),
- nie jest rozkładana przez β-laktamazy, może być stosowana doustnie,
- wskazania: gronkowcowe zakażenia skóry, tkanek miękkich oraz dróg oddechowych, ropne powikłania
poparzeniowe i pooperacyjne, zapalenia kości i szpiku,
w postaci iniekcji dodatkowo także w posocznicy.
3
B) CEFALOSPORYNY:
- pod względem chemicznym cefalosporyny są pochodnymi kwasu 7-aminocefalosporanowego (7-ACA),
Rys. Budowa chemiczna cefalosporyn.
...
karsic