wykłady.odt

MIĘDZYNARODOWEJ STOSUNKI GOSPODARCZE – prof. UE dr hab. Krzysztof Szaflarski

SYSTEM GOSPODARKI MIĘDZYNARODOWEJ

Gospodarka światowa: zbiorowość różnorodnych organizmów gospodarczych i instytucji               działających na poziomie międzynarodowym jak i krajowym, bezpośrednio jak i pośrednio               zajmujących się działalnością gospodarczą oraz połączonych ze sobą w pewien całościowy               system więzi ekonomicznych.

              Ma charakter:

                            historyczny (pojawiła się dopiero na określonym etapie rozwoju historycznego),                             dynamiczny (na przestrzeni dziejów ulega ciągłej ewolucji).

Podmioty gospodarki światowej:

•                      przedsiębiorstwa krajowe

•                      przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacje): przedsiębiorstwa działające na co najmniej dwóch odrębnych rynkach zagranicznych, o zasięgu globalnym:

- korporacje transnarodowe (całość kapitału firmy należy do przedsiębiorstwa macierzystego)

- korporacje wielonarodowe (kapitał filii jest mieszany, część kapitału należy do przedsiębiorstwa macierzystego, część do filii a część do inwestorów)

•                      gospodarki narodowe: struktura, w której sumuje się działalność gospodarczą przedsiębiorstw krajowych i międzynarodowych

•                      międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne: organizmy gospodarcze, w których strukturę wchodzą gospodarki przynajmniej dwóch krajów (np. UE)

•                      międzynarodowe organizacje gospodarcze: mają wpływ regulacyjny na gospodarkę światową, wyróżniamy:

- organizacje humanitarne (ONZ, UNICEF)

- organizacje handlowe (WTO)

- organizacje finansowe (bank światowy, międzynarodowy fundusz walutowy)

Więzi ekonomiczne łączące poszczególne podmioty gospodarki światowej (rozsnący stopień powiązań):

•                      handlowe

•                      usługowe; tworzą wartości usługowe niematerialne

•                      produkcyjne (kooperacyjne); współpraca produkcyjna poszczególnych przedsiębiorstw

•                      technologiczne; przypływ technologii + zwiększenie efektywności innych czynników produkcji

•                      kapitałowe; następuje połączenie kapitałów, firmy ponoszą wspólne ryzyko

Proces internacjonalizacji (umiędzynaradawiania) przedsiębiorstw: realizacja działań przedsiębiorstwa poza granicami państwa (na rynkach zagranicznych)

Motywy podejmowania przez przedsiębiorstwa działań internacjonalizujących:

•                      motywy rynkowe

              - wewnętrzne (silna konkurencja na rynku wewnętrznym)

              - zewnętrzne (obiecujące rynki zagraniczne)

•                      motywy zaopatrzeniowe; dostęp do surowców, czasami bardziej opłaca się prowadzić przedsiębiorstwa przy bazie surowców niż sprowadzać

•                      motywy kosztowe; koszty siły roboczej, surowców czy podatków na danym rynku

•                      motywy polityczne; problem barier handlowych, sprzyjająca polityka państwa

MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY

Międzynarodowy podział pracy; specjalizacje poszczególnych krajów w produkcji określonych               wyrobów bądź też w świadczeniu usług; Kierunki specjalizacji decydują o miejscu kraju, w               MPP. Wiąże się to ze stopniem specjalizacji produktu, jest tak, że produkty nie znajdują               zbytu na rynku krajowym i muszą być wywożone. (Podstawą międzynarodowego podziału               pracy jest taki stopień specjalizacji produkcji, że możliwości jej zbytu utrudnia ograniczona               chłonność rynku wewnętrznego.)

Determinanty kierunków specjalizacji poszczególnych krajów:

•                      warunki naturalne (klimat, gleby, zasoby bogactw naturalnych)

•                      rozwój sił wytwórczych (środki produkcji, zasoby siły roboczej)

•                      polityka ekonomiczna

Sens ekonomiczny międzynarodowego podziału pracy sprowadza się do tego, iż poszczególne kraje w wyniku specjalizacji mogły rozwijać takie rodzaje produkcji, w których osiągają względnie wyższą wydajność pracy, a która to wydajność pozwala na lepsze wykorzystanie czynników wytwórczych, jakimi kraje te dysponują. Daje to możliwość tym krajom na eksportowanie dóbr wytworzonych u siebie względnie tanio, a import takich dóbr, których koszty wytwarzania w tych krajach są wysokie lub takich, które ze względów obiektywnych te kraje nie mogą wytwarzać.

Tradycyjny MPP, początek XIX do I wojny światowej, wyróżniły się dwie grupy krajów:

✗                 kraje uprzemysłowione (Europa Zachodnia + USA + Japonia; 90% produkcji przemysłowej świata)

✗                 kraje surowcowo-rolne (pozostałe kraje; >60% produkcji surowcowo-rolnej świata)

Czynniki wpływające na kształt tradycyjnego MPP:

✗                 rewolucja przemysłowa (stopniowe pzeksztalcanie się gospodarki rolnej na przemysłową)

✗                 rozwój systemu kolonialnego (poprzez kolonie tworzone nowe rynki zbytu i zaplecze surowcowe kolonizatorów)

✗                 wywóz kapitału (część produkcji wywożono za granicę w postaci inwestycji)

✗                 migracje ludności (migracje zagraniczne i krajowe)

✗                 polityka ekonomiczna (pozbywanie się konkurencji)

✗                 teoria kosztów komparatywnych

Czynniki wpływające na deformację kształtu tradycyjnego MPP:

✗                 I wojna światowa (kraje Europy Zachodniej utraciły status centrum gospodarczego świata)

✗                 kryzys gospodarczy (lata 1929-1933/35); (obnażył nieprawidłowość MPP; rozwarcie nożyc cenowych)

✗                 rozwój gospodarczy USA, Japonii, Kanady

✗                 II wojna światowa (USA wysunęło się na pierwsze miejsce jako potęga gospodarcza; 51% produkcji przemysłowej świata)

✗                 stopniowa likwidacja systemu kolonialnego

Współczesny MPP:

✗                 wschód: kraje Europy Środkowo-Wschodniej

✗                 zachód: kraje OECD i grupa G7+1 (7 najbogatszych państw świata + Rosja)

✗                 południe: kraje nowo uprzemysłowione I generacji, kraje nowo uprzemysłowione II generacji, kraje naftowe, kraje o niskim poziomie rozwoju gospodarczego, kraje najuboższe

PROCESY INTEGRACYJNE WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE ŚWIATOWEJ

Integracja; proces scalania się gospodarek narodowych, polega na rozwijaniu takich powiązań               gospodarczych, które wszystkim krajom należącym do ugrupowania integracyjnego               przynoszą korzyści większe od możliwych do uzyskania w przypadku braku integracji

Trzy grupy warunków integralności:

✔                 struktury gospodarcze krajów integrujących się muszą być rzeczywiście bądź też potencjalnie komplementarne

✔                 kraje zmierzające do integracji muszą dysponować odpowiednimi warunkami techniczno-instytucjonalnymi

✔                 musi być prowadzona odpowiednia polityka ekonomiczna krajów integrujących się

Fazy instytucjonalne:

Proces integracji gospodarczej odbywa się przede wszystkim dzięki mechanizmom wolnego rynku. W ramach wolnego rynku działa mechanizm konkurencji, który wymusza komplementarność. Chodzi głównie o zniesienie barier handlowych. Mechanizm te wymusza dostosowanie się gospodarek względem siebie.

Typy integracji:

•                      integracja państw suwerennych (ograniczają się do strefy wolnego handlu, unii celnej lub wspólnego rynku), np. EFTA

•                      integracja państw dobrowolnie ograniczających swoją suwerenność – unia (posiadają wspólne polityki, zgadzają się dobrowolnie i świadomie naruszyć swoją suwerenność dla wyższych celów), np. UE

•                      integracja państw nierównouprawnionych politycznie; wymiar historyczny, kiedyś Wielka Brytania wraz ze swoimi koloniami

Efekty integracji:

✗                 Efekt kreacji handlu: polega na wykształceniu się nowych strumieni wymiany towarowej. Zniesienie ceł wewnątrz zintegrowanego obszaru prowadzi do zaostrzenia konkurencji i eliminowania z rynku najdroższych producentów. Wzrasta w związku z tym import krajów o wyższych kosztach wytwarzania, przy jednoczesnym ożywieniu eksportu z tych krajów członkowskich, w których produkuje się taniej. Efekt kreacji sprzyja zatem lepszej alokacji czynników produkcji i wzrostowi efektywności gospodarowania.

✗                 Efekt zmian kierunku handlu z obszaru państw trzecich do obszaru zintegrowanego. W wyniku zniesienia ceł na towary importowane w ramach ugrupowania integracyjnego, ich ceny mogą być niższe niż na zewnętrznych rynkach. W rezultacie rośnie atrakcyjność powiązań wewnątrz obszaru zintegrowanego kosztem krajów, które do nich nie należą. Efekt zmian kierunków handlu jest proporcjonalny do skali, w jakiej utrzymanie ceł zewnętrznych zawyża ceny towarów importowanych z krajów trzecich w stosunku do poziomu cen tych towarów przy ich bezcłowych zakupach w ramach ugrupowania integracyjnego.

&#x...